Jedną z najważniejszych reform współczesnej oświaty jest skierowanie uwagi na ucznia borykającego się często z ogromna ilością informacji, które musi zapamiętać. Przekazanie niezbędnej wiedzy na temat mądrego uczenia się jest podstawowym obowiązkiem każdego nauczyciela danego przedmiotu. Część zadań dotyczących tematu powinien przejąć nauczyciel wychowawca wprowadzając ucznia w zasady funkcjonowania ludzkiej pamięci, w sztukę koncentracji uwagi, rozwijania twórczego myślenia oraz całej psychologicznej podbudowy towarzyszącej procesowi uczenia się. Zadaniem nauczyciela danego przedmiotu jest natomiast bardziej szczegółowe potraktowanie tematu odnoszące się konkretnie do treści przekazywanych na lekcjach oraz warsztatu pracy, który może stworzyć sobie uczeń, aby szybko i efektywnie je opanować.
Języki obce to przedmioty, na których w sposób szczególny należy traktować uczenie się. Powodem tego jest większe niż na innych zajęciach obciążenie mózgu jednocześnie dużą ilością materiału pamięciowego oraz wyćwiczeniem bardzo trudnych umiejętności, w których na dodatek początkowo bardzo przeszkadza znajomość języka ojczystego. Jeśli nie pokażemy uczniowi, że uczenie bez strategii to strata czasu i stopniowe popadanie w zniechęcenie pod wpływem coraz większej ilości słówek oraz że trzeba najpierw zadać sobie trochę trudu, aby uczyć się łatwiej i szybciej, powtórzy się scenariusz, z którym mamy najczęściej do czynienia na językach obcych. Efekty ich nauczania nie są niestety najlepsze i nie mogą być przy postawie ucznia, który tylko wypełnia instrukcje nauczyciela i którego aktywność nie wychyla się poza ramy lekcji i czasu poświęconego na zrobienie zadania domowego.
Woli, gdy się nim kieruje i niechętnie uczy się rozumowo, analizuje bądź porównuje. Typowym problemem, który osłabia efekty nauczania jest niechęć ucznia do uruchamiania swojej wcześniejszej wiedzy. Najczęściej każdą lekcję traktuje oddzielnie, a treści , za które został już pozytywnie oceniony odruchowo nie stara się pamiętać. Ocena spełnia w tym momencie zupełnie odwrotną rolę niż powinna i wręcz hamuje pożądaną aktywność ucznia.
Jednak bardzo łatwo zauważyć, że radość ucznia z posiadania jakiejś umiejętności, zwłaszcza, gdy może ją zaprezentować, jest o wiele głębsza i konstruktywna niż radość z posiadania tylko dobrej oceny.
Praca przy pomocy strategii to modelowanie zupełnie innej postawy ucznia, który dzięki temu ma możliwość stopniowego odchodzenia od schematyzmu myślenia, poznaje smak prawdziwego, twórczego uczenia się oraz zdobywa świadomość, że jest samodzielny i stopniowo uniezależnia się od nauczyciela. Strategie pozwalają zrozumieć, że tak naprawdę uczymy się umiejętności niezbędnych i ważnych w całym życiu, w którym wciąż musimy się, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, rozwijać i dokształcać.
Najkrócej zalety rozwijania strategii uczenia się można ująć w czterech punktach:
- Nauka przebiega efektywniej
- Uczeń nabiera samodzielności i autonomii
- Strategie zastępują mało efektywne nawyki uczenia się
- Uczeń zdobywa ważne umiejętności uczenia się na całe życie
Wszystkie strategie można zgrupować w czterech obszarach.:
- Strategie kognitywne(poznawcze) - dotyczą pracy z konkretnym materiałem językowym
- Strategie metakognitywne - nie związane z poznawaniem, lecz z planowaniem i kontrolowaniem własnego uczenia się
- Strategie socjalne - strategie związane z obecnością w grupie rówieśniczej
- Strategie afektywne - dotyczące psychiki podczas uczenia się.
- Strategie związane z używaniem obcego języka
Ad.1. Wśród strategii kognitywnych, które nazywamy również bezpośrednimi, można wymienić następujące:
- Strategie zapamiętywania
- Obejmują one wszelkie sposoby rozpoznawania i zapamiętywania znaczenia wyrazów oprzez kojarzenia ich z innymi wyrazami, tworzenie grup wyrazów, asocjogramów, poszukiwanie kontekstów, nawiązywanie do wcześniejszej wiedzy
- Stosowanie obrazów i wykorzystywanie brzmienia wyrazów
- Sposoby powtarzania i utrwalania słownictwa i gramatyki
- Zapamiętywanie poprzez dramę, zabawy i gry dydaktyczne i.t.p.
- Strategie dotyczące pracy z tekstem - przetwarzanie materiału językowego
- Rozpoznawanie tekstu pod względem budowy i wewnętrznych relacji zachodzących w jego obrębie, np. poprzez zaznaczanie, robienie notatek, dokonywanie podziałów, podsumowywanie.
- Analizowanie tekstu pod względem leksykalnym i gramatycznym, odkrywanie i stosowanie reguł
- Formy i techniki ćwiczenia słownictwa i umiejętności
- Stosowanie pomocy dydaktycznych
Ad.2 Strategie metakognitywne określamy inaczej jako strategie regulowania własnego uczenia się. Polegaja one na:
- Sposobach koncentrowania się na własnym uczeniu się
- Sposobach urządzania i planowania nauki
- Sposobach nadzorowania i dokonywania ewaluacji swojej nauki
Ad.3. Strategie afektywne kontrolują proces uczenia się od strony jego psychologii i pozwalają:
- Wyrażać i rejestrować swoje uczucia
- Redukować stres
- Nabierać pewności siebie i pozytywnie oceniać swoje osiągnięcia
Ad.4. Strategie socjalne określają udział nauczyciela, rówieśników i środowiska w procesie uczenia się
Mogą to być np.:
- Stawianie pytań
- Wszystkie formy współpracy z innymi osobami na i poza lekcją
- Kształtowanie empatii i otwarcia na obcy język i towarzyszącą mu kulturę
Ad.5. Strategie używania poznawanego języka przy pomocy wszelkich werbalnych i niewerbalnych sposobów jego wyrażania. Należy tu wymienić:
- Sposoby uruchamiania wcześniejszej wiedzy
- Sposoby radzenia sobie z problemem podczas wyrażania pożądanych treści, np. poprzez: mimikę i gesty, określanie w przybliżeniu, o co nam chodzi, poprzez synonimy, pomaganie sobie językiem ojczystym, prośbę o pomoc, i.t.p.
Przekazując uczniom strategie uczenia się lub obserwując rozwój ich własnych strategii należy pamiętać, że :
- Strategie to mentalne sposoby działania, których celem jat samodzielnie się czegoś nauczyć
- Istnieją dobre i słabe strategie
- Nowe strategie muszą być na lekcji w sposób celowy ćwiczone
- Uczniowie muszą być poinformowani o stosowaniu strategii i płynących. z nich korzyści Tylko wtedy mogą być efektywne.
- Strategie muszą korespondować z zainteresowaniami uczniów.
- Strategie należy proponować, a nie narzucać uczniom
- Między strategiami poszczególnych uczniów mogą istnieć duże różnice
Teresa Kołodziejska
Gimnazjum Nr 1
Leszno |
