W artykule przedstawiam problemy nieprawidłowej lateralizacji oraz wynikające z nich trudności edukacyjne u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym.
Pomoc dzieciom leworęcznym w przygotowaniu do nauki szkolnej jest szczególnie potrzebna. Czeka je bowiem bardzo trudne zadanie przystosowania się do życia w praworęcznej cywilizacji, tzn. w świecie, w którym wszystkie przedmioty są przeznaczone do posługiwania się nimi przez osoby praworęczne. Kierunek naszego pisma, jego struktura i dynamika są bowiem dostosowane do czynności prawej reki. Niezależnie od tego, którą ręka piszemy zawsze obowiązuje kierunek pisania od strony lewej ku prawej oraz okrślony sposób ustawienia pióra czy ołówka wobec kartki papieru. Lustrzane ( w stosunku do reki prawej) ułożenie lewej ręki podczas czynności graficznych powoduje, że dziecko zamazuje, zasłania napisany tekst i nie może kontrolować w sposób ciągly tego, co pisze. Inne ułożenie dłoni jest powiązane z jej wygięciem w stawie nadgarstkowym.
Niełatwo jest też leworęcznemu dziecku pisać piórem, ponieważ wymaga to zachowania stałego i określonego kąta nachylenia stalówki do papieru, a taże określonej, optymalnej słly nacisku. Niewłaściwe ustawienie pióra, zbyt silny jego nacisk powoduje, że atrament nie spływa swobodnie po stalówce. Wygina się ona, łamie , dziurawi papier lub pryska atramentem, pozostawiając kleksy. Powoduje to ograniczenia zakresu i precyzji ruchów, zwolnienia tempa czynności graficznych i szybsze zmęczenia wskutek większego wysiłku.
Te techniczne trudności z pisaniem wpływają na poziom graficzny pisma. Szczególnie w pierwszym okresie nauki litery nie są okrągłe ani równe, bywaja źle połączone ze sobą, pismo jest mało czytelne i nieestetyczne.
Mając na uwadze rozwój motoryczny H. Spionek uważa, że obniżenie sprawności ruchowej występuje tylko u niektórych leworęcznych.
Najpopularniejsze zaburzenia sprawności motorycznej można obserwować w przypadkach tzw. leworęczności patologicznej u dzieci, które na skutek uszkodzenia półkuli lewej, pierwotnie dominującej, posługują się ręką lewą kontrolowaną przez półkulę prawą, która musiała przejąć funkcję dominującą. W tej sytuacji motoryka jest kierowana zastępczo przez półkulę prawą, pierwotnie podporządkowaną, a dziecko posługuje się ręka lewą mniej sprawną. Wskutek tego żadna z rąk nie osiągnęła pożądanego stopnia sprawności.
Zaburzenia procesu lateralizacji wiażą sie u dzieci również dość często z zaburzeniami w zakresie orientacji przestrzennej. Mogą się one ujawniać w różnoraki sposób. Przejawami tego zaburzenia są: mylenie strony lewej i prawej przy posługiwaniu się okreśeniami słownymi oraz charakterystyczne błędy popełniane przy odwzorowywaniu kształtów asymetrycznych.
Orientacja w prawej i lewej stronie własnego ciała i przestrzeni kształtuje się u dzieci w ciągu wielu lat i jest wynikiem skomplikowanego procesu rozwojowego. Początek tego procesu przypada na lata przedszkolne, dalsza zaś jego realizacja dokonuje się w młodszym wieku szkolnym.
Dzieci z nieprawidłową lateralizacją mają często także trudności z orientowaniem się w przestrzeni kształtów i figur geometrycznych. Szczególne trudne dla tych dzieci jest odtwarzanie kszałtów asymetrycznych, a więc takich, których strona prawa i lewa różnią się od siebie. Ich odtwarzanie nie wymaga od dziecka operowania oznaczeniami słownymi, stwarza jednakże konieczność ich właściwej, wzrokowej oceny i podporządkowanego tej ocenie graficznego odwzorowania.Tego typu trudności mają także swoje dalsze konsekwencje w postaci niepowodzeń w nauce czytania i pisania.
Zaburzenia lateralizacji towarzyszą często trudności w czytaniu i pisaniu. Zdaniem H. Spionek dzieci leworęczne popełniaja specyficzne błędy, jak:
a) statyczne odwracanie liter (mylenie liter o podobnych kształtach, lecz innym położeniu w przestrzeni względem osi poziomej, np.p - b i osi pionowej, np.d-b),
b) dynamiczne odwracanie liter (przestawianie, zmiana kolejności liter).
c) opuszczanie i dodawanie liter, sylab, wyrazów,
d) błędne odtwarzanie liter ( niedokładne odczytywanie i zapisywanie liter).
U dzieci leworęcznych i preferujących kierunek ruchu oczu w lewo zdarza się uporczywe utrzymywanie sie objawów pisania i czytania od strony prawej ku lewej. U dzieci obuocznych obserwuje sie opuszczanie liter, zwłaszcza w środku wyrazu, ze względu na przejmowanie roli dominującej raz jednego, raz drugiego oka.
Najbardziej fascynującym zjawiskiem jest jednak pismo lustrzane. Spotykamy sie z dwiema formami pisma lustrzanego:
1) odwracania pojedynczych liter i cyfr zapisanych w izolacji lub znajdujących się w środku wyrazu,
2) zwierciadlane odbicie normalnego pisma.
Pismo lustrzane może występować jako objaw fizjologiczny.
We wczesnych fazach wieku przedszkolnego (do 5-6 lat) mamy do czynienia tylko z odwracaniem podczas zapisywania poszczególnych cyfr, liter i to najczęściej liter drukowanych oraz pisaniem od lewej strony krótkich wyrazów (mama, Ola itp). Często jest to zapis niekonsekwentny, obok liter zwierciadlanych wystepują także litery zapisane poprawnie. Zwykle objawy pisma lustrzanego samoistnie ustępują.
BIBLIOGRAFIA:
1. Bogdanowicz.M (1989): Leworęczność u dzieci, Warszawa, WSiP.
2. Healey J.M. 92003): Leworęczność. Jak wychować leworęczne dziecko
w świecie ludzi praworęcznych, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
3.Sochacka K. Badanie lateralizacji u dziecka z trudnościami w nauce." Problemy opiekuńczo - wychowawcze" 1995, nr9.
4.Spionek.H. (1964): Dziecko leworęczne, Warszawa, Nasza Księgarnia.
opracowała mgr Małgorzata Juraszek
|
