Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Terapeutyczna funkcja literatury

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 10868 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Trudności dnia codziennego, choroby, stresy powodują, że ludzi potrzebujących wsparcia psychicznego jest coraz więcej. Dotyczy to także dzieci i młodzieży szkolnej, która nie radzi sobie z codziennymi problemami. Sposobem walki z trudami życia z coraz większym powodzeniem staje się biblioterapia. Książki wykorzystywane w procesie biblioterapeutycznym pełnią różne funkcje.

TERAPEUTYCZNA  FUNKCJA  LITERATURY


 





I - Leczenie książką

  Trudności dnia codziennego, choroby, stresy powodują, że ludzi potrzebujących wsparcia psychicznego jest coraz więcej. Dotyczy to także dzieci i młodzieży szkolnej, która nie radzi sobie z codziennymi problemami. Sposobem walki z trudami życia z coraz większym powodzeniem staje się biblioterapia. Książki wykorzystywane w procesie biblioterapeutycznym pełnią różne funkcje.
Danuta Gostyńska wymienia:
-         materiały uspokajające, do których zalicza się książki przygodowe, tak zwane młodzieżowe, baśnie, fantazy, literaturę humorystyczną
-         materiały pobudzające, książki o tematyce awanturniczo- przygodowej, wojenne, podróżnicze, popularno-naukowe
-         materiały refleksyjne, czyli powieści obyczajowe, biograficzne, książki zawierające wątek romansowy, psychologiczne i socjologiczne
Szczególnym rodzajem literatury dla najmłodszych dzieci są bajki, czarodziejskie, bajki terapeutyczne.




II – Bajki terapeutyczne  

 Świat rozwijającego się dziecka to zmieniający się układ zdarzeń, na które musi ono reagować. Nieraz są to sytuacje czy wydarzenia niosące bolesne doświadczenia, zaburzające rozwój osobowości.

    Bajki to najbliższe dziecku utwory, w których świat realny miesza się z fantastycznym i razem tworzą zrozumiałą rzeczywistość. Dziecko zapoznaje się w nich z sytuacjami wzbudzającymi niepokój oraz znajduje cudowne rozwiązanie problemów. W świecie bajek można spotkać przyjaciół, przeżyć wspaniałe przygody, a przede wszystkim pozbyć się lęku. Rozwiązanie trudnych emocjonalnie sytuacji może okazać się przyjemne, a nawet radosne.
   Człowiek ma zdolność kreowania samego siebie. Tę oczywistą prawdę często pomijamy, myśląc o lękach. Lęk pozostaje zjawiskiem tajemniczym, które znienacka nas dopada i niszczy. Możemy nauczyć dzieci, by potrafiły usuwać niepokoje poprzez ,, inne myślenie” o tym, co je wywołało.
      Bajki terapeutyczne pozwalają bez lęku spojrzeć na swoje problemy i uczą, jak pomagać sobie samemu w trudnych sytuacjach. Cudowny świat bajek pozwala odmienić zdarzenia, odczarować je poprzez powiązanie przyczyn z ich skutkami, czyli objawami lękowymi. Zdarzenia tajemnicze, mroczne i przerażające, ukazane przez pryzmat powodujących je czynników, znacznie tracą moc wzbudzania lęku. Poprzez bajki dziecko uczy się pozytywnego myślenia o sytuacjach lękotwórczych. W bajkach stosowane są też inne techniki psychologiczne, które uodparniają przed lękiem, bądź obniżają jego poziom, umożliwiając w ten sposób stawienie czoła przeciwnościom.
    Bajki kreują niezwykły świat. Z ich pomocą dziecko uczy się reguł, jakie rządzą rzeczywistością i wzorów zachowań. Przede wszystkim bajki rozbudzają dziecko wewnętrznie i dostarczają mu wiele radości. Bajki umożliwiają utożsamianie się z bohaterem, przeżywanie coraz to nowych przygód i emocji. W bajkowym świecie rządzą reguły dobra i ono zawsze zwycięża. Szczęśliwe zakończenie daje dziecku, które już poczuło się uczestnikiem zdarzeń, przyjemne uczucie sukcesu. Świat kreowany w bajce zgodny jest z myśleniem życzeniowym bohatera. Magia rządzi rozwiązywaniem trudnych problemów, co umożliwia nagłą zmianę rzeczywistości. Tak właśnie myśli dziecko: magicznie, przypisując rzeczom martwym atrybuty życia, doszukując się cech ludzkich u zwierząt. Ten bajkowy świat jest umowny, nierealny, o czym wiedzą mali czytelnicy. Dlatego możemy te utwory objąć wspólną nazwą bajek czarodziejskich. Przeznaczeniem tych utworów jest wyjaśnianie i zrozumienie reguł, jakie rządzą światem, i zmniejszenie lęków. Dzięki bajkom uzyskiwano odpowiedź na dwa najważniejsze pytania:
1)Jaki jest ten świat i jakie reguły nim rządzą?
2) Jak można poradzić sobie z zagrożeniami?
     Tak jak dziecko uczy się odróżniać rzeczywistość realną od wyobrażeniowej, sen od jawy, tak samo człowiek , nie rozumiejąc praw przyrody, buduje wyobrażenia o świecie na miarę swojej wiedzy. Ten nierealny świat zaspakaja potrzeby poznawcze, pomaga w zrozumieniu świata realnego, umożliwia dokonanie wyborów moralnych, jednoznacznie pokazując, kto jest pokrzywdzony, komu i jak należy pomóc. Bajki kreują wspólny system orientacji, w którym elementy realne i nierealne tworzą jednolitą całość. Jednak najważniejsza rola bajki tkwi:
a)         w uwalnianiu od lęku poprzez oswojenie z zagrożeniem, poprzez danie wsparcia za sprawą świadomości, że dobra wróżka czuwa i zmieni zły los.
W bajkach czarodziejskich możemy wyodrębnić część zmienną i część stałą. Zmienna odnosi się do opisywanej w bajkach rzeczywistości, opowiada jaki jest ten świat. Zmienna – bo rzeczywistość ulega przeobrażeniom. Część stała powoduje, że uwalnia od lęku. Oswojenie się z różnymi sytuacjami, które mogą się zdarzyć oraz fakt, że bohater zawsze znajduje rozwiązanie, czego efektem jest szczęśliwe zakończenie, sprawiają, że bajki obniżają poziom lęku. Poradzenie sobie w trudnych sytuacjach wzmacnia wewnętrznie, daje siłę, nastawia optymistycznie do szukania rozwiązań w trudach dnia codziennego.
   Bajka jest utworem, który:
-         rozwija i kształtuje osobowość dziecka
-         przez pryzmat tej literatury poznaje ono świat, przenosi się w inne środowiska i okresy historyczne
-         zaznajamia się z celami, do których dąży człowiek
-         poznaje sens egzystencji
-         uczy się wzorów postępowania
-         poznaje normy moralne i zachowania, które są oczekiwane i nagradzane.
Bajki, ukazując jakąś część rzeczywistości, zachęcają do jej poznawania. Jednyn z ważniejszych zadań bajki jest rozwijanie wyobraźni. Dziecko nie tylko wyobraża sobie bajkową rzeczywistość, lecz tworzy nowe historyjki, zmienia bądź wzbogaca ich treść. Dziecko uczy się nie tylko rozumieć rzeczywistość, ale także nabiera umiejętności jej zmieniania. Te nabyte kompetencje sprawdza w rzeczywistości realnej, usiłując zmienić bieg wydarzeń. Uczy się odróżniać fikcję od rzeczywistości. Poprzez bajkę dziecko kreuje samo siebie, upodabnia się do bohatera, przyjmuje jego wzorce moralne, sposoby myślenia i działania. Bajka pobudza do emocjonalnego zaangażowania się w uczucia, jakich doświadczają bohaterowie. Uwrażliwia na los ludzi, zwierząt, a nawet upersonifikowanych roślin i przedmiotów. Dziecko staje się wrażliwe na zło, niesprawiedliwość, ból. Wcielając się w bohatera, ma poczucie, że dobra wróżka czuwa nad nim lub że zmieni jego sytuację na tak korzystną, jak to stało się w bajce. Przez to uczucie dziecko czuje się bezpieczne, bajka daje mu wsparcie, poczucie siły i nadzieję.
     Innym sposobem obniżania poziomu lęku u dziecka jest wzbudzanie niepokoju poprzez opis niebezpiecznej sytuacji, w jakiej bohater się znajduje, a jednocześnie dziecko, rozpoznając ją, nie doznaje realnej szkody. Wówczas takie bodźce tracą zdolność wzbudzania strachu, a później lęku.
Bajka może służyć jako model czy wzorzec określonych zachowań. W psychoterapii wykorzystuje się również to, że bajki umożliwiają zrozumienie problemów emocjonalnych. Bajka terapeutyczna jako metoda obniżania poziomu lęku jest nowością. Fabuła takiego fantastycznego opowiadania dotyczy różnych sytuacji wzbudzających lęk. W opowiadaniu terapeutycznym zastosowano konkretyzację i racjonalizację doznawanych lęków, wzmacnianie poczucia własnej wartości, uczenie pozytywnego myślenia, powtarzanie i łączenie bodźców lękotwórczych z takimi, które wywołują pozytywną reakcję emocjonalną.
Konkretyzacja lęku dokonuje się poprzez pokazanie dziecku, jakie osoby, przedmioty czy sytuacje go wywołują. Uświadomienie przyczyn i skutków wpływa na racjonalność działania i nieuleganie panice. Bajki terapeutyczne mają też na celu poszerzenie wiedzy dziecka o inne wzory, dotąd mu nie znane. W ten sposób może ono rozszerzyć ono swoje kompetencje w radzeniu sobie w nowej, trudnej sytuacji.
    Inna technika zastosowana w bajkach polega na kojarzeniu bodźców poznanych jako lękotwórcze z przyjemnymi emocjami, co w efekcie prowadzi do wyobrażenia sobie bodźców uprzednio lękotwórczych – bez doznawania lęku. Umiejętność tę dziecko przenosi potem na realne sytuacje życiowe.
   Cechą charakterystyczną wszystkich bajek terapeutycznych jest to, że bohater bajkowy znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk. Bohater uczy się różnych sposobów jego przezwyciężania, natomiast nabycie nowych kompetencji zmienia sytuację psychiczną i zachowanie bohatera.
   Inną charakterystyczną cechą sposobu przedstawiania świata w bajkach terapeutycznych jest eksponowanie bodźców wyodrębnionych jako lękotwórcze i łączenie ich z bodźcami pozytywnymi tak, by ułatwić proces oswajania , wygaszania lęku u dziecka.
   W schemacie każdej bajki można wyróżnić następujące elementy:
-         główny temat – bohater przeżywa sytuacje trudne, które wyzwalają lęk
-         główny bohater – to dziecko lub zwierzątko z którym może się identyfikować
-         inne wprowadzone postacie – pomagają zwerbalizować lęk, uczą skutecznych sposobów zachowań
-         tło opowiadania – skonstruowane tak, by bajka rozgrywała się w miejscach znanych dziecku.
   Opowieści i bajki – to utwory najbliższe dziecku. Sprawiają radość, pobudzają wyobraźnię, uczą i pomagają rozwiązywać samemu własne problemy. Stosowane w bajkach terapeutycznych techniki psychologiczne obniżają  poziom różnego rodzaju lęków, obaw i pełnią funkcję uodparniającą.

Bajki stwarzają okazję rodzicom do wspierania dzieci, uczenia ich i kierowania nimi, a także pomagają zmniejszyć lub zlikwidować lęki i niepokoje. Słuchając bajek terapeutycznych dziecko uczy się pozytywnego myślenia, podejmuje walkę z własnymi lękami.
Aby bajka spełniała rolę terapeutyczną musi:
·        kompensować dziecku jego własne braki, a więc dawać mu coś, czego ono nie ma,
·        dawać wiedzę, tj. pokazywać co i jak należy zrobić,
·        dawać nadzieję, wsparcie, zrozumienie i akceptację. 
Bajki terapeutyczne przeznaczone są dla dzieci w wieku od 4 do 9 lat. Celem ich jest zredukowanie lęków i problemów emocjonalnych oraz wspieranie dziecka. Np. dzieci odczuwające brak miłości rodziców stają się zaborcze, co jest objawem lęku przed porzuceniem. Odczuwają strach przed ciemnością lub pożarciem przez inne zwierzęta. Wyodrębnia się 3 rodzaje bajek terapeutycznych:
a)     relaksacyjną – głównym jej celem jest uspokojenie dziecka dokonane przede wszystkim za pomocą wizualizacji. Akcja tej bajki toczy się w miejscu spokojnym, bezpiecznym, odczuwanym przez dziecko jako przyjaznym. Bohater opowiadania obserwuje i doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, w których się odpręża. Bajka relaksacyjna powinna trwać 3-7 minut i zawierać elementy wizualizacji poruszające zmysł słuchu np. szum drzew, świergot ptaków i zmysł czucia np. ogrzewające promienie słońca. Dobrze jest zastosować przy opowiadaniu muzykę uspokajającą. Relaksacja odbywa się na tle natury najczęściej.

b)    psychoedukacyjną celem bajek psychoedukacyjnych jest redukcja lęku odtwórczego. Powstaje on na skutek przeżycia jakiegoś negatywnego doświadczenia lub lęku tzw. wytwórczego, powstałego w wyniku niewłaściwej stymulacji wyobraźni, czy też lęku wynikającego z niezaspokojenia potrzeb. Celem tych bajek jest wprowadzenie zmian w zachowaniu dziecka i osiągnięcie tego, by w inny sposób postrzegało ono swoją sytuację. Bajki te rozwijają świadomość emocjonalną, empatię, uczą optymizmu, przyjaźni, a także dają wsparcie poprzez zwracanie uwagi na ważność dobrych relacji i przyjaźni z innymi. Są to bajki dość krótkie zawierające metafory i symbole znane dziecku. Opowiadania te nie narzucają dziecku określonego sposobu zachowania, lecz proponują, zachęcają do naśladownictwa. Bohater nie może być podobny do dziecka, w tym sensie, że jak Zosia ma problem, to bajka nie może być o Zuzi. Problem dziecka przenosimy na świat zwierząt lub zabawek. Dziecko samo odnajdzie podobieństwo. Po przedstawieniu bajki psychoedukacyjnej należy zachęcić dziecko do wykonania ilustracji, do rozmowy o bohaterach opowiadania, o tym co oni czuli. Można też odwołać się do osobistych doświadczeń, ale nie należy narzucać interpretacji. Dziecko dokona je samo i dostrzeże w bajce jej osobiste znaczenie.
c)                psychoterapeutyczną – są dłuższe i wzorują się na baśniach uzupełnionych dodatkowo o techniki terapeutyczne. Zawierają mechanizm identyfikacji naśladownictwa, a także przewarunkowania. Celem ich jest dokonanie zmiany sposobu myślenia o sytuacjach lękotwórczych, a tym samym ich odczuwania oraz redukowania lęku. Bajki te muszą służyć budowaniu pozytywnych emocji i przekazywać dziecku odpowiednią wiedzę wskazując sposoby radzenia sobie w sytuacji lękotwórczej. Bajki psychoterapeutyczne są opowiadaniami fantastycznymi, które konkretyzują i racjonalizują doznawane przez dziecko lęki. Konkretyzacja lęku polega na połączeniu przyczyny ze skutkiem, tzn. pokazanie dziecku kto lub co ten lęk wywołuje. Racjonalizacja to przede wszystkim ukazanie możliwości spojrzenia na coś z innego punktu widzenia, pokazanie racjonalnego sposobu myślenia. Bajki psychoterapeutyczne dają dziecku wiedzę będącą skutecznym sposobem redukującym lęk. Charakterystyczne jest to, że bohater znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk, a wprowadzane kolejno postacie pomagają mu znaleźć sposób na przezwyciężenie tego lęku. Bajki psychoterapeutyczne oddziaływują poprzez identyfikację i naśladownictwo.


mgr Bożena Giżycka

LITERATURA:
1)     Maria Molicka, Bajki terapeutyczne, ISBN- Poznań.
2)     Materiały internetowe - ,, Problemy Oświaty i Wychowania, nr 6/2003.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie