Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wady wymowy zaliczane do dyslalii

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 8943 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Termin dyslalia pochodzi z języka greckiego (dys - zaburzenie, lalia - mowa). Oznacza wadliwą realizację jednej, kilku lub niemal wszystkich głosek (Demelowa 1982).
Zgodnie z systemem pojęć stworzonych przez klasyczną foniatrię do dyslalii zalicza się następujące wady wymowy :
Ø sygmatyzm
Ø rotacyzm
Ø kappacyzm
Ø gammacyzm
Ø lambdacyzm
Ø betacyzm
Ø mowę bezdźwięczna
Ø inne odchylenia od normalnej artykulacji

W dyslalii – według foniatrii (Jastrzębowska 2003) - wyróżnia się następujące formy realizacji dźwięków: mogilalia, paralalia i deformacja. Mogilalia (elizja) występuje wówczas, gdy określony fonem nie jest realizowany. Wyróżnia się elizję pełną (fonem opuszczany jest we wszystkich pozycjach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie) i ograniczoną (odnosi się tylko do niektórych pozycji). Substytucja (paralalia) według J. T. Kani „ma miejsce wówczas, gdy realizacja jakiegoś fonemu mieści się w polu realizacji innego fonemu”(1982, s. 345). Występuje częściej niż elizja. Jeden fonem może mieć nawet kilkanaście substytutów. Natomiast deformacja (dyslalia właściwa) polega na tym, że fonem realizowany jest niewłaściwie. Jego artykulacja nie mieści się w polu realizacji tego i innych fonemów.

SYGMATYZM (łac. sigmatismus) należy do najczęściej spotykanych wad wymowy. Zamiennie używane są terminy seplenienie, szeplenienie. Oznacza nieprawidłową realizację głosek jednego, dwóch lub trzech szeregów: s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź; sz, ż, cz, dż. W obrębie sygmatyzmu może pojawić się:
  1. mogisygmatyzm, czyli opuszczanie dźwięków.
  2. parasygmatyzm, to znaczy zastępowanie jednych głosek dentalizowanych przez te, które realizowane są prawidłowo. Według G. Jastrzębowskiej (2003) do najczęściej spotykanych substytucji należy:
§ zastępowanie głosek szeregu szumiącego: sz, ż, cz, dż głoskami szeregu syczącego: s, z, c, dz;
§ oba szeregi : syczący: s, z, c, dz oraz szumiący: sz, ż, cz, dż zastępowane przez szereg ciszący: ś, ź, ć, dź;
§ spółgłoski detalizowane szczelinowe: s, z, ś, ź, sz, ż mogą być zastępowane przez zwartoszczelinowe: c, dz, ć, dź, cz, dż;
§ spółgłoski dentalizowane dźwięczne: z, ż, ź, dz, dż, dź mogą być zastępowane przez odpowiednie bezdźwięczne: s, sz, ś, c, cz, ć;
  1. deformacja (sygmatyzm właściwy) - nieprawidłowa wymowa głosek trzech szeregów spowodowana zmianą miejsca artykulacji. Wyróżnia się następujące rodzaje sygmatyzmu właściwego:
Ø seplenienie międzyzębowe (łac. sigmatismus interdentalis) polega na tym, że język podczas artykulacji głosek dentalizowanych znajduje się pomiędzy zębami w linii środkowej lub bocznej. Przy takiej pozycji powietrze uchodzi po całej jego powierzchni. Dolna szczęka opuszcza się. Brzmienie głosek jest płaskie. Sygmatyzm może obejmować jeden lub kilka szeregów głosek, a także głoski t, d, n. Taką wymowę zauważamy u dzieci podczas wymiany uzębienia. Inną formą tego sygmatyzmu jest sigmatismus interlabialis (międzywargowy), przy którym język wysuwa się miedzy wargi i powstaje dźwięk przypominający głoskę f. Czasem spotyka się seplenienie międzyzębowe boczne (sigmatismus lateralis), gdy brzeg języka przesuwa się między zębami trzonowymi, a apeks pozostaje w prawidłowym ułożeniu;
Ø seplenienie przyzębowe (łac. sigmatismus addentalis) powstaje przy płaskim ułożeniu przodu języka. Ten zbyt mocno naciera na zęby. Powietrze uchodzi szerokim strumieniem, gdyż nie tworzy się rowek na powierzchni języka. Brzmienie głosek jest przytępione, płaskie z minimalnym szmerem. Może się zdarzyć, że szmer nie wystąpi w ogóle;
Ø seplenienie wargowo – zębowe (łac. sigmatismus labiodentalis) - między dolną wargą a krawędzią górnych siekaczy tworzy się szczelina. Język pozostaje bierny. Artykułowany dźwięk przypomina głoskę f;
Ø seplenienie boczne (łac. sigmatismus lateralis) - język przesuwa się w prawo lub lewo, zaś szczelina tworzy się przy zębach trzonowych. Wargi rozchylają się w miejscu przechodzenia powietrza. Wyróżnia się seplenienie boczne: prawostronne, lewostronne i obustronne. Seplenienie boczne może wystąpić ze zwarciem przednim, język ułożony jest wówczas jak przy głosce l; lub tylnym, gdy środek języka zwiera się z podniebieniem z jednej lub z dwóch stron. Bocznie wymawiany jest najczęściej szereg syczący oraz głoski t, d, n i r;
Ø seplenienie nosowe (łac. sigmatismus nasalis) - w zależności od stopnia przechodzenia powietrza przez nos rozróżnia się seplenienie nosowe częściowe i całkowite. Przy seplenieniu częściowym podniebienie miękkie nie jest zupełnie opuszczone, zatem powietrze uchodzi przez jamę nosową i ustną. Układ języka jest prawidłowy. Podczas seplenienia całkowitego język zwiera się z podniebieniem, szczelina tworzy się miedzy obsadą języka a tylną ścianą gardła. W ten sposób wytwarza się poszum nosowy. Tak realizowane mogą być głoski dentalizowane. Przyczyna seplenienia nosowego może tkwić w nieprawidłowym funkcjonowaniu podniebienia miękkiego, długotrwałym zapaleniu jamy nosowej czy zapaleniu ucha środkowego (Jastrzębowska 2003);
Ø seplenienie krtaniowe (łac. sigmatismus laryngealis) - szmer wytwarzany jest w krtani. Tego typu seplenienie uwarunkowane jest istotnymi zmianami anatomicznymi: rozszczepem podniebienia, obniżonym napięciem mięśniowym;
Ø seplenienie świszczące (łac. sigmatismus stridens) – brzmienie głosek dentalizowanych jest zbyt ostre, wywołane przez utworzenie głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej języka. Przebiegający strumień powietrza jest za mocny. Taka artykulacja spotykana jest u osób z diastemą;
Ø seplenienie wargowe (łac. sigmatismus labialis) – szczelina tworzy się miedzy wargami, język pozostaje bierny;
Ø seplenienie podniebienne (łac. sigmatismus palatalis) – towarzyszy zgryzowi otwartemu lub przodozgryzowi. Apeks wędruje do podniebienia twardego i tam tworzy się szczelina.
Przyczyny sygmatyzmu tkwią w nieprawidłowej budowie, niskiej sprawności artykulatorów, upośledzonym słuchu, naśladowaniu nieprawidłowych wzorców, a także częstych chorobach górnych dróg oddechowych.

ROTACYZM - termin ten oznacza nieprawidłową wymowę głoski r. Głoska ta bywa:
  1. Opuszczana – mogirotacyzm;
  2. Zastępowana przez łatwiejsze głoski: j, l, ł, d, w – pararotacyzm. Głoska r w ontogenezie pojawia się najpóźniej. Jeśli zjawisko pararotacyzmu utrzymuje się powyżej 6 - 7 roku życia to wskazuje to na opóźniony rozwój mowy.
  3. Deformowana z powodu zmiany miejsca artykulacji. W obrębie rotacyzmu właściwego występują następujące postacie:
Ø reranie języczkowe (łac. rhotacismus uvularis) – jest najczęstszą formą rotacyzmu. Język pozostaje bierny. Drgania wytwarzane są przez języczek, podniebienie miękkie jest uniesione i zamyka przejście do jamy nosowej;
Ø reranie wargowe (łac. rhotacismus labialis) – I. Styczek (1980) podaje dwie odmiany tej wady: dwuwargowe (bilabialne) – występuje wówczas, gdy drgają dwie wargi, wytworzona głoska przypomina r furmańskie; i wargowo – zębowe (labiodentalne), gdy drga dolna warga zbliżona do górnych siekaczy bądź odwrotnie;
Ø reranie międzyzębowe (łac. rhotacismus interdentalis) – apeks drga między zębami;
Ø reranie policzkowe (łac. rhotacismus buccalis) – strumień powietrza kierowany jest w jeden lub oba policzki, te zaczynają drgać. Zauważalny jest zazwyczaj dopiero w izolacji;
Ø reranie podniebienne (łac. rhotacismus velaris) –drga całe podniebienie miękkie. Wywołany dźwięk przypomina y;
Ø reranie gardłowe (łac. rhotacismus pharyngealis) – powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła;
Ø reranie nosowe (łac. rhotacismus nasalis) – artykulacja przypomina unosowione ng. Dzieje się tak na skutek niedomykania wejścia do jamy nosowej;
Ø reranie boczne ( łac. rhotacismus lateralis) – powietrze uchodzi pomiędzy boczną krawędzią języka a dziąsłami;
Ø reranie krtaniowe (łac. rhotacismus laryngealis) –drganiu ulegają fałdy krtaniowe;
Ø reranie językowo - wargowe (łac. rhotacismus labiolingualis) - spotykane, gdy drga czubek języka i warga;
Ø reranie językowo – boczne (łac. rhotacismus marginale) – prąd powietrza przeciska się między krawędzią języka a dziąsłami. Drgają boki języka. Powstały dźwięk podobny jest do głoski l. Artykulacja często bywa jednouderzeniowa, nie można jej przedłużyć;
Ø reranie świszczące (łac. rhotacismus stridens) – wymowa hiperpoprawna tzw. r warczące, przedłużone, wzmocnione;
Ø reranie niepełne – trudne do dostrzeżenia. Miejsce artykulacji jest prawidłowe, ale czubek języka wykonuje tylko jedno uderzenie. Brzmi jak d dziąsłowe (Styczek 1980; Demelowa 1979; Jastrzębowska 2003; Rocławski 1981).
Do przyczyn wywołujących rotacyzm należy niska sprawność języka ograniczona wadami anatomicznymi, zbyt mocne lub zbyt słabe napięcie języka oraz anomalie podniebienia i zgryzu. Dzieci, które niedostatecznie różnicują dźwięki pod względem słuchowym bardzo szybko utrwalają nieprawidłowe wzorce. Czasami rodzice nakłaniają dzieci do przedwczesnej artykulacji tego dźwięku. Skutkiem tego pobudzane zostają na siłę inne miejsca artykulacji, co powoduje wadę wymowy.
KAPPACYZM, GAMMACYZM – obejmuje nieprawidłowości w artykulacji głosek k, g. Przyczyną tych wad jest niska sprawność narządów artykulacyjnych, a szczególnie tylnej części języka. Wyżej wymienione głoski wymawiane są jak t, d. Stanowi to etap przejściowy w rozwoju mowy dziecka, który może wystąpić do 5 - 6 roku życia. Spółgłoski k, g mogą być także opuszczane lub artykułowane ze zwarciem krtaniowym przypominającym chrząkanie.


LAMBDACYZM, BETACYZM – to wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek l, b. Mogą być one zastępowane przez j, p, opuszczane bądź deformowane. Betacyzm pojawia się przy rozszczepach i w przypadku problemów z wytworzeniem ciśnienia.

MOWA BEZDŹWIĘCZNA – zdaniem I. Styczek (1982) jest to zaburzenie w realizacji dźwięczności, które polega na niewymawianiu głosek dźwięcznych z wyjątkiem samogłosek i głosek sonornych, i zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu szeregu dźwięcznego i bezdźwięcznego.

TABELA 1.
GŁOSKI DŹWIĘCZNE I BEZDŹWIĘCZNE.
GŁOSKI DŹWIĘCZNE
b

bi

d

g

gi

dz



w

wi

z

ż

ź

GŁOSKI BEZDŹWIĘCZNE
p

pi

t

k

ki

c

cz

ć

f

fi

s

sz

ś


Wada ta znajduje odbicie w piśmie. Występuje w postaci:
Ø mowy bezdźwięcznej całkowitej – gdy wszystkie głoski dźwięczne wymawiane są bezdźwięcznie;
Ø mowy bezdźwięcznej częściowej – wtedy w niektórych parach opozycyjnych dźwięczność jest realizowana.

Głoski dźwięczne mogą być deformowane, czyli wymawiane półdźwięcznie. Wówczas dźwięcznie brzmi faza początkowa, a końcowa bezdźwięcznie. Głoski takie można usłyszeć w trakcie terapii logopedycznej. Jest to zjawisko przejściowe. Do przyczyn mowy bezdźwięcznej G. Jastrzębowska (2003) zalicza:
o zaburzenia słuchu fonematycznego;
o niedosłuch;
o trudności w koordynacji pracy wiązadeł głosowych z pracą pozostałych narządów artykulacyjnych;
o uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego;
o niedokształcenie kinestezji mowy.
Przy mowie bezdźwięcznej bardzo często występuje obniżenie napięcia mięśniowego warg, policzków. Skutkiem tego głos staje się monotonny, cichy i bezbarwny.

Literatura:


1. Demelowa G., 1982, Elementy logopedii, Warszawa, WSiP
2. Kania J.T., 1982, Szkice logopedyczne, Warszawa , PWN
3. Styczek I., 1983, Logopedia, Warszawa, PWN
4. Rocławski B., 1981, Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Warszawa, WSiP
5. Jastrzębowska G., Dyslalia, {w:}Logopedia, t.2, Gałkowski T., Jastrzębowska G., (red.) Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego

Opracowała
Łucja Hinc

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie