www.szkolnictwo.pl

Ostatnie lata były przełomowe dla Polski ze względu na przystąpienie do Unii Europejskiej. Rośnie teraz pokolenie, które będzie najpełniej doświadczać integracji państw naszego kontynentu. Mamy świadomość, że zintegrowana Europa postawi w przyszłości przed naszymi wychowankami wiele zadań i wyzwań. Wyszłyśmy więc z założenia, że powinnyśmy przybliżyć dzieciom kulturę i tradycję krajów Unii Europejskiej. Chcemy też rozwinąć ich ciekawość świata, wykształcić u nich otwartość wobec innych narodów europejskich, postawę tolerancji wobec wyglądu, obyczajów.

WSTĘP „Europa potrzebuje Polski; Polska potrzebuje Europy”

Jan Paweł II

Mottem naszego programu stały się słowa piosenki z popularnego programu telewizyjnego:

Europo witaj nam,
Z nami siądź, zdejmij płaszcz.
Europo witaj nam
I się daj lubić, daj.

    Mamy właśnie taką nadzieję, iż nasz program „Przedszkolak Europejczykiem” dostarczy dzieciom na tyle pozytywnych bodźców, że polubią i poznają wybrane kraje Europy i ich mieszkańców.

ROZDZIAŁ I

Charakterystyka programu.

     Autorski program edukacji europejskiej opracowany został przez nauczycieli z Przedszkola Miejskiego nr 26 w Jaworznie.
     Materiały zawarte w programie przeznaczone są do pracy z dziećmi pięcioletnimi oraz sześcioletnimi, związane tematycznie z historią, tradycją, obyczajami i kulturą wybranych państw wchodzących w skład Unii Europejskiej. Czas realizacji przewidujemy na okres jednego roku, po upływie pół roku poddany zostanie ewaluacji.

Program przeznaczony do realizacji:

• w czasie dodatkowych zajęć;
• podczas zajęć dydaktycznych;
• w czasie imprez okolicznościowych;
• zgodnie z inwencją nauczyciela i pomysłami dzieci.

     Program ten powstał w oparciu o pilotażowe zajęcia prowadzone w roku szkolnym 2004/2005 w grupach dzieci 5-cio i 6-cio letnich. Obejmował on: Grecję, Włochy i Wielką Brytanię. Opracowane treści zamieszczamy w aneksie (patrz aneks nr 1)
     Obserwując u dzieci zainteresowanie wiedzą o Europie i jej narodach, zdecydowałyśmy się wdrożyć program autorski dla dzieci na poziomie edukacji przedszkolnej. Wiele ciekawych pomysłów i inspiracji dostarczyło nam ukończenie kursu „Edukacja Europejska”. W obecnie realizowanym programie „ABC...Program wychowania przedszkolnego XXI wieku” którego autorkami są: Ewa Bełczewska, Maryla Herde, Elżbieta Kwiatkowska, Joanna Wasilewska, Anna Łada-Grodzicka (Program zgodny z Podstawą programową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. Dz. U. Nr 2/2000 – Rozporządzenie MEN z dnia 1 grudnia 1999r.) problematyka podstawowej edukacji europejskiej została ujęta w obszarze edukacji społeczno – moralnej, muzycznej, kulturowo – estetycznej.
     Program „Przedszkolak Europejczykiem” może być realizowany jako rozszerzenie treści powyższego programu, może też okazać się przydatny w prowadzeniu zajęć w ramach klubu europejskiego.
     Poprzez wychowanie patriotyczne i europejskie chcemy przygotować dzieci do bycia odpowiedzialnymi obywatelami, znającymi swój kraj i kontynent, którzy szanować będą drugiego człowieka i jego prawa oraz aktywnie włączać się w życie wspólnoty państwowej, europejskiej i ogólnoludzkiej.
Program oparto o koncepcję rdzeni treściowych gdzie wyznacznikiem rdzenia stały się bloki tematyczne:

• Polska w Europie
• Podróżujemy po krajach Europy
• Obyczaje naszych sąsiadów
• Muzyka Europy
• Malarze Europy
• Baśnie i bajki krajów europejskich

    Realizacja programu w praktyce będzie polegała na integracji treści z poszczególnych bloków.

CELE GŁÓWNE:

1. Dostarczenie dzieciom możliwości doskonałej zabawy, rozwijanie zdolności i zainteresowań obyczajami, historią i tradycją innych krajów europejskich.
2. Inspirowanie i wyzwalanie potrzeby twórczej ekspresji dzieci w wyrażaniu swoich przeżyć w odniesieniu do poznanych twórców literatury, muzyki, sztuki.
3. Kształtowanie poznawczego i emocjonalnego stosunku dziecka do innych krajów
4. Wzbogacanie wiadomości, słownictwa, doświadczeń w zakresie edukacji europejskiej.

CELE SZCZEGÓŁOWE:

• Wymienia ciekawostki kulinarne poszczególnych krajów
• Wymienia najciekawsze i najbardziej znane zabytki wybranych państw
• Bierze aktywny udział w grach i zabawach dotyczących poznawanych krajów
• Potrafi wykonać układ taneczny dostosowany do jego możliwości, charakterystyczny dla danego kraju
• Słucha wybranych utworów kompozytorów europejskich.
• Chętnie podejmuje działania plastyczne związane z poznawaną literaturą, muzyką, sztuką
• Prezentuje swoją wiedzę przed innymi
• Rozumie potrzebę uczenia się języków obcych
• Zna kilka zwrotów w językach obcych
• Zna symbole Unii Europejskiej
• Wymienia poznane państwa należące do UE
• Wskazuje na mapie Europy poznane kraje
• Korzysta z różnych źródeł informacji wzbogacających wiedzę o UE
• Zna regiony Polski i ich charakterystyczne elementy np. tańce, stroje, potrawy

ROZDZIAŁ II

Treści programowe i tematyka kompleksowa

POLSKA W EUROPIE

Cele	Osiągnięcia	Sposoby realizacji
Poznanie legendy o powstaniu Europy	zna treść legendy o Zeusie potrafi wyjaśnić skąd wzięła się nazwa Europa wskazuje kontury Europy na mapie świata ilustruje treść legendy wybraną techniką plastyczną	słuchanie legendy o Zeusie ilustrowanej sylwetami zapoznanie dzieci z położeniem Europy na mapie świata wykonanie pracy plastycznej odzwierciedlającej legendę
Zapoznanie z symbolami unijnymi	wymienia symbole Unii Europejskiej (hymn, flaga, waluta) odczytuje nazwy wybranych państw wchodzących w skład Unii	prezentacja flagi Unii Europejskiej słuchanie hymnu wyjaśnienie pojęcia Unia Europejska jako rodzina państw wypełnianie konturu flagi zgodnie z przyjętą kolorystyką układanie puzzli przeliczanie gwiazdek na fladze Unii, wyjaśnienie ich symboliki zabawy tematyczne z użyciem „waluty” euro zabawy z globusem, mapą
Budzenie przynależności narodowej	zna wybrane regiony Polski i ich charakterystyczne elementy np. tańce, stroje ludowe, potrawy zna symbole narodowe (flaga, hymn, godło) wskazuje położenie Polski w Europie zna sławnych Polaków np. Kopernik, Chopin, Jan Paweł II odczytuje kraje graniczące z Polską	praca z mapą, ilustracjami nauka tańców, regionalnych przyśpiewek, gwary wykonanie albumów spotkanie z zespołem regionalnym słuchanie legend polskich organizowanie zabaw z różnych regionów Polski wykonanie flagi Polski wykonanie konturów mapy z plasteliny prace plastyczne np. „Krajobrazy Polski”, „wycinanki ludowe” założenie kącika regionalnego prezentacja postaci sławnych Polaków

Podróżujemy po krajach Europy

Cele	Osiągnięcia	Sposoby realizacji
Poznanie symboli narodowych wybranych państw i ich położenia	rozpoznaje flagi wybranych państw europejskich np. Francji, Hiszpanii, Holandii, Austrii potrafi odczytać nazwy państw europejskich wie co oznacza słowo hymn, rozpoznaje godło wie co oznacza słowo paszport i do czego upoważnia potrafi kupić bilet wymienia kilka środków komunikacji zna zasady bezpiecznego podróżowania wskazuje na mapie poznane kraje	wypełnianie konturów flag zgodnie z przyjętą kolorystyką lub układanie puzzli, wycinanie słuchanie hymnów europejskich odczytywanie nazw państw i stolic prezentowanie i kolorowanie godła wybranych państw opracowanie „Paszportu europejskiego” zabawy tematyczne „Jesteśmy w biurze podróży”, „Wybieramy się w podróż po...” ułożenie zasad bezpiecznego podróżowania odszukiwanie państw na mapie, kolorowanie konturów na mapkach, układanie z puzzli, lepienie z plasteliny.
Przełamywanie barier językowych, poznawanie zwrotów w językach Unii	rozumie potrzebę uczenia się języków zna „czarodziejskie słowa” w wybranych językach używa w toku zabaw zwrotów w językach Unii	spotkanie z rodzicami, osobami wyjeżdżającymi za granicę założenie „słownika języków Unii” nauka podstawowych zwrotów w językach poznawanych krajów typu: tak, nie, proszę, dziękuję, dzień dobry, do widzenia w toku codziennych czynności, zabaw tematycznych spotkanie z lektorami języków obcych wykorzystanie zdobytej wiedzy w konkursie „Wieża Babel”
Poznawanie charakterystycznych zabytków i atrakcji turystycznych	zna niektóre zabytki państw europejskich np.: wieża Eiffla, Krzywa Wieża, Colosseum, Tower, Big-Ben zna atrakcje turystyczne opracowanych państw np.: Holandia-tulipany, wiatraki; Amsterdam-Wenecja Północy dostrzega charakterystyczny wygląd zabytków i ich piękno	prezentowanie ilustracji przedstawiających wybrane zabytki wypełnianie kart pracy obrazujących wybrane zabytki Europy próby odtwarzania zabytków dowolną techniką np. malowanie, lepienie, wycinanie zabawy konstrukcyjne: budowanie np. Colosseum, Wieża Eiffla, zamek Tower itp. Zabawy tematyczne z wykorzystaniem powstałych budowli założenie i prowadzenie indywidualnych „Książeczek podróży po Europie” tworzenie grupowego „Albumu zabytków i atrakcji turystycznych” poszczególnych krajów.

OBYCZAJE NASZYCH SĄSIADÓW

Cele	Osiągnięcia	Sposoby realizacji
Poznawanie tradycji, obyczajów i zabaw rówieśników z innych krajów europejskich	uczestniczy w zabawach obrazujących kulturę, obyczaje danego państwa współdziała z kolegami podczas zabaw szanuje odmienność, kulturową innych ludzi dostrzega różnice w prezentowanych strojach narodowych	organizowanie zabaw inspirowanych kulturą danego państwa wykonywanie ozdób choinkowych z różnych materiałów dekorowanie choinki zabawy orientacyjne np. „Kruki w zamku Tower” prace plastyczne z wykorzystaniem koronek fives o’clock występy artysty ludowego, gra na kobzie projektowanie stroju wg własnego pomysłu konkurs międzygrupowy „Pokaz mody” tworzenie kącika „Stroje narodowe” organizowanie zabaw dziecięcych z danego kraju np. „Celtycki kompas”, „Nóż, płótno, kamień”, Gra w króla”, „Soka-tira” wykonywanie wiatraków wykonywanie tulipanów techniką origami prowadzenie hodowli tulipanów zapoznanie z terminem corrida (walka byków) wykonywanie budowli z klocków Lego na konkurs „Legoland” projektowanie parku rozrywki wybraną formą np. rysowanie, budowla z klocków, lepienie z plasteliny wykonanie rysunku „Najzabawniejsze urządzenie Eurodisneylandu”
Poznawanie kuchni innych narodów	wykonuje charakterystyczne potrawy przedstawionego państwa umie przyporządkować charakterystyczne potrawy do danego kraju potrafi pracować w zespole według opracowanego przepisu	opracowanie przepisu wykonania potraw przygotowanie potraw np. kiełbaski z grilla, pizza, spaghetti, sałatka grecka, sernik na zimno, herbatka angielska zabawy tematyczne np. „W kawiarni wiedeńskiej”

MUZYKA EUROPY

Cele	Osiągnięcia	Sposoby realizacji
Poznawanie twórców muzyki europejskiej	zna nazwiska słynnych muzyków np.: Vivaldi, Bethowen, Bach, Strauss wie z jakiego kraju pochodzą dani kompozytorzy słucha wybranych utworów muzycznych zna ciekawostki z życia kompozytorów	prezentacja sylwetek kompozytorów przez nauczyciela, ciekawostki z ich życia udział w koncercie dzieci ze szkoły muzycznej słuchanie muzyki z nagrań płytowych
Wyzwalanie potencjału twórczego, swobodnej ekspresji	odzwierciedla muzykę w pracy plastycznej potrafi dopasować własny ruch do muzyki gra na instrumentach perkusyjnych w orkiestrze dziecięcej odtwarza muzykę ruchem danego kraju zgodnie z opracowanym układem wyraża swoje przeżycia związane z wysłuchanym utworem, piosenką w formie słownej zna podstawowe kroki do tańców związanych z określonym krajem np. Zorba, Polka, Walc potrafi zaprezentować opracowany układ taneczny, piosenkę, instrumentację	wykonanie prac plastycznych zainspirowanych muzyką poważną wybranych krajów aktywne słuchanie muzyki poprzez: swobodny taniec do muzyki, odtwarzanie muzyki gestem, ruchem, grą na instrumentach perkusyjnych z wykorzystaniem metody Batii Strauss wypowiedź słowna dzieci na temat wysłuchanej muzyki zabawy taneczne nauka tańców wybranego kraju udział w konkursach, akademiach, spotkaniach okolicznościowych.

MALARZE EUROPY

CELE	OSIĄGNIĘCIA	SPOSOBY REALIZACJI
Poznawanie twórców malarstwa europejskiego	zna nazwiska słynnych malarzy np.: Claude Monet, Pablo Picasso, Vincent van Gogh potrafi dopasować obraz do jego twórcy dostrzega różnice w stosowanych przez nich technikach malarskich wie, z jakiego kraju pochodzą dani malarze zna ciekawostki z życia danego malarza	prezentacja wybranych obrazów zorganizowanie wystawy „Malarze Europy” praca z albumami, reprodukcjami, obrazami, czasopismami o treściach artystycznych
Wyzwalanie twórczej ekspresji dzieci	wykonuje prace plastyczne kierując się zastosowaną w obrazie techniką podejmuje działania plastyczne dla wyrażenia własnych przeżyć związanych z oglądanym obrazem tworzy formy plastyczne z figur geometrycznych maluje własną wizję plastyczną i opowiada o niej próbuje uchwycić kolorystykę obrazu, różnicuje odcienie różnicuje pojęcia portret, autoportret	wykonywanie prac plastycznych różnymi technikami np. kropka w kropkę stworzenie galerii autoportretów i portretów tworzenie prac plastycznych z wykorzystaniem figur geometrycznych wg metody kreatywnego rysunku zabawy związane z uchwyceniem kolorystyki obrazu, tematu, np. „Dopasuj przedmiot do obrazu”, „Przyporządkuj kolory do obrazu”
Rozwijanie poczucia estetyki	potrafi ułożyć kompozycję kwiatową układa martwe natury uczestniczy w wykonaniu dekoracji sal ozdabia salę i inne pomieszczenia przedszkola swoimi wytworami	wystawy kompozycji kwiatowych inspirowanych obrazami malarzy dekorowanie sal i pomieszczeń przedszkola pracami plastycznymi wykonanymi przez dzieci

Baśnie i bajki krajów europejskich

Cele	Osiągnięcia	Sposoby realizacji
Rozwijanie zainteresowań literaturą krajów europejskich	zna wybrane nazwiska pisarzy literatury dziecięcej jak Jakub i Wilhelm Grimm, Charl Perrault, J.H. Andersen, Tove Janson potrafi opowiedzieć wybrane baśnie zna postaci z poznanych baśni uczestniczy w tworzeniu kącika książek danego autora potrafi przeczytać tytuły baśni i bajek	praca z książkami praca w kąciku książek wycieczka do biblioteki, wypożyczanie książek słuchanie baśni i bajek oglądanie przeźroczy
Kształtowanie postaw twórczych wobec literatury	potrafi odtworzyć ruchem i mimiką wybraną postać bierze udział w takich formach jak drama, inscenizacja, przedstawienie wykonuje prace plastyczne różnymi technikami odzwierciedlające treść bajek, baśni	zajęcia dramowe konkurs międzygrupowy „Najciekawsza bajka europejska” wykonanie „Księgi baśni innych narodów” wystawa tematyczna dotycząca wybranej baśni urządzanie „Festiwalu dobranocek z różnych krajów”.

ROZDZIAŁ III

Warunki wdrażania programu.

     W celu zdobycia środków niezbędnych do realizacji programu postanowiłyśmy uaktywnić naszą współpracę z rodzicami, proponując im: aktywny udział w wykonywaniu strojów do prezentacji poszczególnych krajów, rekwizytów do zabaw dydaktycznych, tanecznych, wzbogaceniu materiałów dydaktycznych. Wskazany również będzie udział rodziców w „Spotkaniach podróżników”.

Realizacja programu – uwagi:

• warunki do realizacji programu zapewnia w miarę możliwości i środków Dyrektor Przedszkola,
• Dyrekcję przedszkola w działaniach organizacyjno – finansowych wspierają rodzice dzieci,
• sale, w których będą odbywać się zajęcia są wyposażone w radio-magnetofon z odtwarzaczem płyt CD
• przedszkole posiada telewizor, magnetowid, garderobę teatralną,
• grupa nie powinna liczyć więcej niż 25 dzieci.

Wskazówki metodyczne:

    Zajęcia przewidziane są dla całej grupy, odbywają się cyklicznie w przedszkolu. Podczas prowadzenia zajęć zostaną wykorzystane elementy różnych, nowatorskich i tradycyjnych metod pracy wychowania przedszkolnego, między innymi:

• Techniki Celestyna Freineta – metoda ta stwarza dzieciom możliwość ujawnienia potencjału twórczego w swobodnej ekspresji, która jest źródłem poznania dziecka. W naturalny sposób wdraża do samodoskonalenia, samokształcenia i postawy twórczej. Realizowanie działań w oparciu o wykorzystanie elementów C. Freineta pozwala na wszechstronne rozwijanie zainteresowań i twórczej ciekawości, ułatwia nawiązywanie kontaktów, radzenie sobie w trudnej sytuacji, umożliwia naturalne zdobywanie doświadczeń.
• Drama – wykorzystanie prostych ćwiczeń dramowych, wprawek gramatycznych oraz innych form teatralnych, takich jak: układanie opowiadań, tworzenie tekstów melodii, ilustrowanie zwrotek wiersza ruchem i wytworem plastycznym, malowanie obrazów słowami.
• Technika „burzy mózgów” – jest to popularna i najczęściej stosowana technika w celu pobudzenia do kreatywnego myślenia. Została zaprojektowana przez Osborna z myślą o tworzeniu nowych pomysłów. Posiada ona etapy odkrywania faktów i znajdowania pomysłów oraz rozwiązań.
• Odkrywanie faktów – wymaga zdefiniowania problemu oraz przygotowania do jego rozwiązania; zdefiniowanie należy tu zrozumieć jako uchwycenie jego istoty, przygotowanie – jako zebranie i przeanalizowanie ważnych informacji
• Znajdowanie pomysłów – polega na zaproponowaniu i rozwinięciu jakiejś idei dzięki tworzeniu maksymalnej liczby pomysłów (bez oceny).
• Znajdowanie rozwiązań – odnosi się do oceny wstępnych rozwiązań oraz wdrożenia przyjętych do realizacji.
• Kreatywne rysowanie – metoda ta rozwija wyobraźnię dziecka. Polega ona na przekształceniu konturowego rysunku określonego przedmiotu w coś zupełnie innego (np. krzesła w pojazd) lub podobny przedmiot, ale nie istniejący w rzeczywistości (np. kontur samochodu w pojazd z przyszłości, z kosmosu, z krainy fantazji). Dziecko przekształca rysunek, dorysowując wymyślone elementy. Stwarza to okazję do spontanicznych wypowiedzi, bogacenia słownictwa. Odmianą tej metody jest tworzenie obrazów przez dorysowanie elementów do barwnych plam, linii, figur geometrycznych itp.
• Metoda Batii Strauss opiera się na:
  • wykorzystaniu elementów ruchu, tańca, gestów, śpiewu, gry na prostych instrumentach perkusyjnych,
  • stwarza dzieciom możliwość zabawy z muzyką przez co staje się lubiana i chętnie słuchana.

Dzieci, podczas aktywnego słuchania łatwo przyswajają muzykę, obcują z nią i czerpią z niej to co najlepsze: piękno, wrażliwość, pomysłowość, muzykalność, uruchamiają wyobraźnię oraz przełamują opory związane
z publicznymi występami. Ta metoda przybliżania dzieciom muzyki stwarza nauczycielowi możliwość dodania własnych pomysłów do istniejącego już modelu. Dla nauczycieli twórczych jest okazją do stworzenia własnego opracowania wybranego utworu lub fragmentu muzycznego.
     Podczas pracy z dziećmi wykorzystamy również tradycyjne metody i formy pracy przewidziane dla dzieci w wieku przedszkolnym (metody wg K. Kruszewskiego: pogadanka, rozmowa, obserwacje, nabywanie umiejętności praktycznych).

Formy organizacyjne

Wykorzystanie wszystkich możliwych form pracy:

• praca indywidualna,
• praca zespołowa,
• praca z całą grupą

     Każda z powyższych form będzie wykorzystana systematycznie, aby dzieci mogły doświadczyć różnych sytuacji, układów interpersonalnych, by mogły w pełni rozwinąć swoją osobowość. Podstawową formą aktywności dzieci w wieku przedszkolnym jest zabawa. Zatem działalność dziecka będziemy starały się organizować tak, aby bawiąc się zdobywało wiedzę.

ROZDZIAŁ IV

Ewaluacja działań.

Teoretyczne założenia procesu ewaluacji.
     EWALUACJA – jest to proces zbierania danych oraz ich interpretacja w celu podjęcia określonej decyzji. Całość procesu procedury ewaluacyjnej podporządkowana jest określonym posunięciom praktyczno-organizacyjnym, których dotyczą podejmowane decyzje. Uzyskane dane są środkiem do realizacji celów praktycznych.
(por. H. Komorowska, 1999).

Najistotniejsze zadania ewaluacji.
Ewaluacja powinna:

• Określić zasadność prowadzenia założeń programu.
• Ulepszyć strukturę lub wdrożenie programu.
• Dodać lub usunąć pewne techniki pracy.
• Skierować program do wdrożenia w innych kontekstach.
• Poprzeć założenia danego programu lub przeciwstawić się im.

Cele i struktura procesu ewaluacji programu.
      Do najistotniejszych celów procesu ewaluacji należy zaliczyć:

• określenie stopnia realizacji zamierzonych celów ujętych w programie,
• dostosowanie metod i form pracy do możliwości rozwojowych dzieci,
• zgodność treści programowych ze szczegółowymi celami edukacyjnymi,
• dobór odpowiedniej grupy wiekowej dzieci, które sprostają założeniom ujętym w treściach programowych,
• stwierdzenie efektywności pracy wychowawczo- dydaktycznej, stwierdzenie czy umiejętności i zdobyta wiedza jest zgodna z oddziaływaniem danego programu.

Ewaluacja programu „Przedszkolak Europejczykiem”

Ewaluacji podlega:

• atrakcyjność programu dla dzieci,
• skuteczność stosowanych metod,
• praktyczność i użyteczność zdobytych wiadomości oraz umiejętności,

Ewaluacji można dokonać poprzez:

• obserwację dziecka uczestniczącego w zajęciach „ Przedszkolak Europejczykiem”,
• anonimowe ankiety dla rodziców

     Ewaluacji należy dokonać dwa razy w roku na koniec pierwszego i drugiego półrocza, którą przeprowadzą nauczyciele grup pięciolatków i sześciolatków.
     Uzyskane przez nauczyciela wyniki powinny być analizowane, oceniane oraz wykorzystywane do wprowadzenia zmian w programie.Wyniki powinny zostać przedstawione:

• dyrekcji przedszkola,
• radzie pedagogicznej,
• rodzicom.

Opracowały:
Mgr Barbara Kaczmarczyk
Elżbieta Smajdor
Mgr Danuta Solarz