Uczniowie klas młodszych szkoły podstawowej, mają poważne trudności z poprawnym, bezkonfliktowym komunikowaniem się z rówieśnikami oraz z kulturalnym rozwiązywaniem sytuacji problemowych. Często nieumiejętność ustalenia racji, czy zażegnania sporu kończy się na skargach na rówieśnika do nauczyciela lub na agresji słownej i fizycznej.
Główne przyczyny tego tkwią:
- w małej dojrzałości społecznej dzieci, w tym w braku doświadczeń życiowych związanych z samodzielnym, przemyślanym i kulturalnym rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych,
- w braku poprawnych wzorców osobowych w rodzinie i najbliższym otoczeniu dziecka,
- w nieznajomości form kulturalnego porozumiewania się,
- w mało rozwiniętej empatii u znacznej grupy dzieci.
Nauczyciel chcąc zniwelować rówieśnicze konflikty w klasie musi uczyć swoich wychowanków form poprawnej komunikacji, społecznie akceptowanych zachowań, postaw, sposobów rozstrzygania nieporozumień.
Wiele doświadczeń w tym temacie dostarcza uczniom praca z lekturą, tu dzieci mogą nie tylko analizować zachowania bohaterów, oceniać ich postępowanie, ale także zmieniać przebieg zdarzeń, treść dialogów wcielając się w postacie. Odgrywanie ról jest dla uczniów pouczające i bardzo satysfakcjonujące. Dzieci uczą się bawiąc, nie raniąc uczuć innych, gdyż odgrywają role, z których po pokazaniu scenki „wychodzą” - są sobą zachowując nowe doświadczenia i wiadomości.
Poniższy scenariusz zajęć dotyczy tematu poprawnej komunikacji, kulturalnego prowadzenia dyskusji przez uczniów przy rozwiązywaniu problemów związanych z sytuacjami społecznymi. Zajęcia te były poprzedzone ćwiczeniami z komunikacji, np. Stosowania komunikatu „Ja”, stosowaniem właściwych zwrotów przy odczytywaniu uczuć innych – poprzez odgrywanie scenek, itp.
SENARIUSZ ZAJĘĆ Klasa III
TEMAT: Zależność jakości współżycie w grupie społecznej od umiejętności wykorzystywania w życiu aspektów, form poprawnej komunikacji. Zajęcia z wykorzystaniem lektury, pt. „Kajtkowe przygody”.
Temat do zapisu w zeszytach: Szukamy rozwiązań problemu zawartego w pytaniu: Czego powinni nauczyć się mieszkańcy podwórka Orczyków i my sami, aby żyć radośniej, w zgodzie i przyjaźni?
CELE GŁÓWNE:
- Doskonalenie umiejętności komunikowania się poprzez prowadzenie dialogu – kulturalnej rozmowy, organizowanie wspólnych zabaw i zajęć.
- Wdrażanie uczniów do szukania kreatywnych rozwiązań problemu, do projektowania zmian w zachowaniu postaci. (wykorzystanie elementów dramy).
- Wdrażanie uczniów do przestrzegania zasad kulturalnej zabawy – integrowanie grupy.
- Uwrażliwianie ucznia na potrzeby innych – kształtowanie- uczenie empatii.
- Kształtowanie w uczniach społecznie akceptowanych postaw, „sfer - aspektów” harmonijnego współżycia społecznego i ustalenie ich głównych cech.
- Kształtowanie u dzieci czujności ortograficznej podczas samodzielnego pisania tekstu.
CELE SZCZEGÓŁOWE – UCZEŃ POTRAFI
- Uczeń potrafi „przekształcić niemiłą rozmowę „ w kulturalny dialog.
- Doskonali umiejętność kulturalnego komunikowania się.
- Uczeń w dramie prezentuje cechy kulturalnej rozmowy.
- Uczeń przestrzega zasad dobrej -bezpiecznej zabawy w grupie.
- Uczeń potrafi być empatyczny.
- Uczeń sprawnie współdziała w grupie, czuje się za nią odpowiedzialny.
- Uczeń przyjmuje społecznie akceptowane postawy jako słuszne, by harmonijnie współżyć w grupie.
- Uczeń zna cechy wyróżnionych aspektów współżycia społecznego i stosuje je w życiu.
- Uczeń stosuje w praktyce i przestrzega poznanych zasad ortograficznych.
FORMY PRACY:
Indywidualna, w grupach, zbiorowa.
METODY:
Dywanik pomysłów, burza mózgów, symulacja, dialog, elementy dramy, kinezjologia edukacyjna, praca z tekstem.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Strój bociana i psa, kaseta z piosenką, z zabawą muzyczno – ruchową, instrumenty perkusyjne, plansze z napisami, kredki, kartki, kartoniki z hasłami, zagadki, tekst z lukami, plątaninka, słowniczki ortograficzne, kolorowe nalepki.
Etapy zajęć i ich przebieg .
II. ZAANGAŻOWANIE (Zaangażowanie zespołu, udział w zabawie).
Powitanie śpiewno – taneczne zabawa powitalna „Witam was” Rozbudźmy zaspanych mieszkańców podwórka Orczyków ćwiczeniami z kinezjologii edukacyjnej (picie wody, punkty na myślenie, leniwe ósemki, kapturek myśliciela.
II. PREZENTACJA I ZAANGAŻOWANIE (Komunikowanie się: Uczeń -uczeń, uczeń – nauczyciel.)
Prezentacja przez wybranego wcześniej ucznia zagadki dotyczącej postaci z rozdziału „Wszystkiego się dowiecie...”
Zagadka Jest czarny i biały, buduje gniazda na dachach i słupach. Podobno przynosi szczęście.
Uczniowie otrzymują karteczki z plątaninką, muszą odczytać z niej czasownik i ukrytą w nim nazwę ptaka - „ szarogęsi się”.
Uczniowie, którzy pierwsi odnajdą nazwę ptaka otrzymują karteczkę z zadaniem przedstawienia ruchem zachowania wróbli z podwórka Orczyków.
Klasa ustala. Co to za postacie z naszej lektury tak się zachowywały?
Uczniowie odpowiadają na pytanie, w którym rozdziale występowały wróble?
Odszukują w nim fragment przedstawiający negatywne zachowanie ptaków, następnie go głośno odczytują.
III STAWIANIE PROBLEMU
- Czego dowiedzieliśmy się od nich?
- Dlaczego na podwórku nie było ładu?
- Czy wszystkim mieszkańcom podwórka ta sytuacja odpowiadała?
- Czy byli zadowoleni i szczęśliwi z panujących sąsiedzkich stosunków?
Odszukiwanie i odczytywanie przez uczniów właściwych fragmentów z tekstu na potwierdzenie własnych wypowiedzi.
Rozwijanie umiejętności wczuwania się w sytuację i przeżycia drugiej osoby . Zabawa „Od dziadziusia do dzidziusia”.
Nauczyciel wydaje polecenia , oddzielone dźwiękiem dzwoneczka . Dzieci wcielają się w poszczególne role, używając do tego różnych środków ekspresji (głos , ruch, mimika).
- Wszyscy mamy po osiemdziesiąt lat, coraz trudniej jest nam się poruszać. Niektórzy podpierają się laskami, boli nas kręgosłup. Mamy nadwagę, być może w młodości jedliśmy dużo frytek, ciastek ...
- Teraz mamy czterdzieści lat. Nasze dzieci są już starsze, samodzielne. Mamy więcej czasu dla siebie. Zwiedzamy świat, wspinamy się na piramidy, pływamy w ciepłych wodach mórz...
- Teraz jesteśmy pewnymi siebie trzydziestolatkami. Prowadzimy różne interesy. Mamy mało czasu dla siebie i dla innych, odbieramy telefony, wypisujemy druki...
- teraz jesteśmy osiemnastolatkami. Wierzymy, że świat należy do nas. Chętnie zawieramy nowe znajomości. Lubimy bawić się i śmiać. Marzymy o miłości. Ważne decyzje jeszcze przed nami...
- Jestem siedmiolatkiem. Mama założyła mi tornister na plecy. Zobaczyłem swoją nową szkołę, klasę, kolegów, nauczycieli i....
- Mam trzy lata. Umiem chodzić. Lubię skakać, biegać. Poznaję nowe wyrazy. Wszystko mnie ciekawi. Świat jest taki interesujący. Wczoraj mama pokazała mi sarnę.
- Skończyłem osiem miesięcy. Przemieszczam się już na czterech kończynach, trochę przeszkadza mi pielucha. Lubię ssać smoczek. Mam już dwa zęby...
Podział uczniów na grupy według kolorów.
Czy staruszkowi jest tak samo łatwo biegać i skakać jak siedmiolatkowi? Uzasadnianie wypowiedzi. Z kim lepiej biegać siedmiolatkowi? Co wspólnego i kiedy mógłby on robić z dziadziusiem?
IV. BADANIE, SZUKANIE DRÓG ROZWIAZANIA PROBLEMU. (Twórcze rozwiązanie problemu. Skuteczne komunikowanie się).
Nawiązanie do lektury z wyeksponowaniem zawartego w niej problemu. (Udzielanie rad, szukanie rozwiązania problemu zawartego w pytaniu).
CZEGO POWINNI NAUCZYĆ SIĘ MIESZKAŃCY PODWÓRKA ORCZYKÓW I MY SAMI, ABY ŻYĆ RADOŚNIEJ W ZGODZIE I PRZYJAŹNI?
Praca w grupach – Burza mózgów. Kapitanowie grup odczytują a nauczyciel zapisuje na tablicy propozycje grup dotyczące pytania.
Wspólne ustalenie obiektywnie najważniejszych punktów i wyeksponowanie ich kolorem
- Prowadzenie dialogu –kulturalnej rozmowy, co ma doprowadzić do zawierania przyjaznych, koleżeńskich stosunków.
- Organizowanie wspólnych zabaw, imprez.
- Wspólne dbanie o porządek i ład.
Dywanik pomysłów, (praca w grupach).
Ustalanie w grupach cech – własności do wymienionych głównych punktów,
(uczniowie w grupach piszą cechy i korzystają z karteczek z hasłami właściwie je dobierając do punktów).
- Wymień cechy kulturalnej rozmowy – dialogu
- Gdy ktoś mówi ty uważnie słuchasz.
- Stosujemy zwroty grzecznościowe, np.. proszę, przepraszam,oraz zwrot - ,np. tak myślisz...
- Nie krytykujemy.
- Nie podnosimy głosu.
- Mówimy w pierwszej osobie stosując komunikat „ Ja”.
- Jasno wyrażamy myśli.
- Szanujemy poglądy innych.
- Nie używamy wulgarnych słów.
- Staramy się być słowni, czyli dotrzymywać danego słowa.
- Odczytujemy odczucia, np. Wygląda na to, że cię rozłościłem...
- O czym musimy pamiętać organizując zabawy?
- Przestrzegamy ustalonych zasad.
- Nikogo nie odrzucamy, każdy jest ważny.
- Nie bijemy kolegów.
- Nie pokazujemy swoich grymasów.
- Staramy się nie zakłócać spokoju innym, dlatego bawimy się na placach zabaw lub w miejscach wyznaczonych przez dorosłych.
- Jak dbamy o ład i porządek tam, gdzie przebywamy?
- Zbieramy śmieci.
- Dbamy o zieleń nie niszczymy jej a sadzimy, np.. kwiaty, podlewamy, nawozimy, wyrywamy chwasty, sprzątamy.
- Szanujemy i odnawiamy używany sprzęt korzystamy z niego bezmyślnie go nie niszcząc.
- Wzięte rzeczy odkładamy na miejsce, przypominamy o tym innym.
- Bez pozwolenia nie korzystamy z cudzej własności.
- Każdy robi wyznaczone zadanie i stara się je dobrze wykonać.
- Gdy skończymy własną pracę pomagamy innym.
V. ZAANGAŻOWANIE, BADANIE ( Odtwarzanie przygotowanej wcześniej scenki z dialogiem –drama przez wybranych przez nauczyciela uczniów
Wyszukiwanie przez klasę błędów w komunikacji słownej).
Wysłuchanie przez uczniów kłótni postaci z lektury ( Kajtka z Bukietem i wróblami). Uczniowie siedząc w parach mają tekst dialogu przed sobą na kartkach.
Wyszukiwanie przez pary błędów komunikacyjnych, niepoprawnych zwrotów, zachowań w zaprezentowanym dialogu, np. to kłótnia, bohaterowie krzyczą, są agresywni, obrażają się.
VI. PRZEKSZTAŁCANIE (Uczniowie potrafią prowadzić kulturalny dialog).
Uczniowie grupując się po dwie pary przekształcają wypowiedzi postaci w kulturalną rozmowę – dialog, następnie chętni odgrywają scenki.
Omówienie
Jakie nabyte wcześniej umiejętności wykorzystaliście, aby to był kulturalny dialog? ( Komunikat „Ja”, zwroty grzecznościowe, odczytywanie uczuć innych- parafrazowanie – bez nazwy). Po co nam te umiejętności ? Komu jeszcze, by się one przydały? (nawiązanie do lektury i do doświadczeń uczniów).
VII. REFLEKSJA Czy koleżeńskich kłótni należy unikać? Dlaczego?
Przerwa sródlekcyjna. Ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej wprowadzające do analizy punktu - zgodna zabawa.
VIII. ZAANGAŻOWANIE I DOŚWIADCZANIE (Przestrzeganie zasad zabawy).
Przeprowadzanie zabawy muzyczno – ruchowej „ Naśladujemy”
IX. REFLEKSJA, ANALIZA (Uczniowie znają i stosują zasady dobrej zabawy).
Czy przestrzegaliśmy zasad dobrej zabawy? Odczytanie ich z tablicy.
Czy mogą się bawić w nią nasi bohaterowie?
W czym pomoże im i w czym nam organizowanie wspólnych zabaw i imprez?
X. ZAANGAŻOWANIE Z PRZEKSZTAŁCANIEM (Skuteczne komunikowanie się uczniów, efektywna współpraca w grupie).
Do czego to prowadzi? (Do nawiązywania bliższych stosunków koleżeńskich, nawiązywania przyjaźni).
Uczniowie w parach otrzymują kartki z zadaniami.
Mimiką twarzy przedstawiają napisany nastrój.
Ucznowie wizualizują za pomocą rysunku uczucia i nastroje poniewieranych przedmiotów z kajtkowego podwórka. (Płacząca psia buda, wściekłe korytko, samotna, smutna miska).
XI. PREZENTACJA (Uczenie empatii).
Uczniowie prezentują swoje prace, próbują wyrazić słowami co czują te przedmioty. Doradzają kto może im pomóc i w jaki sposób?
Uczniowie dokonują transferu wiedzy, stwierdzając, że łatwiej się porozumieć z innymi, gdy potrafimy odczytywać ich uczucia.
XII. BADANIE, DOŚWIADCZANIE (Wykonywanie czynności porządkowych).
Analiza aspektu porządkowego i wyciąganie wniosków. ( Ruchy naśladowcze „Zbieramy śmieci”)
Co ułatwi i uprzyjemni nam wspólne spędzanie czasu, czy pracę?
Co powiecie o miejscu, w którym chcielibyście się , np. uczyć?
XIII. USYSTEMATYZOWANIE WIEDZY I DOŚWIADCZEŃ (Poprawna komunikacja nauczyciel – klasa).
Jakie najważniejsze umiejętności, które dzisiaj omawialiśmy powinni posiąść nasi bohaterowie, aby radośnie i przyjemnie im się żyło na podwórku?
Uczniowie odczytują z tablicy 3 główne punkty zaznaczone kolorem.
Dlaczego my podczas zajęć próbowaliśmy doskonalić te umiejętności?
(Umiejętność poprawnej komunikacji ułatwia życie).
XIV. PREZENTACJA (Zgodna zabawa).
Sprawdzanie w praktyce stopnia przyswojenia zasad poprawnej komunikacji, zgodnego współżycia.
Ilustracja muzyczna „Budząca się łąka”, wykorzystanie instrumentów perkusyjnych z wcześniejszym omówieniem co może naśladować dany instrument.
Śpiew piosenki „Bociek” z improwizacją rytmiczno – ruchową.
XV. PRZEKSZTAŁCANIE, SYSTEMATYZOWANIE WIEDZY (Samodzielne redagowanie kilkuzdaniowej wypowiedzi na dany temat. Przestrzeganie poznanych zasad ortograficznych).
Pisemne udzielenie kilkuzdaniowej odpowiedzi na pytanie Czego powinni nauczyć się mieszkańcy podwórka Orczyków i my sami, aby żyć radośnie, w zgodzie i przyjaźni?
Praca w dwóch poziomach
I poziom – Uczniowie samodzielnie redagują notatkę.Wykorzystanie słowniczka ortograficznego.
II poziom - Uczniowie uzupełniają tekst z lukami.
Odczytywanie prac z ich wspólnąanaliza orograficzną i tematyczną.
XVI. REFLEKSJA (Obiektywna samoocena)
Samoocena pracy w grupie, podczas działań w parach i samodzielnych działań. Wręczenie dyplomików aktywnej pracy uczniom wkładającym dużo chęci i zaangażowania podczas zajęć. Nagrodzenie wszystkich uczniów slodyczami za ich pracę podczas zajęć.
Tekst z lukami
Mieszkańcy podwórka Orczyków powinni nauczyć się kulturalnie ......................................,
Zgodnie................................
Muszą dbać o ................................ na podwórku. Ważne jest to, aby potrafili ............................ innych odczytując ich uczucia. Tak zdobędą dobrych kolegów, przyjaciół.
Kiedy się tego nauczą , na ich podwórku zapanuje ............................... i.............................. .
My też uczymy się zgodnie bawić, kulturalnie ................................, szanujemy uczucia innych, dbamy o .................................... w naszym otoczeniu. Dobre zachowanie ułatwia nam nawiązywanie przyjacielskich stosunków z ..................................... . Wtedy życie będzie wesołe i .................................
( Bawić, rozmawiać, porządek, zrozumieć, zgoda, radość, rówieśnikami, rozmawiać szczęśliwie).
Opracowała Joanna Szymorowska |
