Metoda Ośrodków Pracy wprowadzona w Polsce w latach 20-tych przez panią prof.M.Grzegorzewską, wywodzi się z matody ośrodków zainteresowań opracowanej na początku XX wieku przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide Decroly’ego.
Metoda ta poprzez całościowe nauczanie pozwala łączyć działania dydaktyczne i rewalidacyjne. Jest to szczególnie ważne ze względu na specyficzne właściwości psychofizyczne uczniów z upośledzeniem umysłowym, którzy mają duże trudności w różnicowaniu, uogólnianiu, abstrahowaniu, wiązaniu logicznych całości, tworzeniu nowych pojęć, wnioskowaniu, samodzielnym myśleniu, orientacji w nowej sytuacji.
WARTOŚCI REWALIDACYJNE METODY OŚRODKÓW PRACY
Metoda Ośrodków Pracy wprowadzona w Polsce w latach 20-tych przez panią prof.M.Grzegorzewską, wywodzi się z matody ośrodków zainteresowań opracowanej na początku XX wieku przez belgijskiego lekarza i pedagoga Ovide Decroly’ego. W swojej metodzie Decroly opierał się na rozwoju psychicznym dziecka i zainteresowaniach wypływających z jego potrzeb, takich jak potrzeba oddychania, jedzenia, poczucia bezpieczeństwa, działania. W procesie opanowywania wiedzy o zjawiskach przyrodniczych i sytuacjach społecznych Decroly nie stosował podziału na przedmioty, a proces nauczania przebiegał według następującego schematu: obserwacja, kojarzenie w czasie i przestrzeni, ekspresja.
Wprowadzona w Polsce do szkolnictwa specjalnego metoda ośrodków zainteresowań była przystosowywana i modyfikowana do polskich warunków, pojawiły się w niej dodatkowo zajęcia wstępne.
Metoda ta poprzez całościowe nauczanie pozwala łączyć działania dydaktyczne i rewalidacyjne. Jest to szczególnie ważne ze względu na specyficzne właściwości psychofizyczne uczniów z upośledzeniem umysłowym, którzy mają duże trudności w różnicowaniu, uogólnianiu, abstrahowaniu, wiązaniu logicznych całości, tworzeniu nowych pojęć, wnioskowaniu, samodzielnym myśleniu, orientacji w nowej sytuacji.
Metoda uczy widzenia, obserwowania, badania, myślenia, rozumienia zjawisk przyrody i zjawisk społecznych, uczy wyciągania wniosków, przyczynowego i systematycznego ujmowania zjawisk społeczno-przyrodniczych. Dzięki ciągłości, systematyczności i logice w układzie materiału, dzięki poznawaniu za pomocą wszystkich analizatorów w warunkach naturalnych dla danych treści poznania i dzięki powiązaniu teorii z praktyką sprzyja rozwojowi mechanizmów poznawczych.
Wartości rewalidacyjne Metody Ośrodków Pracy
1. Przez ścisły związek z życiem metoda ta wprowadza dzieci w poznanie świata stopniowo w nurt otaczającej rzeczywistości.
2. Przez motywowanie do aktywności własnej ucznia, daje mu możliwość wyładowania zahamowanych dynamizmów, pozwala normować jego czas pracy według indywidualnych możliwości oraz ugruntowuje zdobyte wcześniej wiadomości i umiejętności.
3. Przez:
• ciągłość,
• systematyczność,
• logikę w układzie materiału,
• czynną i poszukującą postawę ucznia
• poznanie wielozmysłowe, w warunkach naturalnych dla danych treści nauczania
• przez wiązanie teorii z praktyką
Metoda ta wpływa na usprawnienie czynności korowych, ćwiczy plastyczność i rozwija dynamizm dziecka. Usprawnia wszystkie zaburzone procesy poznawcze, przez stopniowe poznawanie rzeczywistości, systematyczną pracę i uaktywnianie ucznia. Ponadto kształtuje charakter, wzmacnia wiarę we własne siły i możliwości wraz z jednoczesnym rozwojem postawy czynnej w stosunku do zmian zachodzących w otaczającym środowisku.
Metoda Ośrodków Pracy
• wiąże z życiem wszechstronnie i usprawnia intelektualnie,
• wymaga od dziecka i nauczyciela postawy poszukującej,
• wymaga dostosowania treści do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka,
• sprawia, że praca szkolna jest dla dziecka radością, aktywnym gromadzeniem nowych doświadczeń,
• uczy pracy zbiorowej oraz kształtuje charakter.
Metody stosowane w Metodzie Ośrodków Pracy:
• obserwacja bezpośrednia,
• wielozmysłowe poznanie,
• poznanie całościowe,
• aktywne działanie
Etapy dydaktyczne w Metodzie Ośrodków Pracy:
1. zajęcia wstępne
2. obserwacja
3. przeróbka umysłowa materiału
4. ekspresja
5. zajęcia końcowe
Ad. 1 Etapy dydaktyczne zajęć wstępnych i wartości rewalidacyjne tych zajęć.
• powitanie
• ćwiczenia gimnastyczne
• zajęcia porządkowe
• swobodne wypowiedzi dzieci
• obserwacja pogody, zapisanie daty
• sprawdzenie zadania domowego,
• przypomnienie tematu dnia,
• ustalenie przebiegu dnia.
Zajęcia te to:
• ćwiczenia gimnastyczne-radosne rozbudzenie, kształcenie zmysłów orientacji, ożywienie wiary we własne siły ucznia
• zajęcia porządkowe-wdrażają do przestrzegania ładu i porządku w swoich rzeczach, przyborach szkolnych oraz najbliższym otoczeniu,
• sprawdzanie listy obecności-wdraża dzieci do punktualności i obowiązkowości oraz systematyczności, kształtuje samoocenę,
• prowadzenie kalendarza pogody, obserwacje przyrody-wdraża do systematycznej obserwacji zjawisk przyrodniczych, rozwija zainteresowania nimi, kształci uwagę i spostrzegawczość, ułatwia przyswajanie przez dzieci pojęć czasowych,
• praca dyżurnych-podejmowane przez dyżurnych prace porządkowe pozwalają na zaszczepienie i utrwalenie całego szeregu zachowań społecznych oraz kształtują nawyki zachowań w grupie,
• omówienie bieżących spraw- pozwala uwzględnić i załatwić nasuwające się sprawy wychowawcze oraz uzyskać cenne informacje dotyczące życia i pracy klasy, szkoły, a nawet informacji o tym co dzieje się w domu dziecka i szerszym środowisku.
Wartości i zalety zajęć wstępnych:
1. Ułatwiają i sprzyjają pełniejszemu poznaniu dziecka, przez nauczyciela, jego nastroju, gotowości do zajęć. Pozwalają poznać przyczyny gorszej dyspozycyjności ucznia w danym dniu .
2. Dzięki swobodnej atmosferze następuje proces de frustracji, ponieważ ćwiczenia są zawsze dostosowane do indywidualnych możliwości ucznia.
3. Poprzez otwarte i swobodne wypowiedzi spychamy na dalszy plan absorbujące dzieci sprawy, niezwiązane z tematyką zajęć.
4. Systematyczne powtarzanie określonych czynności kształci nawyki higieniczne oraz utrwala zasady poprawnego zachowania się.
5. Pełnienie funkcji dyżurnych wdraża do systematyczności i odpowiedzialności, wpływa pozytywnie na samopoczucie uczniów mogących wykazać się swą pracowitością.
Wytworzenie właściwej atmosfery, odpowiednia motywacja, rozładowanie emocji i napięć w części wstępnej przyczynia się do wytworzenia warunków do efektywnej pracy dziecka podczas zajęć właściwych, przygotowuje dziecko do pracy.
Ad.2 Obserwacja
Obserwację podzielić możemy na:
-bezpośrednią-przy pomocy zmysłów, to obserwacja rzeczywistości w warunkach naturalnych lub na podstawie naturalnych okazów.
-pośrednią-korzystanie z wiedzy poprzednio zdobytej, obrazy, ilustracje, filmy lub inne materiały, dokumenty dostępne w danej chwili naszym zmysłom.
-okolicznościową czyli przypadkową i całościową będącą zasadniczym elementem Metody Ośrodków Pracy.
W toku obserwacji całościowej występuje zawsze obserwacja dowolna, spontaniczna; dzieci stykając się z nowym dla siebie przedmiotem oglądają go, dotykają, smakują, wąchają, samodzielnie zbierają o nim wiedzę.
Kolejnym etapem jest obserwacja kierowana, w czasie której nauczyciel naprowadza uwagę dzieci na pominięte przez nich szczegóły i cechy, uzupełniając w ten sposób wiadomości zgromadzone w toku obserwacji dowolnej.
W czasie obserwacji podstawowe znaczenie mają takie procesy psychiczne:
-odbieranie wrażeń
-dokonywanie spostrzeżeń
-uzupełnianie, korygowanie
W ten sposób w czasie obserwacji, czyli osobistych doświadczeń poznawczo-emocjonalnych dzieci gromadzą rzetelną wiedzę, konkretne spostrzeżenia, materiał, z którego na następnym etapie budują logiczny system wartości o obserwowanym zjawisku.
Obserwacja powinna się odbywać w warunkach charakterystycznych dla danego przedmiotu obserwacji, powinna uaktywniać postawę ucznia poprzez jego osobisty udział w obserwowanym zjawisku.
Ad. 3 Opracowanie i przeróbka intelektualna materiału
W omawianym etapie następuje:
-weryfikacja i uzupełnianie zebranych w czasie obserwacji wiadomości,
-uporządkowanie wiadomości oraz ich uogólnienie.
Dzieci porównują spostrzeżenia z wiadomościami poprzednio zdobytymi lub dostarczonymi im dodatkowo.
Wskazują na zachodzące między nimi:
*podobieństwa i różnice
*wzajemne ich zależności
*wydają sądy, opinie
*wyciągają wnioski
*uczą się klasyfikowania i abstrahowania
Omawiany etap pracy jest typową formą przeróbki intelektualnej materiału dostarczonego w drodze obserwacji i spostrzeżeń.( od bezpośredniego poznania do abstrakcyjnego myślenia i od niego do praktyki)
Ad. 4 Ekspresja
Ekspresja to zastosowanie zdobytych przez ucznia wiadomości w działaniu.
Zastosowanie tej wiedzy może nastąpić w formie:
-prac ręcznych, rysunków,
-inscenizacji,
-gotowania, prac porządkowych w ogródku,
-w związanych z ośrodkiem wypowiedziach ustnych i pisemnych
-matematycznych rozwiązań, występujących w danym ośrodku stosunków ilościowych, czasowych i przestrzennych.
Ekspresję dzielimy na: konkretną i oderwaną.
Ekspresja konkretna to rysowanie, wycinanie, malowanie, szycie itp. U małych, nieśmiałych dzieci bywa niekiedy jedyną formą odpowiedzi i porozumienia się z nauczycielem. Dzięki ekspresji konkretnej nauczyciel może zdobyć rzetelną wiedzę o dziecku. Ekspresja konkretna umożliwia wszechstronne oddziaływanie na dziecko:
-wzmacnia jego siły fizyczne, pomniejsza lub usuwa niedowłady,
-usprawnia funkcjonowanie ośrodków układu nerwowego,
-uczy skupienia uwagi i utrzymania w napięciu,
-pozwala na lepsze zrozumienie wiadomości,
-ożywia dzieci apatyczne oraz uspokaja nadmiernie pobudliwe i nerwowe.
Dzięki ekspresji konkretnej można uzyskać lepsze efekty wychowawcze.
Konkretne działania-prace ręczne, manualne uczą dzieci upośledzone umysłowo: sumienności, obowiązkowości, kształtują zaradność życiową, wiarę we własne siły oraz te cechy osobowości, które w życiu społecznym mają istotne znaczenie.
Ekspresja oderwana doustne i pisemne wypowiedzi dzieci oraz rozwiązywanie problemów matematycznych. W klasach I-III jest to przede wszystkim poznanie i opanowanie techniki poprawnego mówienia i wypowiadania myśli, czytania, pisania, liczenia. Nauka mówienia, czytania, pisania, liczenia w Metodzie Ośrodków Pracy jest ściśle związana z przerabianym ośrodkiem tematycznym.
Każda z odpowiednio dobranych, przeprowadzonych form ekspresji zarówno konkretnej, jak i oderwanej umożliwia nauczycielowi sprawdzenie czy dziecko właściwie zrozumiało przerobiony materiał oraz pozwala na lepsze przyswojenie i utrwalenie go przez samego ucznia.
Ad. 5 Zajęcia końcowe
Zajęcia końcowe obejmują:
-podsumowanie, co nowego poznały dzieci,
-ocenę,
-ustalenie tematu na dzień następny,
-pożegnanie dzieci.
Wartość tych zajęć to przede wszystkim:
-ocena, która motywuje do dalszej pracy, nadaje sens podejmowanego trudu, spełnia swój rewalidacyjny charakter
-inne sprawy, mogą być to sprawy wychowawcze, które wyniknęły w ciągu dnia bądź wskazówki do ćwiczeń itp.
-nakreślenie planu pracy na dzień następny budzi inicjatywę, zmusza do gromadzenia materiału i pomocy. Wywołuje u dzieci gotowość do podejmowania samodzielnych zadań. Nauczyciel powinien kierować się nieznacznym wyprzedzeniem wymagań wobec aktualnych możliwości dziecka.
-pożegnanie dzieci to nie tylko kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania się ale również wywołanie u dzieci gotowości na następny dzień, nastawienie do pracy wynikające z chęci osiągnięcia sukcesu według zasady dziś mi się powiodło, jutro też tak będzie.
Anna Fuksiewicz
Bydgoszcz |
