www.szkolnictwo.pl

W poniższej pracy przedstawiam szczegółową analizę przypadku ucznia nieakceptowanego przez kolegów z klasy i mającego jednocześnie problemy w nauce. Opisuję moje działania, które podjęłam chcąc pomóc uczniowi oraz ich efekty. Przedstawiam również prognozy na przyszłość. Publikację tę kieruję przede wszystkim do nauczycieli, bez względu na staż pracy. Mam nadzieję, że zebranie przeze mnie doświadczenia zostaną wykorzystane przez koleżanki i kolegów w bieżącej pracy dydaktyczno – wychowawczej.

UCZEŃ MAJĄCY PROBLEMY W NAUCE, NIEAKCEPTOWANY PRZEZ ZESPÓŁ KLASOWY.
IDENTYFIKACJA PROBLEMU
      Chłopiec jest uczniem pierwszej klasy gimnazjum.
      Uczęszcza do naszej szkoły od września 2003r.Od samego początku sprawia kłopoty wychowawcze. Jego relacje koleżeńskie w grupie rówieśników budziły wiele zastrzeżeń. Wynikało to zarówno z moich obserwacji, jak i z relacji nauczycieli uczących w tej klasie, bądź spostrzeżeń dokonanych w czasie przerw międzylekcyjnych. Rozmowy z uczniami mojej klasy na temat zachowania chłopca potwierdzały wcześniejsze opinie. Jego reakcje i zachowanie w różnych sytuacjach są infantylne i często niestosowne. Na uwagi nauczycieli reaguje beztroskim śmiechem, a uczucie wstydu i zażenowania jest mu obce. Często mówi nie pytany i nie stosuje się do poleceń nauczycieli. Wprawdzie nie przejawia zachowań agresywnych, ale jego postawa wywołuje niechęć zespołu klasowego i utrudnia prowadzenie lekcji nauczycielom. Już na początku roku szkolnego kilkakrotnie, zazwyczaj w czasie przerw śródlekcyjnych, rozmawiałam z uczniem. Próbowałam zgłębić istotę problemu, by podjąć skuteczne działania zmierzające do pełnej integracji wychowanka z zespołem klasowym i zlikwidować negatywne relacje w grupie koleżeńskiej oraz zmienić jego postawę na lekcjach, a także stosunek do nauki i nauczycieli.
      Chłopiec nie uczestniczy w imprezach klasowych typu ognisko, wyjście do kina. Zapisał się na zajęcia SKS-u w sekcji piłki nożnej, ale uczęszcza na nie sporadycznie.
      Uczeń ma również problemy w nauce, największe z przedmiotami ścisłymi, a przede wszystkim z matematyką. Otrzymał ocenę niedostateczną na I semestr z tego przedmiotu. Szczególne trudności sprawiają mu zadania wymagające większego wysiłku intelektualnego. Często ich nie finalizuje pozostawiając bez rozwiązania. Nie potrafi dłużej skupić uwagi na zadaniu czy dowolnym problemie. Reagując na każdy bodziec płynący z zewnątrz rozprasza swoją uwagę np.: dowolną sytuacją za oknem, dźwiękiem, itp. Nie uczęszcza na zajęcia wyrównawcze i nie korzysta z pomocy zaproponowanej przez kolegów z klasy, zorganizowanej przy udziale wychowawcy.
      Przy okazji samooceny z zachowania za I semestr mogłam zaobserwować, jak odbierają jego postawę koleżanki i koledzy. Został oceniony dość surowo. Połowa klasy opowiedziała się za oceną nieodpowiednią, reszta za poprawną. Sam uczeń przyznał sobie ocenę dobrą.
      Analizując sytuacje, doszłam do wniosku, że w tym przypadku wskazane byłoby przeprowadzenie badań psychologiczno - pedagogicznych ucznia, gdyż jego postawa i zachowanie znacznie odbiega od prezentowanego przez jego rówieśników, pogłębia jego trudności w nauce oraz potęguje problem braku akceptacji przez grono kolegów. Z relacji matki wynikało, że syn nie był wcześniej poddawany takim badaniom. Po rozmowie z byłym wychowawcą ucznia, ze szkoły podstawowej, dowiedziałam się, że matka nie zgodziła się na przeprowadzenie takich badań.
      Podsumowując mogę stwierdzić, że największy niepokój budzą coraz większe trudności w nauce oraz aspołeczna postawa chłopca połączona z brakiem akceptacji zespołu klasowego.

GENEZA ZJAWISKA
      Poszukując przyczyn problemów mojego wychowanka przeprowadziłam kilka rozmów z matką chłopca, która samotnie wychowuje dwójkę dzieci. Ojciec ucznia zmarł kilka lat wcześniej co było dla niego ogromnym przeżyciem. Brak ojca czyli męskiego wzorca, wpływa niekorzystnie na postawę chłopca, powodując zaburzenia jego zachowania oraz słabe postępy w nauce. Zapracowana matka często jest bezsilna wobec zachowań syna i nie potrafi poradzić sobie z dzieckiem i problemami jakie sprawia. Syn często jej nie słucha i lekceważy prośby matki zachęcającej go do nauki, bądź do pomocy przy wykonywaniu obowiązków domowych.

ZNACZENIE ZJAWISKA
      Postawa prezentowana przez chłopca utrudnia mu prawidłowe funkcjo-nowanie w klasie. Za wszelką cenę chce zwrócić na siebie uwagę w sposób nie-akceptowany przez kolegów- błaznuje, wygłasza niekontrolowane komentarze, odpowiada nie czekając na swoją kolej.
      Te spostrzeżenia potwierdzali również inni nauczyciele, którzy nieustannie skarżyli się na zachowanie ucznia. Zwracali oni szczególną uwagę na fakt, że jest on w czasie lekcji rozkojarzony, nadmiernie gadatliwy i ruchliwy, ociąga się z wykonywaniem poleceń, a zadania wykonuje niedbale. Najczęściej w ogóle nie reaguje na uwagi albo reaguje w sposób niewłaściwy. Liczne rozmowy prowadzone z nim przez poszczególnych nauczycieli przynoszą zmianę zachowania tylko na chwilę i zaraz potem uczeń powraca do stanu niesubordynacji. Oczywistym jest fakt, że częste przywoływanie chłopca do porządku podczas lekcji dekoncentruje innych uczniów i zakłóca tok zajęć.
      Stałe rozkojarzenie prowadzi również do osiągania przez niego słabszych wyników w nauce, a szczególnie z matematyki, co w konsekwencji może spowodować otrzymanie oceny niedostatecznej i nie uzyskanie promocji do klasy drugiej.

PROGNOZA

1. prognoza negatywna – w razie zaniechania oddziaływań:
   • uczeń otrzyma ocenę nieodpowiednią z zachowania na koniec roku;
   • nie otrzyma promocji do następnej klasy, co będzie skutkiem nieopano-wania odpowiedniego zakresu wiadomości i umiejętności;
   • chłopiec zamiast integrować się z klasą i nawiązywać stosunki koleżeńskie wejdzie do grup nieformalnych, gdzie jego zachowanie będzie akceptowane;
2. prognoza pozytywna – w razie wdrażania oddziaływań:
   • uczeń będzie systematycznie uczęszczał na zajęcia wyrównawcze z ma-tematyki i nadrobi zaległości pracując systematycznie i efektywnie na lekcjach;
   • nawiąże właściwe kontakty społeczne, zostanie zaakceptowany przez zespół klasowy i włączy się do życia społeczności klasowej;
   • uczeń wyrobi w sobie właściwy system wartości( szacunek, życzliwość, tolerancja);

PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ.

1. doprowadzić do tego, że:
   • uczeń nawiąże pozytywne kontakty społeczne i zostanie zaakceptowany przez zespół klasowy włączając się w jego życie;
   • wyrobi w sobie właściwy system wartości;
   • zacznie chodzić na zajęcia wyrównawcze z matematyki i nadrobi zaległości;
   • uczeń będzie poważnie traktował swoje obowiązki i wyrażał szacunek do nauczycieli i rodziców;
2. utrzymywać częsty kontakt z matką;
3. zadania profilaktyczne:
   • włączenie ucznia do prac zespołu klasowego(zadania indywidualne i gru-powe) i uświadomienie, że w ten sposób pracuje na ocenę z zachowania oraz na szacunek i uznanie kolegów z klasy i wychowawcy;
   • uczulenie uczniów z klasy, by traktowali kolegę z szacunkiem i powagą oraz nie reagowali na jego infantylne zachowania;
   • umacnianie wiary ucznia w słuszność postępowania i we własne możliwości;
   • uświadamianie uczniowi konieczności efektywnego wykorzystywania czasu na lekcji, skupienia uwagi i podejmowania przez niego rożnych zadań;
   • rozmowa z nauczycielem matematyki o indywidualizowaniu pracy z uczniem i umożliwieniu mu poprawy ocen stopniowo, małymi partiami materiału;
   • nagradzanie ucznia i dostrzeganie nawet najmniejszych jego sukcesów;
   • przeprowadzenie badań psychologiczno - pedagogicznych;
4. działania naprawcze:
   • częste rozmowy z uczniem mające na celu uświadomienie problemu i wynikających z niego zagrożeń, dostrzeganie jego sukcesów;
   • interwencje wspomagające u kolegów i nauczycieli;
   • rozmowy z pedagogiem szkolnym;
   • utrzymanie częstego kontaktu z matką;
   • stały kontakt z psychologiem z PPP w Ozimku i dostosowanie się do opinii i zaleceń poradni;

WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ
     Wymienione wyżej zadania realizuję podczas lekcji wychowawczych, lekcji wychowania do życia w rodzinie, rozmów indywidualnych oraz imprez klasowych. Na początku skoncentrowałam się na procesie włączania go w życie klasy. Służyły temu zabawy i ćwiczenia integracyjne na lekcjach.
     Za zgodą matki skierowałam ucznia na badania psychologiczno - pedagogiczne. W opinii, którą otrzymałam za pośrednictwem matki, uzyskałam wskazówki dotyczące dalszej pracy z wychowankiem. Informacje te przekazałam też innym nauczycielom.
     Powierzałam mu drobne zadania do wykonania w grupach lub samodzielnie i obciążałam go odpowiedzialnością za ich wykonanie, aby włączyć go w życie klasy. Uczuliłam jednocześnie pozostałych uczniów w klasie, aby traktowali kolegę z wyrozumiałością, nie wyśmiewali się z niego i nie reagowali na jego infantylne zachowania.
     Kolejnym zadaniem jakie sobie postawiłam, było jasne przedstawianie chłopcu wartości pozytywnych, co nieustannie staram się robić podczas lekcji, na przerwach i w czasie spotkań indywidualnych. Te ostatnie odbywamy w zależności od potrzeb, nie rzadziej jednak niż dwa razy w miesiącu.
     Poprosiłam jednocześnie o pomoc pedagoga szkolnego, który potwierdził słuszność moich działań w stosunku do wychowanka. Wykorzystałam rady pedagoga w dalszym procesie oddziaływań na wychowanka.
     Proces angażowania się ucznia w pracę zespołu przebiegał dość opornie. Jego zachowanie na lekcjach budziło nadal wiele zastrzeżeń. Po rozmowie z psychologiem zorganizowałam spotkanie, w którym wzięła udział matka, psycholog i ja. Postanowiliśmy sporządzić kontrakt z chłopcem, w którym spisane będą jego obowiązki i w którym zobowiąże się on do ich przestrzegania. Zawarte będą tam również ustalenia matki dotyczące określonych zachowań syna w domu. Kontrakt taki, za pozwoleniem matki i przy sugestii psychologa, został sporządzony w lutym 2004 roku, a następnie podpisany przez wychowanka, matkę, psychologa i przeze mnie. Podpisując go chłopiec zobowiązał się do przestrzegania wszystkich ustaleń. Postanowiliśmy również, że będzie on co dwa tygodnie spotykał się z psychologiem.
     Jestem w ciągłym kontakcie z pracownikiem PPP w Ozimku, któremu przekazuję wszelkie ważne uwagi dotyczące przestrzegania szkolnej części kontraktu, uzyskując jednocześnie od niego cenne informacje na temat ucznia. Są one bardzo przydatne w moich oddziaływaniach wychowawczych Podobnie jest z matką, która również systematycznie spotyka się z psychologiem i ze mną.

EWALUACJA
     Zauważyłam, że zachowanie ucznia powoli zaczęło się zmieniać. Zaanga-żował się w pracę zespołu klasowego, między innymi uczestnicząc w akcji zbiórki makulatury oraz w przygotowaniu ekspozycji z okazji "Dni Ziemi". Jego zachowanie na lekcjach poprawiło się, chociaż nie jest idealne.
     Chłopiec zaczął uczęszczać na zajęcia wyrównawcze z matematyki i coraz częściej uzyskuje lepsze oceny z tego przedmiotu. Ma więc szansę na pozytywna ocenę na koniec roku szkolnego.
     W nagrodę za to, że w ustalonym czasie nie było poważniejszych uwag odnośnie jego zachowania, pojechał na wycieczkę klasową do Krakowa, co pozwoliło na zmniejszenie dystansu między nim i pozostałymi uczniami. Liczę na to, że chłopiec, przełamując swoje opory, będzie częściej uczestniczył w różnego rodzaju imprezach klasowych.
      Powyższe zmiany w postawie chłopca świadczą o słusznej linii postępowania wobec niego. Sądzę, że jej konsekwentna realizacja doprowadzi do pełnego sukcesu. Zamierzam w dalszym ciągu stosować przyjętą strategię postępowania w stosunku do ucznia, bacznie obserwować jego postawę i proces integracji z zespołem klasowym.

Opracowała: Małgorzata Iwaniak