Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Jan Stanisław Kubary - badacz oceanii

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3769 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Jednym z pierwszych badaczy Mikronezji i Polinezji był nasz rodak Jan Stanisław Kubary. W ciągu 26 lat pobytu na wyspach Oceanii dokonał wielu bardzo interesujących odkryć, zbadał i opisał mnóstwo ciekawych okazów fauny i flory z tamtego obszaru. Cały świat zwierzęcy niektórych wysp Oceanii zawdzięcza mu swoje odkrycie. Człowiek ten zrobił więcej dla badań Mikronezji, niż ktokolwiek inny przed nim i po nim.

JAN STANISŁAW KUBARY – BADACZ OCEANII.
     W przeciwieństwie do innych części świata, historia Oceanii nie opiera się na wykopa-liskach archeologicznych, czy przekazach pisanych. Pierwsze nie zostały dotąd bliżej zbada-ne, a pierwotne pismo ludów Oceanii jest dopiero rozszyfrowywane. Z tego względu wiadomości historyczne o tych terenach opierają się głównie na etnografii, antropologii, etnologii, językoznawstwie i folklorze .
     Jednym z pierwszych badaczy Mikronezji i Polinezji, który położył wybitne zasługi w ww. dziedzinach był nasz rodak Jan Stanisław Kubary. Przybył do Oceanii w II poł. XIX w., w momencie, kiedy rozwijała się coraz bardziej ekspansja krajów kolonialnych na te tereny. Wraz z nią wszelkiego rodzaju zakazy, ograniczenia, wpływały na stopniowy zanik obyczajów i wytworów rodzimej kultury. Kubary znalazł się w tym rejonie w momencie, kiedy przykładowo rodzima broń, ozdoby, narzędzia pracy krajowców były jeszcze przedmiotami codziennego użytku i dopiero zaczynały być zastępowane bezwartościowymi produktami pochodzenia europejskiego .
     Kubary przez 26 lat przebywał na wyspach Oceanii, w tym 17 spędził w Archipelagu Karolin. Skierowany tam przez J.Godeffroy'a rozpoczął swoją pracowitą i wszechstronną działalność od zbierania okazów dla muzeum w Hamburgu, następnie został zatrudniony przez muzeum w Berlinie. Zbieractwo dla Kubarego nie było tylko pracą, ale stało się rów-nież jego ulubionym zajęciem. W okresach, kiedy nie pracował dla muzeów zbierał dla siebie, dla własnej przyjemności, zakładając na Nowej Gwinei przepiękne muzeum ornitologiczne i etnograficzne .
     K. Wypych stwierdził, że trudno byłoby wskazać bardziej owocnego zbieracza okazów na wyspach Oceanii w XIX wieku. Do najwartościowszych eksponatów zebranych przez Kubarego można zaliczyć zbiory etnograficzne, odzwierciedlające poziom rozwoju ludów Mikronezji i Polinezji z okresu, kiedy badacz tam przebywał. Wśród wielu eksponatów tego rodzaju na uwagę zasługują wyroby krajowców np.: maty ręcznie plecione przez wyspiarki z wysp Ebon i Truk, narzędzia pracy i przepiękne ozdoby z muszli, czy interesujące karbowane kije z łyka hibiskusowego, służące do celów obrzędowych .
     Kubary był pierwszym Europejczykiem, który przywiózł do muzeum hamburskiego pieniądze wyspiarzy. Interesujące są środki płatnicze z wyspy Palau, które badacz dzielił na trzy grupy. Do pierwszej zaliczył dwa gatunki "barak" i "banau". Były to żółte szkliste sztuki o właściwościach porcelany, o niezwykle dużej wartości dla krajowców. Do drugiej grupy zaliczył: "kalebukub", "kluk" i "adolobok"- porcelanowe perły inkrustowane barwnymi wzorami. Trzecią grupę stanowiły pieniądze najniższej wartości, były to szkiełka niebieskiej i zielonej barwy zwane "kaldoyok".Z wyspy Jap badacz przywiózł pieniądze ze szlifowanych misternie płytek muszli kolczastej zwane "gau" oraz z drewna arekowego o nazwie "ma". Równie cenną kolekcję stanowi broń mikronezyjska . Wartość zebranych przez Kubarego eksponatów polega głównie na tym, że stanowią one unikalne obecnie świadectwo zanikłej wytwórczości tubylców. Uczestnicy kolejnych wypraw badawczych prowadzonych na początku XX w. natrafili już tylko na pojedyncze okazy wytworów krajowców. Na próżno szukano dawnych ozdób czy broni mikronezyjskiej .
     Niezwykle ważnym odkryciem archeologicznym było wykopanie z grobów "królewskich" w Nan Hatol na Ponape czaszek i kości przodków tubylców oraz ozdób i broni. Niestety wszystkie te "skarby" zatonęły w czasie katastrofy na morzu w pobliżu atolu Jaluit . Niemniej spośród eksponatów antropologicznych udało się Kubaremu przywieźć do Europy czaszki i szkielety krajowców z XIX w. oraz niezwykle cenne odlewy gipsowe ich twarzy . Niezastąpionym świadectwem wyglądu krajowców są też fotografie Mikronezyjczyków, sporządzone w niezwykle trudnych warunkach, między innymi ciemnia badacza było pomieszczenie w ruinach Nan Hatol. Jako ciekawostkę można dodać, że badacz sam przygotowywał sobie emulsję potrzebną do wywoływania zdjęć . Kubary dołączał zdjęcia, do swoich prac naukowych, wzbogacając tym samym ich wartość. O doskonałości i niepowtarzalności zdjęć, świadczyć może fakt, że były one wykorzystywane przez innych badaczy, miedzy innymi A. Kramera w prasach z 1926 r. i 1932 r., zostały też częściowo opublikowane w "Antropologisches Album des Museum Godeffroy" .
     Niezwykle bogate i różnorodne były zbiory flory i fauny zebrane przez Polaka, chociaż trudno dzisiaj stwierdzić, ile eksponatów pozostało w muzeach europejskich do naszych czasów. K. Wypych podaje, że cały świat zwierzęcy na Ponape zawdzięcza swoje odkrycie właśnie naszemu rodakowi. Liczne okazy zoologiczne, zebrane przez niego i przekazane do Niemiec, nie zostały do tej pory opracowane. Najbogatsza była kolekcja ptaków zwierzęcych zawierająca trzydzieści dwa gatunki, badacz zebrał także kilkanaście gatunków ryb, insektów i ślimaków ponapejskich. Niezwykle interesująca była kolekcja motyli. W jednej ze swoich prac, niemiecki zoolog G. Semper opracował "Na wyspie Jap zebrane motyle i ich rozwój" jednak nadmienił we wstępie, że omawia "złapane przez Kubarego, wyhodowane od IX do XII 1870 r. motyle" . Badacz w czasie swej wytężonej pracy zbierackiej odkrył również okazy dotąd nieznane nauce. Między innymi na Savai znalazł nieznany gatunek kurki wodnej Pareudiastes pacyfikus oraz odkrył rzadkie okazy korali głębinowych Pavonia papercea i Diduculus stringinostratus .
     Eksponaty zebrane przez Kubarego są niezaprzeczalnie unikatowe. W dowód uznania jego zasług w tym zakresie naukowcy, nadali niektórym gatunkom zwierząt jego nazwisko, dla przykładu sa to: Rhipidura Kubaryi, Phlogoenas Kubarii i Phybalosoma Kubarii . Większa część eksponatów, przesłanych do Europy wzbogaca do dziś muzeum w Berlinie oraz w Lipsku . Część zbiorów badacza zakupił Hans Berlepsch, a zbiory motyli dr Staudinger, obaj z Drezna. Zbiór eksponatów etnograficznych badacza z Nowej Gwinei, jest obecnie muzeum w Lejdzie . Nieznany jest los okazów etnograficznych sprzedanych przez Kubarego fotografowi warszawskiemu Miecznikowskiemu. Natomiast okazy przekazane przez Kubarego matce, znalazły się za pośrednictwem hr. R. Branickiego w gabinecie zoologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, prawdopodobnie uległy zniszczeniu w czasie II wojny światowej .
     Obok pracy zbierackiej Kubary poświęcił wiele czasu na gromadzenie informacji , spostrzeżeń z zakresu etnografii, geografii, językoznawstwa, zoologii i antropologii. Było to zajęcie dodatkowe, kontynuowane z własnej woli badacza niemniej jednak powstałe na tej bazie reportaże i prace naukowe mają obecnie największą wartość naukową. Przesyłane przez Kubarego do Muzeum Godeffroy, a później do Królewskiego Muzeum w Berlinie, ukazywały się następnie na łamach Jurnal des Museum Godeffroy. Artykuły i reportaże publikowane były w czasopismach polskich: "Tygodnik Ilustrowany", "Wędrowcu", "Ateneum", "Wszechświat", francuskim "La Nature" i niemieckim "Globus" .
     Do Warszawy Kubary przesłał jeden z pierwszych reportaży z wysp Samoa, który ukazywał się na łamach "Tygodnika Ilustrowanego" od 5 lipca do 20 września 1873 r. pod tytułem "Obrazki z wysp żeglarskich (na Oceanie Wielkim) zebrane w 1870 r. przez Jana Kubarego (z drzeworytami podług fotografii zdjętych na miejscu przez autora)". Zapoznał on polskiego czytelnika z wcześniej nieznanym krajobrazem wysp polinezyjskich i ich mieszkańcami . W "Wędrowcu" zostały ogłoszone wyjątki z pracy Kubarego, powstałej na Wyspach Palau. Artykuły te zawierają opis geograficzny wysp i zarys informacji na temat wierzeń religijnych, pieniędzy, ustroju rodzinnego i wytwórczości Paluczyków . Należy też nadmienić, iż jedna z ostatnich prac Kubarego napisana w j. polskim zastała opublikowana już po śmierci badacza w 1926 r. przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze we Wrocławiu. Praca ta zawiera szereg informacji na temat wyspiarzy z Wysp Anachoreckich, słowniczek ich języka, charakterystykę antropologiczną, ubiór krajowców, choroby, tatuaż, sposoby osadnictwa, religię, opis podróży morskich . Inną cenną pracą Kubarego jest pozostająca nadal w rękopisie, adresowana do prof. A. Wagi pod tytułem "Porównawcze przyczynki do kilku dialektów Oceanii", spisana została w styczniu 1874 roku na Ponape, jest wyrazem zainteresowań językowych badacza. Zawiera bowiem słowniczek z piętnastu wysp Oceanii, a składa się z około stu haseł .
     Pierwszą pracę o charakterze naukowym Kubary napisał w J. niemieckim na Ebon. Ukazała się następnie w zeszycie Jurnal des Museum Godeffroy. Była to monografia geograficzno - zoologiczno - etnograficzna zredagowana przez dr E. Graffe. Na uwagę zasługuje fakt, że zawierała ona jedyny ówczesny wykaz języka ebońskiego , który został należycie doceniony przez świat naukowy po kilku latach .
     Na podstawie informacji zebranych przez Kubarego na wyspie Ponape i przekazanych w formie listów, fotografii i rysunków do Hamburga, powstały kolejne prace badawcze. W 1873 r. został opublikowany interesujący reportaż o ruinach Nan Hatol. Kubary dokonał w nim szczegółowej inwentaryzacji ruin, określił ich położeni oraz opisał podania i wierzenia związane z tą tajemniczą budowlą, zwaną "Wenecją Pacyfiku" .
     Na szczególną uwagę zasługuje największe dzieło Kubarego poświęcone Wyspom Jap i Palau, zatytułowane "Etnograpische Beitrage zur Kenntnis des Karolinem Archipels" , któ-rego pierwsza część powstała na Palau w 1884 r., a druga na Jap w 1885 r. Redaktorem tej pracy został J. D. E. Schmeltz, długoletni przyjaciel badacza. Poświęcona zaś została kulturze materialnej krajowców w. w wysp. Zawierał między innymi opis różnych typów budownictwa tubylców, rozprawę o pieniądzach z Jap i Palau oraz zarys monograficzny kilku innych wysp z tego rejonu Oceanii. Kubary stwierdził błędy w mapach, z których korzystał w czasie swych podróży. Przeprowadził więc skrupulatne wywiady i notatki, a na ich podstawie wniósł poprawki do map wg Meinicke'go oraz Imraya. Szczegółowe zaś szkice wysp dołączył do swego największego dzieła. Obok tego zamieścił słowniczek z wysp Sonsord i Mapia, a dla porównania ich posłużył się terminami z Wysp Ponape, Ruk, Jap, Uleai, Marshala, Samoa, Palau, Suf .
     Wyżej wymienione i inne prace Kubarego , których nie sposób omówić, ze względu na ich ogromna liczbę oraz trudność w dostępie do nich, mają wspólną wartość dla badaczy Oceanii. Polega ona między innymi na zawartości faktograficznej, odbijającej dokładnie ówczesną kulturę mikronezyjską. Zawierają one obok danych antropologicznych i etnograficznych szczegółowe informacje geograficzne, językowe, zoologiczne. Kubary był chyba jedynym badaczem władającym językami mikronezyjskimi co wykorzystał opracowując niepowtarzalne słowniczki języków krajowców. Posiadał również nieprzeciętne zdolności rysunkowe, co odzwierciedlają doskonale wykonane przez niego rysunki wyspiarzy, plany budowli, mapy wysp, dołączone do prac Kubarego, podnosiła wartość dzieł badacza. K. Wypych podaje "(…) rysunki z tych odległych wysp. Wykonane z tak zadziwiającą starannością i tak niespodziewanie naturalistycznie jak niniejsze Kubarego, dotąd nie zostały chyba opublikowane" . Trafnie ocenił badacza W. Muller uczestnik późniejszej wyprawy na Oceanię tzw. "Sudsee Expedition". Pisał on "(…) Aczkolwiek nie przygotowany naukowo, człowiek ten zrobił więcej dla badań Mikronezji niż ktokolwiek inny przed nim i po nim, aż po przybycie hamburskiej "Sundsee Expedition". Nie było mu łatwo po śmierci pierwszego założyciela hamburskiego domu Godeffroy. Akta berlińskiego muzeum mówią żywym i wstrząsającym językiem o walce i trudzie z materialną biedą, których mu także w późniejszych dniach los nie szczędził . Kubary w ciągu prawie trzydziestoletniego pobytu w Oceanii zapracował w pełni na miano najwybitniejszego znawcy ludów karolińskich, co dobitnie wyraziła inna opinia niemieckiego biografa Kubarego:"(…) jeżeli po kimkolwiek można było czegoś oczeki-wać to był nim Kubary, ponieważ posiadł dar podchodzenia do tubylców (…). Z jego śmier-cią nadzieja zbadania Karolin została zniszczona i obawiam się, że dalsze ich badanie jest na zawsze skończone" . A tak oto Polak L. Krzywicki napisał o Kubarym w pracy poświęconej badaczowi po śmierci "(…) Etnograf ów cieszył się rozgłośnym imieniem w świecie naukowym choć nie takim na jakie zasłużył (…) Studia naszego ziomka (…) są przyczynkiem do nauki, który pozostanie na zawsze. Mówimy wyraźnie:”na zawsze”, świadomi tego zwrotu (…) Przyszły badacz znajdzie tam opis stosunków, jedynie zasługujący na zaufanie i jednocześnie dostarczający klucza do zrozumienia tego, co jest niedokładnego lub pofałszowanego w setkach tomów o Mikronezji (…)" .
     Wielu naukowców korzystało z dorobku naukowego Kubarego. Dla przykładu Niem-cy: O. Finsch w pracach na temat Wysp Mariańskich i Karolińskich, A. Tetens czy W. Christian piszący prace na temat Archipelagu Karolińskiego . W Polsce pracami Kubarego oraz ich wykorzystaniem w odtwarzaniu dziejów wyspiarzy Oceanii od chwili pobytu Polaka po dzień dzisiejszy. Każdy historyk, który przystąpi do spisania historii wysp Oceanii będzie musiał sięgnąć do dzieł Jana Stanisława Kubarego .

Opracowała: Małgorzata Iwaniak

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie