www.szkolnictwo.pl

Dysleksja - termin ten oznacza dosłownie trudności w czytaniu.Termin dysortografia oznacza trudności w osiąganiu dobrego poziomu graficznego w pisaniu. Zjawiska te stają się coraz częstrzymi i stanowią jedną z przyczyn niepowodzen szkolnych

Grażyna Kasprzyk
Zespół Szkół w Urzejowicach

DZIECKO DYSLEKTYCZNE- REFERAT WYGŁOSZONY PODCZAS PEDAGOGIZACJI RODZICÓW

PLAN:

• pojęcie dysleksji
• objawy dysleksji
• przyczyny jej występowania
• diagnoza w ustalaniu dysleksji

      DYSLEKSJA- termin ten oznacza dosłownie trudności w czytaniu. Termin dysortografia oznacza trudności w poprawnym pisaniu, natomiast termin dysgrafia oznacza trudności w osiąganiu dobrego poziomu graficznego pisania. Zjawiska te stają się coraz częstszymi i stanowią jedną z przyczyn niepowodzeń szkolnych .Definicji dysleksji jest wiele . Najnowsza została opublikowana w 1994r. przez Towarzystwo Dysleksji im. Ortona. Brzmi ona : "dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie. Często do terminu dysleksja dodaje się określenie "rozwojowa". Oznacza to, iż opisywane trudności występują od początku nauki szkolnej, w odróżnieniu od dysleksji nabytej, tj. utraty już opanowanej umiejętności czytania i pisania, zwykle przez osoby dorosłe po przebytym uszkodzeniu mózgu.
     Dysleksja rozwojowa- to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu, występujące u dzieci o normalnej inteligencji, uwarunkowane nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego.
     Przyczyna dysleksji nie wynika ani z zaniedbania środowiskowego, ani dydaktycznego. Pewnym jest fakt, że specyfika tych trudności tkwi "wewnątrz" dziecka. Trudności te manifestują się nieprawidłowym funkcjonowaniem w zakresie analizy i syntezy słuchowej, analizy i syntezy wzrokowej, lateralizacji i orientacji przestrzennej, koordynacji funkcji wzrokowych, słuchowych, ruchowych. Wyróżnia się zwykle pięć podstawowych koncepcji, mówiących o pierwotnych przyczynach dysleksji:

1. genetyczną – przyczyną zaburzeń i podłożem trudności w czytaniu i pisaniu są geny przekazywane z pokolenia na pokolenie
2. opóźnionego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego- zaburzenia dyslektyczne są związane ze spowolnieniem dojrzewania układu ośrodkowego układu nerwowego, spowodowane przez takie czynniki, jak: geny i hormony
3. organiczną – przyczyną są mikrouszkodzenia tych okolic mózgu, które szczególnie uczestniczą w procesie czytania i pisania; związane to jest ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy w okresie okołoporodowym
4. hormonalną- niedokształcenie niektórych okolic kory mózgowej i nieprawidłowy model rozwoju mózgu
5. psychogenną- zaburzenia emocjonalne spowodowane przez urazy psychiczne i stres

Do nauki czytania i pisania szczególnie ważna jest sprawność i współdziałanie trzech analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetycznego.
OBJAWY DYSLEKSJI: o dysleksję podejrzewa się osoby, które pomimo przeciętnej inteligencji wykazują niektóre z następujących objawów:

• opóźnienie w nauce czytania i pisania
• widoczne kłopoty z opanowaniem poprawnej pisowni
• rażące trudności z przyporządkowaniem dźwięków mowy symbolom graficznym, np. głosek- literom
• kłopoty w ustawieniu symboli w logicznej kolejności, np. liter w alfabecie, nazw miesięcy
• trudności w nauczeniu się działań matematycznych, takich jak tabliczka mnożenia
• kłopoty w nazywaniu ( przypominaniu sobie nazw terminów)
• niepewność w określaniu czasu i kierunków ( przed- po, lewo- prawo, przedwczoraj- pojutrze)

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI UCZNIÓW KLAS MŁODSZYCH W CZYTANIU SĄ NASTĘPUJĄCE:

• czytanie" niepewne", "wymęczone", szczególnie, gdy dziecko czyta głośno
• częste błędy w czytaniu: pomijanie wyrazów lub ich dodawanie, zniekształcanie i odczytywanie innych podobnych słów
• pomijanie linii tekstu lub ponowne odczytywanie
• częste gubienie miejsca, w którym dziecko czyta
• niepewność w czytaniu podobnych wyrazów, zwłaszcza krótkich , np. on-no, od- do
• trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i łączeniu zgłosek w wyrazy we właściwym porządku
• pomijanie interpunkcji
• przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens
• trudności w wyszukiwaniu najistotniejszych myśli w danym fragmencie tekstu
• ubogie słownictwo, agramatyzmy
• długo utrzymuje się technika literowania
• trudności w rozumieniu przeczytanej treści

SPECYFICZNE BŁĘDY UCZNIÓW KLAS MŁODSZYCH W PISANIU TO:

• słaby poziom prac pisemnych w porównaniu z odpowiedziami ustnymi prace pisemne na niskim poziomie graficznym i estetycznym: liczne przekreślenia, kilkakrotne próby zapisania wyrazu
• trudności w różnicowaniu liter: b-p, d-b, p-g, n-u
• niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter
• mylenie liter podczas pisania

     Uczeń w okresie nauczania początkowego , tj. do końca trzeciej klasy powinien opanować czytanie tak, by było ono płynne ( całymi zdaniami) i ze zrozumieniem. Od tej pory czytanie ma być narzędziem uczenia się innych przedmiotów oraz lektur dla przyjemności. Dzieci dyslektyczne w klasie czwartej albo jeszcze nie umieją czytać, albo pozostają nadal na etapie elementarnego czytania.
     Trudności w czytaniu i pisaniu w młodszych klasach zazwyczaj występują jednocześnie. Wcześniej ustępują trudności w czytaniu, dłużej , a nawet przez całe życie utrzymują się trudności z poprawną pisownią . U niektórych dzieci jednak trudności w czytaniu pozostają i przejawiają się bardzo wolnym tempem czytania i słabym poziomem rozumienia czytanego tekstu.
     Uczeń – dyslektyk dotkliwiej odczuwa swoje trudności w klasach starszych, ponieważ musi się uczyć wielu przedmiotów za pomocą czytania i pisania. Okres dorastania sprawia też nowe problemy: zwiększenie pobudliwości, trudności z koncentracją uwagi, szybką męczliwość, które dodatkowo utrudniają naukę szkolną.
     Aby ustalić, czy trudności w nauce są typu dyslektycznego, konieczne jest prowadzenie wiele specjalistycznych badań diagnostycznych: pedagogicznych, psychologicznych i lekarskich. Należy pamiętać, że w stosunku do dzieci młodszych mówi się o tzw. ryzyku dysleksji. Okres przedszkolny i wczesnoszkolny to czas zdobywania przez dziecko konkretnych umiejętności w zakresie: mówienia, czytania, pisania i liczenia. Im wcześniej jednak zostanie podjęta terapia dzieci z objawami dyslektycznymi, tym skuteczniej zapobiegnie się późniejszym poważnym trudnościom dzieci w nauce . Jeśli rodzic lub nauczyciel zaobserwuje u dziecka zachowania ryzyka dysleksji należy prosić o badanie w PPP . Diagnoza dokonywana jest na podstawie wywiadu z rodzicami, samym uczniem, badania określające możliwości intelektualne dziecka, jego percepcje wzrokową, słuchową, sprawność motoryczną, lateralizację, a także badanie określonych sprawności szkolnych: mówienia, czytania, pisania, liczenia, a także cech i struktur osobowości. Kolejnym etapem diagnozy jest diagnoza lekarska. Ma ona charakter selektywny . polega na wykluczeniu ewentualnych wad narządu zmysłu słuchu i wzroku. Zdarza się, że rodzice lękają się kontaktu z psychologiem. Pójście do PPP kojarzą się z czymś przykrym. Ważne jest to, iż samo zdiagnozowanie dziecka i wydanie opinii psychologicznej bez podjęcia terapii nic nie daje. Często rodzice pytają, jak odróżnić specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu od trudności, jakie ma każde dziecko rozpoczynające naukę czytania i pisania? Jednym ze wskaźników jest czas potrzebny do opanowania umiejętności czytania. Uczeń powinien do końca klasy III ( naucz. zintegr.) opanować czytanie w takim stopniu, aby było ono płynne, całościowe- czyli czytanie całymi wyrazami, zdaniami i ze zrozumieniem. Dzieci dyslektyczne w kl. IV albo nadal nie umieją czytać, albo pozostają jeszcze na etapie elementarnego czytania. Jeśli chodzi o pisanie, wszystkie dzieci, rozpoczynające naukę szkolną mają trudności z opanowaniem poprawnej pisowni, jednak w przypadku dzieci z dysortografią trudności te nie znikają pod wpływem zwykłych oddziaływań dydaktycznych nauczyciela. Kolejnym problemem jest dysgrafia. W okresie początkowym większość dzieci ma trudności ze zmieszczeniem się w liniaturze zeszytu, z kreśleniem kształtu liter. W przypadku dzieci dysgraficznych -–pismo ich jest mało czytelne, zazwyczaj dziecko pisze wolno i nie nadąża za klasą Wśród dzieci dyslektycznych można zaobserwować symptomy zaburzonej dynamiki procesów psychicznych .Przejawia się ona bądź nadmierną ruchliwością i pobudliwością, bądź zachowaniami emocjonalnymi.
     Rodzice powinni zrozumieć, że dziecka dyslektycznego nie należy traktować jako niezdolne, złe czy leniwe. Nie powinno się go karać i wyśmiewać, a chwalić i nagradzać nie tyle za efekt pracy, ile za włożony w nią wysiłek Ważne jest również uświadomienie dziecku, że opinia psychologiczna, stwierdzająca u niego problemy dyslektyczne nie jest zwolnieniem od pracy, ale mobilizacją do pracy dodatkowej, do własnej aktywności. Również rodzice powinni zrozumieć, że opinia psychologa, wydanie tzw. "zaświadczenia o dysleksji" nie może stanowić podstawy do innego traktowania swojego dziecka i zrzucania w związku z tym całej odpowiedzialności na szkołę. Ważne jest, by rodzice starali się o stworzenie odpowiedniej atmosfery w domu- pełnej ciepła, miłości i akceptacji dziecka.

LITERATURA:

1. A. Rentflejsz- Kuczyk- "Jak pomóc dzieciom dyslektycznym"?
2. "Wychowawca"- nr 9 / 2003r.
3. M. Dąbrowska- "Moje dziecko jest dyslektykiem"- poradnik i informator dla rodziców i wychowawców.

ĆWICZENIA W CZYTANIU I W PISANIU, STOSOWANE PRZEZE MNIE W PRACY Z UCZNIEM RYZYKA DYSLEKSJI w klasie III:

Po opanowaniu przez chłopca czytania sylab, a następnie wyrazów i zdań sylabami, skupiłam się na ćwiczeniach w czytaniu:

I Pisanie z pamięci

1. odczytuje zdanie 4 – 5 wyrazowe
2. każdy wyraz zdania dzieli na sylaby i wystukuje ołówkiem liczbę sylab w wyrazie
3. zasłania zdanie kartką papieru i pisze w zeszycie, dyktując sobie półgłosem po sylabie
4. po skończeniu porównuje zapis z tekstem i poprawia samodzielnie błędy.

II. Pisanie ze słuchu:

1. czytam dziecku całe dyktando 4-5 zdaniowe i sprawdzam, czy zrozumiało to, co usłyszało
2. czytam pierwsze zdanie dyktanda, dziecko je powtarza i liczy na palcach, ile jest w nim wyrazów
3. dzieli te wyrazy na sylaby
4. czytam jeszcze raz całe zdanie
5. dziecko zapisuje kolejne wyrazy dyktanda po skończonym dyktandzie rysuję dziecku w zeszycie słoneczko, gwiazdkę lub kwiatek na znak, że doceniam jego wysiłek i że dobrze napisało ćwiczenie.

III. Uczeń wyszukuje trudniejsze wyrazy w słowniczku i dzieli je na litery i sylaby. W ten sposób zaznajamia się ze słowniczkiem.

IV. Ćwiczenia w czytaniu:

1. Czytanie "we dwoje" – czytam razem z dzieckiem, przy czym głos nauczyciela jest cichutki, stanowi tylko tło, na którym głos dziecka jest wyraźnie słyszany.
   Czyta się powoli tak, żeby nie dzielić wyrazów, lecz starać się odczytywać je w całości. Można przy tym wyraz "rozciągać" tak, jakby się go trochę śpiewało. Takie czytanie trwa najwyżej 10 minut. Wprowadzam je podczas każdego spotkania z chłopcem w szkole oraz mama chłopca stosuje go w domu.
2. Kiedy chłopiec potrafił czytać sylabami, chociaż jeszcze nie całkiem poprawnie – prowadziłam z nim czytanie pod kontrolą. Polegało to na tym, że chłopiec czytał powoli, a ja poprawiałam jego błędy, polecając mu przeczytać zdanie jeszcze raz, pilnując, aby czytał dokładnie.
3. W czasie czytania dziecko posługiwało się wskazówką zrobioną z twardego kartonu i pokolorowaną . Przesuwał tę wskazówkę w sposób ciągły, bez skoków. Wskazówka prowadziła oczy dziecka, regulowała tempo i kierunek ruchów gałki ocznej.
4. Po każdorazowym przeczytaniu, chłopiec opowiadał treść tekstu. Następnie proponowałam mu, aby namalował jakiś obrazek, związany a treścią tekstu.

ĆWICZENIA DO PRACY Z UCZNIEM Z RYZYKIEM DYSLEKSJI:

• wdrażanie do częściowej, a następnie pełnej kontroli wykonywanych ruchów: rysowanie po śladzie, pogrubianie konturów, wypełnianie ich farbami. Kreślenie kształtów graficznych za pomocą kreski, łączącej wyznaczone uprzednio punkty, lepienie z plasteliny
• przełamanie niechęci do zajęć plastycznych, dzięki zastosowaniu urozmaiconych technik, np. : malowanie palcem, pędzlem, patykiem
• wyodrębnianie figur od tła

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE SŁUCH FONEMATYCZNY:

• wdrażanie do słuchania i wykonywania poleceń słownych ( z uwagi na niepełne zrozumienie bardziej złożonych instrukcji słownych)
• odtwarzanie rytmu wystukiwanego przeze n-la i samodzielne układanie struktur rytmicznych i dobieranie do nich odpowiednich wypowiedzi słownych
• odtwarzanie struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych
• wyróżnianie wyrazów, a następnie wysłuchiwanie głosek na początku, na końcu, w środku wyrazów
• różnicowanie głosek podobnych, samogłosek i spółgłosek i oznaczanie ich różnymi kolorami
• różnorodne ćwiczenia kształcące zespół wzrokowo –słuchowy na materiale sylabowym, np. odpoznawanie wzrokowe usłyszanych sylab, segregowanie wyrazów wg liczby sylab, kończenie rozpoczętego słowa, zbieranie sylab
• ćwiczenie umiejętności przepisywania, stosowanie urozmaiconych form: przepisywanie z podkreśleniem trudniejszych wyrazów, z uzupełnianiem niektórych brakujących liter, wyrazów
• ćwiczenia umiejętności pisania z pamięci po uprzednim układaniu trudniejszych wyrazów z liter alfabetu ruchomego i analizie głoskowo- literowo- sylabowej tych wyrazów. Samodzielne sprawdzanie dokonanego zapisu
• czytanie "we dwoje" w celu likwidowania nawyku literowania ( głos n-la lub rodzica w domu reguluje tempo czytania" z zaśpiewem"
• samodzielne próby czytania z syntezą przez ucznia na szczeblu sylab i krótkich wyrazów
• po przezwyciężeniu pierwszych trudności samodzielne czytanie głośne pod kontrolą n-la

1. ZABAWY SŁUCHOWE.
   • zabawa w tworzenie rymów
   • liczenie głosek i sylab w słowach
   • tworzenie słów rozpoczynające się od określonej głoski
   • budowanie wyrazów z określoną głoską na końcu
   • tworzenie wyrazów zawierających określoną głoskę w środku wyrazu
   • określanie położenia głoski w wyrazie
   • tworzenie par wyrazów różniących się tylko jedną głoską
   • tworzenie nowych wyrazów poprzez dodanie głoski
   • uczenie się na pamięć choćby krótkich piosenek lub wierszy
   • wystukiwanie po danych rytmów
2. ZABAWY WZROKOWO- RUCHOWE .
   • rysowanie
   • malowanie, również palcami
   • kalkowanie
   • poprawianie po śladzie
   • kolorowanie obrazków
   • labirynty
   • szlaczki
   • porównywanie różnych obrazków
   • rysowanie jednoczesne lewą i prawą ręką
   • zabawy spostrzegawcze: " co zginęło ze": stołu, pokoju, obrazka
   • lepienie z plasteliny, ciasta
   • wydzieranie palcami i wycinanie nożyczkami z kolorowego papieru, a póżniej naklejanie
   • nawlekanie korali
   • klocki, układanki, puzzle
   • szybkie rozpoznawanie obrazków i wzorów geometrycznych

Ćwiczenia czytania :

• czytanie sylab dwuliterowych otwartych, np.: ma, ty, ko....
• czytanie sylab dwuliterowych zamkniętych, np.: ej, on, as, ul...
• czytanie wyrazów dwusylabowych, gdzie jedną sylabę stanowi samogłoska, a druga jest zgłoską otwartą, np.: I-za, E-la, U-la, E-wa, u-le, o-na...
• wyrazy utworzone z dwóch sylab otwartych, np.: ma-ma, ta-ta, ja-ja...
• sylaby trzyliterowe z samogłoską w środku, np.: mak, kot...
• wyrazy z użyciem sylaby trzyliterowej,np.: gra-ni-ca, dra-bi-na, bra-ta-nek...
• wyrazy ze zmiękczeniami: sia-no, śli-na,śle-piec...

Najwięcej czasu poświęcę chłopcu na naukę czytania sylab , a następnie czytania krótkich wyrazów metodą sylabową.