ROLA NAUCZYCIELA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KSZTAŁTOWANIU I REALIZACJI ZALECEŃ HIGIENY SZKOLNEJ ORAZ OGRANICZENIU ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ UZALEŻNIEŃ
Edukacja zdrowotna - to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczności w której żyją. Proces ten koncentruje się na uświadamianiu związku między zdrowiem człowieka a jego stylem życia środowiskiem fizycznym i społecznym. Nie oznacza to wyłącznie przekazywania wiedzy, ale pozwala uczącemu się wykorzystywać tę wiedzę w sposób efektywny tzn. zastanawiać się, myśleć, podejmować decyzje i działania dotyczące zdrowia, zdobywać umiejętności życia, które sprzyjają zdrowiu.
Edukacja zdrowotna powinna być obecna na co dzień w życiu dziecka, ponieważ zdrowie wychowanka jest podstawowym warunkiem pomyślnego procesu wychowawczego. Proces ten powinien być oparty na zapewnieniu wszystkim wychowankom wszystkich potrzeb zdrowotnych. Należy pamiętać, że ciało jest punktem wyjścia, natomiast głównym celem jest kształtowanie osobowości człowieka. Oznacza to, że we wszystkich dziedzinach należy podkreślić aspekty wychowawcze oraz ukazywać dzieciom różnorodne korzyści jakie daje im aktywność ruchowa i dbałość o zdrowie własne i innych.
Troska o zdrowie musi rozpoczynać się w dzieciństwie i trwać do końca życia.
Jestem nauczycielem wychowania fizycznego od dziewięciu lat. Z racji odpowiedzialności , która ciąży na mnie wiem i jestem świadomy tego, że bycie nauczycielem wychowania fizycznego to nie tylko odpowiedzialność za wdrażanie uczniów do aktywności ruchowej, to również ukształtowanie takiej postawy uczniów (z ich świadomym udziałem), która będzie przejawiała się troską o swoje zdrowie zarówno fizyczne jak i psychiczne. Staram się przekazać swoim podopiecznym niezbędne wiadomości dotyczące zdrowego stylu życia oraz odpowiednie wzorce zachowań. Nauczanie tego przedmiotu obliguje mnie do eksponowania roli aktywności ruchowej jako jednego ze składników zdrowego stylu życia. Od kilku lat współpracuję z nauczycielami innych przedmiotów (szczególnie nauczycielami przyrody, biologii, pedagogiem szkolnym, psychologiem i wychowawcami klas) realizując cykl zajęć oparty na treściach edukacji prozdrowotnej, zawartej w podstawie programowej dla I etapu edukacyjnego.
Biorę również udział w realizacji programu pod tytułem ,, Program 7 Kroków czyli Elementarza II” – dotyczącego problematyki alkoholizmu i nikotynizmu wśród młodzieży szkolnej oraz inicjacyjnego charakter w rozwoju uzależnień.
W ramach tego programu organizuję pogadanki, kwizy, czy też krótkie scenki, które mówią o zagrożeniach jakimi są alkoholizm, nikotynizm, czy też narkomania. Uczniowie otrzymują broszury informacyjne o tematyce z nimi związanej. Podczas organizowanych w szkole różnych imprez, w których rywalizują ze sobą uczniowie zawsze mogą wykazać się swoją wiedzą z zakresu zachowań prozdrowotnych i zagrożeń cywilizacyjnych.
Zawsze przed rozpoczęciem roku szkolnego z racji swojej profesji biorę czynny udział w układaniu planu lekcji po to by wychowanie fizyczne było właściwie rozmieszczone w ogólnym planie nauczania.
Każdy nauczyciel w swoim dydaktycznym planie pracy powinien i posiada wskazania zdrowotne w odniesieniu do uczniów. Zadaniem jego jest dopilnowanie przestrzegania warunków higieny z uwagi na zdrowie uczniów jak też wyrabianie u nich nawyków higieniczno kulturowych.
Nauczyciel wychowania fizycznego nie może więc ograniczyć się do nauczania tylko podstawowych czynności jakimi są biegi, skoki, rzuty, gry, czy też zabawy ruchowe. Rola jego jest znacznie większa, chodzi bowiem o świadomość
w podejmowanych działaniach. Swoją postawą, zachowaniem i postępowaniem ma być wzorem i przykładem do naśladowania przez uczniów. Ma ich wdrażać do zdrowego stylu życia tj. aktywności ruchowej, higieny osobistej i otoczenia, prawidłowego odżywiania się. Często w czasie prowadzenia lekcji informuję swoich podopiecznych o tym jak istotną rolę w naszym funkcjonowaniu pełnią składniki odżywcze. Szczególną uwagę kieruję wtedy na znaczenie spożywania warzyw i owoców, które są niezbędne w naszym pożywieniu. Uczniowie po niedługim okresie czasu zaczęli rozumieć i przestrzegać zasad prawidłowego odżywiania się. Dla sprawdzenia moich zaleceń w stosunku do uczniów przeprowadzam systematycznie dwa razy w roku ankietę której zawarte są pytania z zakresu higieny tj. prawidłowego odżywiania się, wpływie aktywności fizycznej na ich organizm, oraz zagrożeń nałogami. Dlatego wiem że, udzielane przeze mnie informacje znajdują odzwierciedlenie w postępowaniu uczniów. Często również mówię im o zagrożeniach jakimi są spożywanie alkoholu, palenie papierosów, czy też chyba najgroźniejsze zażywanie narkotyków. To właśnie one są największą pokusą dla młodych ludzi, którzy bardzo często mają zbyt małą wiedzę na temat ich szkodliwości.
Nauczyciel wychowania fizycznego po przez swój stan wiedzy biomedycznej jest w stanie właściwie kierować wszechstronnym rozwojem uczniów zarówno fizycznym jak i psychicznym. Prawidłowe zachowania uczniów kształtują się w dzieciństwie i młodości. Dlatego tak doniosłą rolę w wychowaniu odgrywa właśnie nauczyciel wychowania fizycznego. Aktywność fizyczna jest nie tylko potrzebą biologiczną, ale jest ważnym czynnikiem zapobiegającym i leczącym choroby cywilizacyjne.
Do właściwej realizacji zadań wynikających z zaleceń higieny szkolnej konieczne są pewne warunki, którymi są: właściwa higiena budynku szkolnego, jego urządzeń i najbliższego otoczenia, warunki pozaszkolne mające wpływ na zdrowie uczniów, współpraca nauczycieli, służby zdrowia i rodziców. Istnieje wiele czynników, które niekorzystnie wpływają na realizację działań prozdrowotnych, takich jak: brak wody pitnej, ograniczenia w korzystaniu z natrysków po zakończonych zajęciach wychowania fizycznego, należyta czystości sal gimnastycznych, szatni.
Przed każdą lekcją staram się dopilnować by miejsce, w którym są prowadzone zajęcia było należycie przygotowane, czyli czyste, przewietrzone, posiadające zabezpieczone miejsce ćwiczeń, przygotowany sprzęt sportowy. Wymagam także aby każdy uczeń przebrał się w strój sportowy, nałożył właściwe obuwie.
Idealną wręcz sytuacją byłoby prowadzenie częściej zajęć sportowych na świeżym powietrzu. Istnieje wiele czynników pogodowych na które nie mamy wpływu.
Wiele zajęć odbywa się w porze popołudniowej i wieczornej co wymaga właściwego oświetlenia miejsca ćwiczeń.
Od pierwszych lekcji staram się zaznajamiać uczniów z podstawami fizjologii i anatomii człowieka, co sprawia, że uczniowie są świadomi podejmowanych działań w czasie zajęć i znają skutki aktywnego spędzania czasu jakimi są: hartowanie organizmu, wpływu aktywności ruchowej na ciało, lepsze samopoczucie i wiele innych.
Zadaniem nauczyciela w-f jest właściwe kierowanie ćwiczeniami, które powodują poprawę stanu zdrowia i wszechstronnego rozwoju organizmu dzieci
i młodzieży. Ćwiczenia te powinny być dostosowane do wieku, płci, siły, stopnia usprawnienia ćwiczących. Bardzo ważnym elementem jest właściwe tempo ćwiczeń, co przenosi się na przyśpieszenie tętna i oddechu, a te zaś ustępują po odpoczynku. Kolejność ćwiczeń, z uwzględnieniem postulatu zmienności pracy mięśniowej i rozsądnego regulowania wysiłku zgodnie z krzywą fizjologiczną, określa tok lekcji. Nauczyciel wychowania fizycznego musi organizować takie zajęcia, w których ćwiczenia wpłyną na pracę mięśni, warunkującą rozwój całego aparatu ruchowego, płuc, serca, pobudza ogólną przemianę materii i w efekcie hartowanie organizmu.
Zawsze zwracam uwagę na bezpieczeństwo i higienę w czasie ćwiczeń sportowych.
To właśnie wychowanie fizyczne jest jedynym przedmiotem opartym na ruchu, pracy mięśniowej podczas gdy inne przedmioty wymagają pracy umysłowej. Właśnie dlatego zadaniem nauczyciela wychowania fizycznego jest organizowanie i realizacja takich lekcji, które będą znakomitym środkiem odprężającym i przeciwdziałającym znużeniu spowodowanym pracą umysłową. Jest również środkiem kompensującym wobec skutków długiego przebywania uczniów w szkolnej ławce, w klasie często przepełnionej, nie wietrzonej zakurzonej, na zbyt niskich lub zbyt wysokich krzesłach i przy niewłaściwych stolikach.
Nauczyciel w-f jako jeden z nielicznych w szkole ma największą możliwość obserwacji uczniów, ich stanu zdrowia i właściwości fizycznych.
Jest więc osobą, która często jako pierwsza może wykryć nieprawidłowości postawy ciała, oraz niektóre stany chorobowe i podjąć kroki w celu im skutecznego przeciwdziałania. Może skonsultować obecny stan rzeczy z lekarzem szkolnym i z opiekunami dziecka w celu skierowania go do najbliższej przychodni.
Nieodzownym elementem pracy nauczyciela jest również współpraca właśnie z lekarzem i pielęgniarką szkolną, w celu konsultacji schorzeń lub urazów wynikłych w czasie zajęć.
Poza tym mogą oni wspierać nasze działania w profilaktyce uzależnień, zaznajamiać uczniów z koniecznością dbania o higienę osobistą.
Podsumowując treść tej pracy skłaniam się do stwierdzenia, że najważniejszym miejscem ,,kuźnią charakterów”, jest szkoła, a to jednoznacznie określa rolę nauczyciela szczególnie wychowania fizycznego w edukacji dzieci i młodzieży.
Jako promotor zdrowia nauczyciel wychowania fizycznego powinien więc tak oddziaływać na swoich wychowanków, aby uznali oni zdrowie jako wartość nadrzędną, by czuli się za nie odpowiedzialni i świadomie dążyli do jego utrzymania także wówczas gdy opuszczą mury szkoły. Posiadali podstawową wiedzę na temat skutków psychicznych, fizycznych i społecznych wynikających z nadużywania substancji chemicznych, istoty uzależnienia i współuzależnienia, miejsc i osób udzielających pomocy w takich sytuacjach. Dzięki nabytej wiedzy i nawykom oraz ukształtowaniu afirmatywnej postawy wobec zdrowia, powinni być świadomi zagrożeń cywilizacyjnych, z którymi spotkają się w życiu, umieć dokonywać właściwych wyborów, bronić własnego zdania a przede wszystkim potrafić odmówić w sytuacjach gdy czują presję otoczenia.
Program edukacji zdrowotnej powinien obejmować nie tylko nauczyciela wychowania fizycznego, ale także innych nauczycieli i całą społeczność szkolną. Inwestycja w edukację zdrowotną w szkole oraz w nauczyciela wychowania fizycznego podejmującego działania prozdrowotne zaprocentuje w postaci zdrowia dzieci, które jest jednym z istotnych elementów w procesie edukacji szkolnej. Szkoła zaś stanie się środowiskiem sprzyjającym zdrowiu tylko wówczas, gdy nauczyciel wychowania fizycznego będzie centralną postacią w edukacji zdrowotnej uczniów.
Bibliografia:
1. Demel M.(1969) - O wychowaniu zdrowotnym, Warszawa PZWS
2. Mitkiewicz K. (1964) - Higiena szkolna, Warszawa PZWS
3. Brzeziński Z.J., Korczak C.W.- Higiena i ochrona zdrowia
4. Lidacka W. B. - Rola nauczyciela wychowania fizycznego w edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży
5. Straub R. – Zagrożenia cywilizacyjne młodzieży szkolnej – profilaktyka, w: Wychowanie fizyczne i zdrowotne w reformie edukacyjnej
opracował: Krzysztof Sadło
|
