www.szkolnictwo.pl

Program przeznaczony dla uczniów z zaleceniem Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej do socjoterapii realizowny na zajęciach świetlicy szkolnej.

PROGRAM AUTORSKI: Arteterapia na zajęciach w świetlicy szkolnej
OPRACOWAŁA: mgr JOLANTA SZYMCZYK

PROGRAM AUTORSKI ZAJĘĆ Z ARTETERAPII.

TEMAT PROGRAMU: Arteterapia na zajęciach w świetlicy szkolnej.
TYP SZKOŁY: Szkoła Podstawowa.

TYP PROGRAMU: Program o celach globalnych.

Program przeznaczony dla uczniów z zaleceniem Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej do socjoterapii.

AUTOR PROGRAMU: Jolanta Szymczyk

Arteterapia to grupowe zajęcia, które wykorzystują twórczo kreacyjną aktywność - rysowanie, malowanie, modelowanie - do wyrażania problemów członków grupy. Terminem tym określa się spontaniczną twórczość chorych oraz działania korekcyjno-plastyczne podejmowane w sytuacji terapeutycznej przez osoby uprzednio nietwórcze w zakresie plastyki. Arteterapia bywa również stosowana u ludzi zdrowych, szczególnie u osób nieprzystosowanych i konfliktowych jako metoda odprężająca, uwalniająca od nadmiaru napięć. Jest to terapia za pomocą sztuki w ogóle lub za pomocą sztuk plastycznych.

Cele arteterapii:

1. Ujawnienie odczuć - proces twórczy (malowanie, rysowanie) ułatwia ujawnienie wypartych często zalegających jakiś czas uczuć, które z różnych względów nie mogą być wyrażane w inny sposób. Są to np. złość, lęk, niepewność, poczucie zagubienia.
   
2. Oczyszczanie - ujawnienie uczuć w formie plastycznej powoduje jednocześnie pozbycie się ich, co przejawia się często jako uczucie ulgi, lekkości.
   
3. Uświadomienie - namalowanie swoich uczuć, wyrzucenie ich z siebie powoduje ich uprzedmiotowienie w gotowym wytworze. Autor rysunku poprzez jego oglądanie uświadamia sobie własny sposób przeżywania.
   
4. Porównanie - w przypadku systematycznie prowadzonych zajęć arteterapii obrazki stają się jakby kroniką zmian zachodzących w uczniu.
   

Cele operacyjne dotyczące sfery emocjonalno - motywacyjnej:
Uczeń:

• optymistycznie podchodzi do problemów,
  
• wypowiadania się na określone tematy związane z doświadczeniami i przeżyciami dzieci,
  
• radzi sobie z własnymi emocjami,
  
• nabywa odporność na niepowodzenia oraz wiarę we własne siły przy pokonywaniu trudności,
  
• pokonuje własną nieśmiałość,
  
• jest otwarty wobec innych,
  
• potrafi współdziałać w grupie,
  
• kulturalne zwraca się do kolegów.
  

Celem finalnym arteterapii są korzystne zmiany w zachowaniu i postawie ucznia wobec siebie i innych, celem pośrednim - ekspresja uczuć.

Funkcje arteterapii:
Różnorodne wpływy arteterapii można sprowadzić do trzech zasadniczych funkcji:

• rekreacyjnej
  
• edukacyjnej
  
• korekcyjnej
  

Pierwsza funkcja przejawia się głównie w tworzeniu warunków ułatwiających wypoczynek, oderwanie się od codziennych trudności i nabieranie nowych chęci do podejmowania ważnych osobiście problemów życiowych.
Dla drugiej funkcji najważniejsze jest dostarczanie dodatkowych wiadomości pełnej wiedzy i zwiększenie mądrości życiowej. Dzięki temu konkretna osoba zaczyna pełniej orientować się w rzeczywistości, stawiać sobie nowe cele i podejmować najważniejsze problemy i skutecznie je rozwiązywać. W trzeciej funkcji najbardziej charakterystyczne staje się przekształcenie mniej wartościowych lub wręcz szkodliwych mechanizmów na bardziej wartościowe. Może to być, na przykład zmiana negatywnego nastawienia do niektórych problemów szkolnych na pozytywne ustosunkowanie się do nich.

Metody pracy proponowane podczas zajęć:

1. Metody podające: opowiadanie, wyjaśnienie.
   
2. Metody problemowe: dyskusja, pogadanka.
   
3. Metody praktyczne: praca twórcza uczniów.
   

Warunki realizacji:
Przedstawiony program autorski będzie realizowany w ciągu całego roku szkolnego i obejmie 18 spotkań.
Zajęcia z arteterapii odbywać się będą dwa razy w miesiącu podczas pracy w świetlicy z dziećmi kl. IV-VI skierowanych do socjoterapii.
Spotkania składają się z dwóch części:
Pierwsza część, rysunkowa - trwa od 15 - 30 minut. W trakcie jej trwania zwraca się uwagę, że nie jest istotne, czy osoba wykonująca obrazek "potrafi" czy "nie potrafi" malować. Najważniejsze jest to co się w danej chwili czuje.
Odpowiedni dobór tematów pozwala uzyskać cenne informacje. Oto zestaw najczęściej stosowanych tematów według Instytutu Psychoneurologicznego w Warszawie:

1. Własna przeszłość i teraźniejszość,
   
2. Stosunki w grupie,
   
3. Przyszłość, cele, pojęcia abstrakcyjne.
   

Druga część, dyskusyjna - po zakończeniu rysowania członkowie grupy siadają w kręgu lub przed tablicą czy stołem, na którym umieszcza się rysunki. Istnieją dwa sposoby pracy z gotowymi rysunkami.

1. Wystawienie wszystkich jednocześnie, aby można było porównać, co kto namalował.
   
2. Omawianie pojedynczych rysunków po kolei. Natomiast uczestnicy dyskutują o tym:
   

• Co rysująca osoba chciała przedstawić?
  
• Co w tym rysunku dostrzegają inni?
  

Podczas omawiania rysunków nie ma miejsca na ocenę (ładny, brzydki). Członkowie grupy mówią zgodnie z celem arteterapii, co czują patrząc na obrazek. Obrazki są więc podstawą wyrażenia wewnętrznych uczuć malującego i oceniającego. Jako ostatni wypowiada się autor obrazka - ma wówczas możliwość ustosunkowania się do tego, co słyszał oraz powiedzenia o swoich uczuciach.
Do technik stosowanych w arteterapii zalicza się: rysunek, malarstwo pędzlem lub palcami, lepienie z plasteliny lub w glinie, rzeźba, tkanina artystyczna, collage.
W realizacji tego programu zostanie wykorzystana literatura fachowa, a także środki dydaktyczne: bloki, kredki, pisaki, farby, plastelina, okazy naturalne, materiały tekstylne, itp. Tym co decyduje o walorach terapeutycznych sztuki jest możliwość wykorzystania jej w komunikacji międzyludzkiej. "Sztuka może służyć jako komunikat, być mową symboliczną".

Proponowana tematyka zajęć:

1. Własna przeszłość i teraźniejszość:
   Mój dom - dom, który chciałbym mieć. Moi rodzice i ja. Mój największy problem. Moja główna wada i zaleta. Czego nie lubię w ludziach?
   
2. Stosunki w grupie: Nasza grupa. Nastrój dzisiejszego spotkania. Grupa wspina się na górę. Grupa wybiera się na bal maskowy. Co daję ludziom, czego od nich oczekuję.
   
3. Przyszłość, pojęcia abstrakcyjne: Jaki chciałbym być? Trzy życzenia. Mój ulubiony bohater. Ja za 100 lat. Miłość i nienawiść. Dobro i zło. Siła i słabość. Męskość i kobiecość.
   

Ewaluacja
Po realizacji zaplanowanych zagadnień zostanie sprawdzony poziom skuteczności prowadzonych zajęć. Narzędziem do uzyskania tych informacji będzie anonimowa ankieta, w której uczniowie wypowiedzą swoje zdanie na temat zajęć z arteterapii. Pierwsza ankieta zostanie przeprowadzona na koniec I semestru, druga pod koniec roku szkolnego. Zostanie również zasięgnięta opinia pedagoga szkolnego.

Uzyskane w ten sposób informacje pozwolą nauczycielowi realizującemu program zorientować się o skuteczności prowadzonych zajęć.

Literatura:
Baran Z., Terapeutyczne oddziaływanie sztuki na świat dziecka. W: Sztuka, a świat dziecka. Kida J. (red.) WSP w Rzeszowie. Rzeszów 1991.
Barłóg K., Profilaktyczno - terpeutyczne znaczenie sztuki w pracy z dziećmi z trudnościami. W: Sztuka, a świat dziecka. Kida J. (red.) WSP w Rzeszowie. Rzeszów 1991.
Muraszko B., Arteterapia w szkole. W: Nowa szkoła.1995 nr 3.
Szulc W., Kulturoterapia. Wykorzystanie sztuki i działalności kulturalno oświatowej w lecznictwie. Wydanie Naukowe Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Poznań 1994.
Szulc W. Sztuka i terapia. CMDNŚSM, Warszawa 1993.
Szulc W., Nauczanie sztuki i arteterapia. (red.) Jankowski D., Edukacja kulturalna i aktywność artystyczna. UAM, Poznań 1996.



ANKIETA EWALUACYJNA ZAJĘC Z ARTETERAPII.
Droga uczennico, drogi uczniu.
Chciałabym poznać Twoją opinię o moich zajęciach. Proszę Cię o poświęcenie kilku chwil na wypełnienie tej ankiety. Przeczytaj uważnie pytania i szczerze na nie odpowiedz. Tu naprawdę liczy się Twoje zdanie.
Ankieta jest anonimowa.

Czy lubisz uczęszczać na zajęcia z arteterapii? (zaznacz wybraną odpowiedź)

A	Tak
B	Nie

Czy masz zaufanie do nauczyciela prowadzącego zajęcia?

A	Tak
B	Nie
C	Rzadko

Zajęcia z arteterapii są dla mnie:

A	Ciekawe
B	Pomocne
C	Trudne
D	Męczące
E	Nudne
F	Rzadko

Dzięki tym zajęciom czuję się: (zaznacz właściwe odpowiedzi)

A	Lepiej
B	Gorzej
C	Jest mi obojętne
D	Lepiej rozmawia mi się z kolegami
E	Czuję sie bardziej samotny
F	Inne (wpisz propozycje)

Podejmowane na zajęciach tematy są dla mnie:

A	Interesujące
B	Nieciekawe
C	Trudne

Najbardziej lubię wykonywać pracę:

A	Malując
B	Rysując
C	Wyklejając
D	Inne(wpisz swoją odpowiedź)

Czy lubisz wypowiadać się na temat swoich prac?

A	Tak
B	Nie
C	Czasami

Czy lubisz wypowiadać się na temat prac swoich kolegów?

A	Tak
B	Nie
C	Czasami

Dziękuję za pomoc i współpracę. Jeśli chcesz coś dodać, reszta strony należy do Ciebie.
Dziękuję za wypełnienie ankiety.


ANKIETA EWALUACYJNA ZAJĘĆ Z ARTETERAPII
Droga uczennico, drogi uczniu.
Chciałabym po raz drugi poznać Twoją opinię na temat moich zajęć. Dzięki Tobie będę mogła dowiedzieć się czy nasze spotkania zmieniły się na lepsze lub może odwrotnie. Proszę Cię o uważne przeczytanie pytań i szczere odpowiedzi. Śmiało - ankieta jest całkowicie anonimowa.

Czy lubisz uczęszczać na zajęcia z arteterapii? (zaznacz właściwą odpowiedź)

A	Tak
B	Nie

Czy prowadząca zajęcia wzbudza Twoje zaufanie?

A	Tak
B	Nie

Dzięki tym zajęciom:

A	Czuję się zrelaksowany(a)
B	Jestem spokojniejszy(a)
C	Chętniej nawiązuję kontakty z kolegami
D	Jestem radośniejszy(a)
E	Jest mi smutno
F	Boję się rozmawiać z innymi

Czy chciałbyś w przyszłości nadal uczęszczać na takie zajęcia?

A	Tak
B	Nie
C	Dlaczego? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Dziękuję za wypełnienie ankiety.

MIESIĄC	TEMAT ZAJĘĆ	ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ TEMATU
Październik	Mój dom - dom, który chciałbym mieć. Moi rodzice i ja.	Rysunek kredką. Przedstawienie środkami plastycznymi realnej rzeczywistości w oczach dziecka. Porównanie rzeczywistości z marzeniami.Znaczenie najbliższych w życiu dziecka. Przedstawienie za pomocą środków plastycznych relacji dziecko - rodzice.
Listopad	Mój największy problem. Moja główna wada i zaleta.	Namalowanie postaci, któreej chciałbym zdradzić swój największy problem. Opisanie problemu w dowolnej formie: slowami, za pomocą rebusów, historyjki obrazkowej.Przedstawienie środkami malarskimi za pmocą palców, swoich wad i zalet. Rozmowa na temat postępowania swojego i kolegów.
Grudzień	Czego nie lubię w ludziach? Nasza grupa.	Rysunek węglem. Wyrażanie za pomocą rysunku cech, których nie akceptuję u innych ludzi.Mój stosunek do grupy. Rozmowa na temat wspólnych relacji w grupie: zaufania, akceptacji, pomocy. Przedstawienie portretów czlonków grupy z elemetem charakteryzującym daną osobę.
Styczeń	Nastrój dzisiejszego dnia. Grupa wspina się na górę.	Przedstawienie za pomocą abstrakcji nastroju, samopoczucia czlonków grupy na dzień dzisiejszy. (Wciągu ostatnich dni)Jak postrzegam siebie na tle grupy? Kto z nas prędzej osiągnie swój osobisty sukces? Wydzieranka z gazet.
Luty	Grupa wybiera się na bal karnawałowy.	Rysunek kredką. Przedstawienie środkami plastycznymi siebie i grupy w maskach karnawałowych. Analiza wybranych postaci.
Marzec	Dobro i zło. Trzy życzenia.	Ukazanie w formie plastycznej własnego wyobrazenia o pojęciach: dobra i zła. Rozmowa na temat własnych odczuć.Czego pragnę w życiu, jakie są moje marzenia? Rysunek kredką. Próba porównania marzeń swoich i kolegów, szukanie podobieństw i różnic.
Kwiecień	Ja za 100 lat. Siła i słabość.	Przedstawienie własnej osoby za jakiś czas, swojego wygłądu, samopoczucia , miejsca w życiu.Z czym kojarzy mi się siła i słabość? Ukazanie za pomocą środków plastycznych własnych odczuć.
Maj	Jaki chciłbym być. Mój ulubiony bohater.	Czy potrafię zmienić siebie? Odgrywanie ról przedstawiających siebie w różnych sytuacjach. DramaPrzedstawienie postaci, którą podziwiam. Rozmowa na temat pozytywnych i negatywnych cech charakteru.
Czerwiec	Co daję ludziom, czego od nich oczekuję?	Moja postawa wobec rówieśników. Przykłady z życia na podstawie przysłowia: "Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe"