Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Stymulowanie rozwoju umiejętności językowych dzieci w wieku przedszkolnym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 15166 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

W ciągu ostatnich kilku lat z niepokojem obserwuję stopniowe obniżanie się umiejętności językowych u dzieci w wieku przedszkolnym.

Faktem jest, że współczesne dzieci od najmłodszych lat pozostają pod ogromnym wpływem telewizji - oglądają dużo i często. Rodzice akceptujący ciągłe siedzenie dziecka przed telewizorem powinni wiedzieć, że telewizja jest wrogiem komunikacji w rodzinie. Dzieci przestają przejawiać chęć porozumiewania się, przyzwyczajają się do tego, że można być biernym, że nie trzeba odpowiadać, a jeśli się chce, to można nawet i nie słuchać, kiedy ktoś do nas mówi. Obserwując nasilane się tego zjawiska w naszej placówce dużo uwagi poświęca się rozwijaniu u dzieci umiejętności porozumiewania się, nabywania umiejętności komunikacji społecznej, jaki rozwijaniu i doskonaleniu sprawności językowej.

Rozwój mowy dziecka wiąże się ściśle z rozwojem myślenia i działania; kształtując mowę dziecka trzeba więc ujmować ten proces w związku z całokształtem rozwoju psychicznego i fizycznego (H. Mystkowska, 1991).

Stan rozwoju mowy dzieci 3-letnich

Dziecko 3-letnie rozumie to, co do niego mówimy, jeżeli treść naszych wypowiedzi nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia. Dziecko spełnia polecenia zawierające znane mu wyrazy, np. wskazuje części twarzy, ciała, części zabawek, przynosi przedmioty; próbuje wykonywać codzienne czynności wg podanych instrukcji słownych, pytane - podaje swoje imię.

Trzylatek komunikuje się z otoczeniem za pomocą zdania kilkuwyrazowego. Mówi chętnie i dużo. Opowiada o tym, co aktualnie widzi; "myśli głośno", mówiąc także do siebie. W jego wypowiedziach można dostrzec poszczególne kategorie gramatyczne, chociaż obserwuje się jeszcze wiele form niewłaściwych. Dziecko zaciekawia otaczający je świat. Zaczyna zadawać wiele pytań. Początkowo pytania te nie są jeszcze jasno sprecyzowane. Dziecięca wymowa często rozśmiesza opiekunów dziecka i chętnie jest przez nich naśladowana. Pamiętać należy jednakże o tym, że wypowiedzi osób dorosłych są wzorem, według którego dziecko uczy się mówić. Powinny być zawsze pełne i poprawne, a wszystkie głoski wymówione prawidłowo. Nie należy naśladować wymowy dziecka, lecz dostarczać mu prawidłowych wzorów. Dziecko słyszy i potrafi zróżnicować wymowę prawidłową, jego słuch mowny, a konkretnie słuch fonematyczny jest już w pełni rozwinięty. Trzylatek nie potrafi jeszcze wymówić trudnych dźwięków (D.Emiluta-Rozyja, 1994).

Stan rozwoju mowy dzieci 4-letnich

Dziecko rozumie i wykonuje nasze polecenia, także te, które zawierają wyrażenia przyimkowe (na, pod, do, w, przed, za, obok itp.), rozpoznaje kolory; pytane odpowiada, co robi, gdy jest mu zimno, kiedy jest głodne, zmęczone.

Wypowiedzi dziecka 4-letniego wybiegają poza aktualnie przeżywane sytuacje. Dziecko potrafi mówić o przeszłości i o przyszłości. W jago wypowiedziach jest jeszcze wiele form agramatycznych, ale pojawia się zaciekawienie poprawnością językową. Pyta o prawidłową postać gramatyczną wyrazu, a także o znaczenie nowych dla niego słów. Dziecko 4-letnie zadaje bardzo dużo pytań. Pytania te, podyktowane ciekawością, są precyzyjne. Dziecko pyta nie tylko: "co to?", ale także "jaki jest?", "po co to?", "dlaczego tak się dzieje?". Na wszystkie pytania dziecka trzeba odpowiadać cierpliwie i wyczerpująco. W ten sposób rozwijamy nie tylko jego mowę, ale także intelekt.

Dziecko 4-letnie wykazuje ogromną chęć porozumiewania się, chęć dzielenia się swymi spostrzeżeniami. Często nie wystarczają mu zapamiętane środki językowe. Braki te wyrównywane są poprzez tworzenie form analogicznych do używanych wyrazów, np. "Tata to duży czytacz" - bo dużo czasu spędza z gazetą w ręku. Nie należy jednak utrwalać tych śmiesznie brzmiących neologizmów. Zawsze po takiej wypowiedzi trzeba podać dziecku prawidłową nazwę. Wymowa dziecka 4-letniego staje się dokładniejsza dzięki dalszemu usprawnianiu się narządów artykulacyjnych i pionizacji przedniej części języka, pojawiają się dźwięki wymawiane wcześniej inaczej.

Stan rozwoju mowy dzieci 5-letnich

Momentem znaczącym w rozwoju języka jest piąty rok życia. Wówczas dziecko przestaje używać języka dziecinnego w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami, dostosowuje swój język do sytuacji i rodzaju słuchacza. Poznaje rozmaite wyrażenia i zwroty właściwe określonym sytuacjom (M.Kielar-Turska, 1985).

Wypowiedzi dziecka 5-letniego przyjmują formę realizacji wielozdaniowej. Dziecko chętnie opowiada o przebiegu jakiegoś wydarzenia, relacjonuje obejrzany film lub przewiduje fakty, które jego zdaniem mogą zaistnieć. W swoich wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo-skutkowe. Pytane o znaczenie słów, potrafi je wyjaśnić. Umie opisywać przedmioty podając ich cechy charakterystyczne oraz możliwości zastosowania tych przedmiotów.

Nieprawidłowości znikają. Dziecko dokonuje autokorekty i równie chętnie poprawia innych, np. młodsze rodzeństwo. Wymowa doskonali się - ustalenie się wymowy powinno być zakończone ostatecznie do 6. roku życia, ale proces rozwoju języka trwa nadal. Uczymy się nowych wyrazów. Wypowiedzi wzbogacają się nawet w wieku dojrzałym wraz ze zdobywaniem przez człowieka kolejnych doświadczeń i rozszerzaniem wiedzy o nowych zjawiskach otaczającej nas rzeczywistości (tamże, s. 246).

Praca nad językiem i procesami poznawczymi dziecka wymaga systematycznych ćwiczeń w zakresie form gramatycznych, konstrukcji składniowych - tak w wypowiedziach wielozdaniowych, jak i w rozmowie. Ćwiczenia te w przedszkolu - ze względu na charakterystyczne cechy dziecka - muszą mieć charakter zabawy, gry dydaktycznej, muszą się wiązać z działaniem dziecka. Praca ta musi się opierać na planowym dostarczaniu dzieciom odpowiednich materiałów do tego rodzaju ćwiczeń. To właśnie należy do zadań wychowawczych, jakże często lekceważonych przez niektórych nauczycieli.

Stała obserwacja dzieci, poznawanie postępów lub opóźnień stawia przed nauczycielką zadania prowadzenia pracy indywidualnej lub przynajmniej kilkupoziomowej - w małych zespołach. W przedszkolu, wobec dziewięciogodzinnego pobytu dzieci, tego rodzaju organizacja pracy jest możliwa, ale wymaga dobrego przemyślenia układu zajęć, zabaw. Konieczne jest także dobre przygotowanie się nauczycielki do pracy w ciągu dnia. Jednym z najważniejszych zadań jest organizowanie sytuacji, które aktywizują czynności psychiczne dziecka i pobudzają do wypowiedzi. Sytuacje te musza się zmieniać, umożliwiać dzieciom odkrywanie czegoś nowego, co wywołuje pragnienie wyrażania myśli, uczuć, wątpliwości, wyjaśnień, pytań.

Zadanie "organizowania sytuacji" wiąże się ściśle z zadaniem poznawania dziecka, nie tylko statycznego stwierdzenia raz w roku, jakie ono jest lecz dynamicznego, opartego na stałej obserwacji jego zachowania się w wypowiedzi oraz wynikającej z tej obserwacji refleksji wychowawcy: jakie wady, jakie nowe przejawy da się zauważyć u mojego wychowanka. Należy również pamiętać o tym, że prawidłowa mowa dorosłego ułatwia dziecku pojmowanie treści, zachęca do uważnego słuchania, a oprócz tego wywołuje mimowolne naśladownictwo sposobu wypowiadania się, jest więc ważnym elementem rozwoju mowy dziecka. Z tych względów zadaniem nauczycielki jest posługiwanie się poprawnym, wyraźnym i wyrazistym żywym słowem, nadawanie całej wypowiedzi układu prawidłowego pod względem logicznym. Należy pamiętać, że wzór językowy działa bezpośrednio, ale nie poprzez zakazy lub napomnienia w rodzaju: "Mów ładnie, powtórz, powiedz lepiej, wyraźniej!" Kształcenie języka obejmuje zasadniczo 2 typy wypowiedzi - rozmowę i mowę powiązaną (wielozdaniową na określony temat). Różnicę między obu typami wypowiedzi stanowi - niezbędny w mowie powiązanej - układ treści (uporządkowanie kolejności faktów) a umiejętność słuchania i pojmowania wypowiedzi rozmówcy oraz odpowiedniej na nie reakcji - w rozmowie.

Kształcenie komunikatywnej wypowiedzi wielozdaniowej wymaga systematycznej pracy w różnych kierunkach. Kryterium oceny dojrzałości mowy powiązanej stanowi jej komunikatywność, wynikająca z układu zdań i stosowania odpowiednich form językowych, wyrażających ich związek i spoistość.

W rozwoju mowy powiązanej na temat obrazka głównego trudnością jest układ wypowiedzi, jej tok, skłonność dzieci do wybierania przypadkowo dostrzeganych elementów treści - bez ujmowania związku przedstawionych faktów. Trudniejszą formą mowy powiązanej jest opowiadanie na temat treści utworu literackiego, przeżyć z nim związanych, a jeszcze trudniejszą - opowiadanie na dowolny temat według własnego pomysłu, tzw. opowiadanie twórcze. Najtrudniejszym typem wypowiedzi jest omawianie oglądanego widowiska artystycznego lub filmu.

Zdając sobie sprawę z trudności, na jakie natrafia dziecko w wieku przedszkolnym, można ustalić sposoby oddziaływania w celu zmniejszenia lub likwidacji tych trudności. W żadnym razie w mowie dzieci nie należy likwidować emocjonalnego charakteru wypowiedzi wyrażającego się w stosowaniu zrozumiałych dla słuchacza równoważników zdań, zmian formy czasu. Ta ekspresja dziecięca w "malowaniu" obrazów jest cenną właściwością stylu dziecka. Budowanie pełnych zdań jest wtedy niezbędne, gdy wymaga tego dobra komunikatywność. Najlepszym sposobem są ćwiczenia polegające na wywołaniu odpowiedzi dziecka na pytanie zawierające np. 2 przedmioty. "Co robi na obrazku mama, a co Marta?" Wiązanie zdań wymaga pracy nad słownikiem dziecka, wdrażania do właściwego stosowania części mowy. Dzieci wykazują skłonności do budowania długich ciągów, zawierających niepowiązane ze sobą zdania pojedyncze, równoważniki. Prawidłowe używanie części mowy, stosowanie pauz i innych elementów techniki żywego słowa kształcimy organizując ćwiczenia gramatyczne i słownikowe.

Innym typem wypowiedzi jest rozmowa, która powinna pobudzać dzieci do wymiany myśli, zadawania pytań, porządkowania, utrwalania i rozszerzania wiadomości. Rozmowa kształtuje w dużej mierze społeczny charakter mowy, przygotowuje do uczestnictwa w zespole za pomocą prawidłowego, zrozumiałego dla otoczenia słowa. Rozmowa uczy dzieci umiejętności pojmowani wypowiedzi kolegów oraz stawiania pytań lub zadań do rozwiązania. Ze względu na organizację możemy wyróżnić: rozmowy okolicznościowe, planowane, indywidualne, zespołowe i zbiorowe. Biorąc pod uwagę rodzaj rozmów wyróżnimy: rozmowy w związku z obserwacją środowiska, rozmowy przy obrazkach i ilustracjach, rozmowy na temat historyjki obrazkowej, rozmowy na temat książek (H.Mystkowska, 1991).

Pamiętać należy, iż dobrze prowadzona rozmowa aktywizuje procesy poznawcze, uczy nie tylko słuchać, i rozumieć słowa partnerów, ale również przypominać sobie własne doświadczenia, wybierać z nich te, które wiążą się z ciekawym tematem, wyobrażać sobie sytuacje, sprawdzać to, o czym się mówi, wreszcie wyprowadzać wnioski w związku z nowymi elementami, dotąd nie dostrzeżonymi. Należy o tym pamiętać, że aktywność rozmówców nie znosi moralizowania, rozwlekłości wyjaśnień, odbiegania od tematu, zbyt dużej liczby pytań, nudzenia dzieci nieciekawymi dla nich problemami. Aktywna rozmowa jest rezultatem uczenia się przez przeżywanie, poszukiwanie, przyswajanie gotowej wiedzy oraz działanie bądź jest bodźcem do zdobywania wiedzy.

Podczas prowadzenia ćwiczeń stymulujących rozwój mowy staram się pamiętać o tym, aby:

  • zajęcia usprawniające umiejętność porozumiewania się były dla dziecka przyjemnością, zabawą, jednym ze sposobów nawiązania kontaktów i spędzania czasu;
  • cel zabawy (są to ćwiczenia usprawniające pewne umiejętności) powinien być określony i w miarę konsekwentnie realizowany;
  • powyższa zasada nie oznacza, że muszę ściśle trzymać się wyznaczonego scenariusza, staram się być elastyczna w swoich działaniach, pamiętając o tym, że zabawy z dzieckiem maja charakter celowy;
  • ćwiczenia zawierające szereg zadań są tak dobrane, aby nie były zbyt trudne, bo dzieci zniechęcają się do dalszych działań, nie mogą być też zbyt łatwe, ponieważ stają się nudne;
  • czas ich trwania dostosowuję do wydolności i wieku dziecka; z dziećmi młodszymi ćwiczenia trwają krótko, ale za to powtarzamy je kilka razy w ciągu dnia - podobnie jest w przypadku dzieci, które słabo koncentrują się na zadaniach;
  • oprócz wielu różnych pomocy: zabawek, obrazków, loteryjek, klocków w sali jest na stałe zamocowane lustro, w którym dzieci mogą obserwować twarz swoją i osoby prowadzącej.

    Umiejętność mówienia, wypowiadanie się, ustosunkowania się do cudzej wypowiedzi jest dla współczesnego człowieka bardzo ważne. J.Wójtowiczowa w swoich publikacjach dotyczących wychowania językowego postuluje, aby wśród umiejętności, które składają się na gotowość dziecka do podjęcia nauki uwzględnić językową dojrzałość szkolną, by w opracowywaniu zagadnień kształcenia językowego w programach nauczania początkowego uczestniczyli również językoznawcy oraz by programy te uwzględniały swoiste problemy językowe dzieci różnych regionów i środowisk (J.Wójtowiczowa, 1997).

    To, jak dziecko mówi, wpływa na psychiczne i społeczne jego przystosowania, na osiągnięcia szkolne, umożliwia samoocenę, pozwala dziecku oddziaływać na myśli i uczucia innych ludzi. Uczenie się mowy to proces długi i skomplikowany. Zadaniem przedszkola jest pomoc rodzicom w uświadomieniu sobie wagi umiejętności językowych. Moje doświadczenia dowodzą, że dzieci chętnie bawią się wyrazami, rymują, przekręcają, przestawiają, próbują niejako w zabawie stwierdzić, jak daleko sięga nasza wolność w używaniu języka i gdzie zaczyna się konieczność podporządkowania się regułom językowym. Wiemy, że profilaktyka jest ważniejsza od każdej terapii - a stymulowanie rozwoju językowego obejmuje więc to wszystko, co mieści się w pojęciu "rozmawiamy ze sobą". Ma to zwykle skomplikowany przebieg i realizuje się właśnie w rozmowie, w pytaniu, opowiadaniu i opisie, czyli formach wzajemnie się krzyżujących, uzupełniających w czasie wymiany myśli z partnerem.

    Bibliografia
    1. H. Mystkowska: Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa, 1991.
    2. M. Kielar-Turska: Rozwijanie kompetencji komunikacyjnej dzieci w wieku przedszkolnym, "Wychowanie w Przedszkolu", 1985 nr 5.
    3. D. Emiluta-Rozyja: Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym, C.M.P.P.-P., MEN, Warszawa 1994.
    4. J. Wójtowiczowa: O wychowaniu językowym, Warszawa 1997.

    Małgorzata Zalicińska

  • Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

    X


    Zarejestruj się lub zaloguj,
    aby mieć pełny dostęp
    do serwisu edukacyjnego.




    www.szkolnictwo.pl

    e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
    - największy w Polsce katalog szkół
    - ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




    Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

    Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




    Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie