Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rozwój psychospołeczny dziecka upośledzonego umysłowo - szanse i zagrożenia

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1761 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

"Niepełnosprawność zawiera głęboki sens,
którego wymiar i konsekwencje
stanowią istotę humanizmu."

Hedi Jantsch

Dzieci niepełnosprawne najczęściej postrzega się jako dzieci głęboko nieszczęśliwe, których życie zostało zakłócone, rozbite, zmarnowane. O ich sytuacji psychospołecznej na ogół mówimy wtedy, gdy chcemy pokazać trudności, jakie stawia przed nimi los. Nic dziwnego, jeśli przypatrzymy się sytuacji osób upośledzonych umysłowo chociażby w naszym kraju. Posłużę się przykładem dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym, które do roku 1997 nie były w Polsce obejmowane obowiązkową nauką, ustawową szansą dawaną przez państwo każdemu dziecku. Wszystko, co dzieci te mogły otrzymać leżało w rękach rodziców. Panowało przekonanie, że dzieci głęboko upośledzone nie są w stanie się uczyć, nie są w stanie realizować programu szkolnego. W sytuacjach opiekuńczych dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym łączone były w tzw. "grupy trudne", przede wszystkim dozorowane, czasem utylitarnie trenowane w umiejętnościach samoobsługowych. Dzieci "leżące" nie opuszczały łóżek (A. Frochlich 1998).
W połowie lat osiemdziesiątych rodzice zaczęli organizować pierwsze dzienne placówki w środowisku lokalnym dla dzieci z głęboką wieloraką niepełnosprawnością. Dzieci te były tam traktowane jak osoby z normalnymi potrzebami fizycznymi i psychicznymi oraz potencjałem rozwojowym.
Współczesna psychologia mocno podkreśla podobieństwo przebiegu psycho-ruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej oraz dzieci z normą intelektualną:
- dzieci upośledzone umysłowo przechodzą poszczególne stadia rozwoju w tej samej kolejności co zdrowe, w wolniejszym jednak tempie i nie zawsze w pełni realizując swój potencjał rozwojowy,
- charakteryzują się podobną strukturą inteligencji na określonych poziomach rozwoju,
- reagują w podobny sposób na bodźce środowiskowe.
Różnicę w rozwoju dzieci upośledzonych i nieupośledzonych stanowi zakres zmian ilościowych w obrębie poszczególnych funkcji oraz wolne tempo następowania tych zmian (W.J. Pileccy red. 1998). Dlatego niezmiernie ważne jest stymulowanie rozwoju dzieci upośledzonych umysłowo, aby ujawnić ich wszystkie potencjalne możliwości i zdolności wykorzystane w przyszłym życiu.
Możliwości rozwojowe dzieci upośledzonych umysłowo oraz to, co w ich rozwoju stwarza szanse, a co zagrożenia, przedstawię poprzez charakterystykę sfer rozwoju.

ROZWÓJ FIZYCZNY I RUCHOWY
W rozwoju ruchowym warto uświadomić sobie rolę motoryki, która jest ściśle powiązana z psychiką. Spełnia bowiem podobne zadanie - uczestniczy w regulacji stosunków człowieka z otoczeniem, stanowi element systemu organizującego ludzką działalność. Rozwój fizyczny stwarza podstawę dla rozwoju motoryki. Poziom rozwoju ruchowego zależy od rozwoju układu kostnego, mięśniowego, układów związanych z przemianą materii i wydzielaniem wewnętrznym, a szczególnie od układu nerwowego, który koordynuje działalność wszystkich układów i steruje funkcjami organizmu (M. Bogdanowicz 1991). Zaburzenia tej sfery rozwoju nie pozostają bez wpływu na inne.
Rozwój fizyczny i ruchowy dziecka upośledzonego umysłowo podlega tym samym prawom, co rozwój dziecka pełnosprawnego. Działalność tych praw zostaje jednak zakłócona prawdopodobnie przez te same czynniki, które spowodowały wystąpienie upośledzenia umysłowego (W.J. Pileccy red. 1998). Zakłócony jest np. rozwój fizyczny dzieci upośledzonych w stopniu lekkim, gdzie obserwuje się jego niski poziom do wieku dorastania. Potem następuje szybki wzrost ciężaru i wysokości ciała, co powoduje obniżenie odporności organizmu.
Dzieci upośledzone umysłowo w wieku 11-12 lat wykazują opóźnienia w rozwoju uzdolnień ruchowych, przy czym upośledzenie najbardziej dotyczy precyzji i szybkości ruchów oraz umiejętności jednoczesnego ich wykonywania (W.J. Pileccy red. 1998).
U dzieci upośledzonych umysłowo opóźniony jest proces lateralizacji, charakteryzuje je także niska sprawność fizyczna.
Niezmiernie ważna jest zatem stymulacja rozwoju fizycznego i ruchowego dziecka, możliwie jak najwcześniej. Hanna Olechnowicz (H. Olechnowicz red. 1988) podkreśla znaczenie baraszkowania i ćwiczeń ruchowych, uczących odwagi ruchowej i władania ciałem. Baraszkowanie i zabawy paluszkowe to również elementy wychowania przez doznania dotykowe.
Metod i form stymulacji rozwoju fizycznego i ruchowego można przytoczyć wiele. Chodzi w nich o zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa i samorealizacji. Dziecko zdrowe, sprawne ruchowo, akceptowane jako osoba fizyczna czuje się pewniej wśród innych, lepiej sobie radzi, czuje się bardziej bezpieczne. Aktywność ruchowa stanowi ten obszar rozwoju, w którym dziecko o obniżonej sprawności umysłowej łatwiej niż w innych dziedzinach może osiągnąć sukces., przeżyć radości, odkryć swoje zdolności (W.J. Pileccy red. 1998). Przykładem mogą być chociażby różnorakie osiągnięcia sportowe w rozwijającym się ruchu paraolimpijskim.
Sprawność motoryczna, a przede wszystkim siła, wytrzymałość, zwinność, precyzja i koordynacja ruchów okażą się przydatne w późniejszym okresie, gdzie część osób upośledzonych umysłowo będzie pracowała jako pracownicy fizyczni. Tu cechy te pozwolą zjednać przychylność i akceptację otoczenia do osób upośledzonych umysłowo.

ROZWÓJ POZNAWCZY
U dzieci upośledzonych umysłowo występuje niedorozwój czynności orientacyjno-poznawczych. Spostrzeganie świata jest tym gorsze, im głębsze jest upośledzenie. Nawet przy lekkim stopniu upośledzenia umysłowego spostrzeganie jest utrudnione i nie odbija w pełni otaczającej rzeczywistości. Zakres spostrzegania dzieci upośledzonych umysłowo jest wąski. Słabo rozwinięta jest pamięć, stąd trudności z zapamiętywaniem i odtwarzaniem. Zaburzona jest głównie pamięć logiczna, natomiast mniej mechaniczna, która w pewnych przypadkach rozwinięta jest bardzo dobrze.
U dzieci upośledzonych umysłowo występują często zaburzenia w koncentracji uwagi, niewielka jest jej trwałość i podzielność.
W rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych występują deficyty, które obejmują zakłócenia w przebiegu analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej oraz opóźnienia w rozwoju motorycznym (W.J. Pileccy red. 1998). Dlatego dzieci upośledzone mają problemy z rozpoznawaniem kształtów, orientacją przestrzenną, analizą i syntezą słuchową, a także znaczne trudności w opanowaniu techniki pisania.
Jeżeli chodzi o myślenie dzieci upośledzonych umysłowo, to pozostaje ono w fazie myślenia konkretno-obrazowego. Najbardziej upośledzony jest rozwój myślenia abstrakcyjnego. Inną cechą jest niski poziom myślenia logicznego, co nie pozwala na wychwycenie sensu opowiadania, właściwą jego interpretację (R. Kościelak, 1989).
Zaburzenia myślenia są głównymi objawami upośledzenia umysłowego. Występują tu także zaburzenia mowy, takie jak: nieprawidłowa artykulacja w postaci seplenienia, nosowania, ubezdźwięczniania głosek, bełkotu czy jąkania. Mowa dzieci upośledzonych umysłowo jest dysgramatyczna, z ubogim zasobem słownictwa. Stopień niedorozwoju mowy zależy od stopnia upośledzenia umysłowego.
Rozwój procesów poznawczych jest zatem znacznie niższy u dzieci upośledzonych niż u zdrowych. Przebiega on tym samym torem u dziecka rozwijającego się prawidłowo i upośledzonego. Różnica polega na tym, że dziecko upośledzone wolniej opanowuje kolejne etapy, a niektórych, późniejszych, może w ogóle nie osiągnąć.
Zaburzenia rozwoju poznawczego u dzieci upośledzonych umysłowo, brak ciekawości, bierność umysłowa, słaba motywacja do podejmowania zadań są przyczyną ich ciągłych porażek i niepowodzeń (także niepowodzeń szkolnych). U dzieci upośledzonych kształtuje się poczucie mniejszej wartości. Dlatego ważny w rozwoju aktywności poznawczej jest kontakt dziecka z osobą dorosłą, który pozwala na gromadzenie coraz to nowych doświadczeń. Przykładem mogą być doznania dotykowe, szczególnie kontakt z rękami dziecka, ponieważ one są narzędziem poznawania. "Praca rąk pod kontrolą wzroku jest niezbędnym etapem rozwoju myślenia. Tylko w ten sposób dopracować się może dziecko elementarnych pojęć o przedmiotach ożywionych i nieożywionych, pojęć które z chwilą związania ich ze słowami będą prekursorami pojęć abstrakcyjnych" (H. Olechnowicz red. 1988, s. 98).
Rozwój poznawczy dziecka upośledzonego umysłowo nie przedstawia się zbyt optymistycznie. Należy zatem koncentrować się na wyzwalaniu możliwości dziecka i umacnianiu jego wiary we własne siły.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
Osobowość pełni funkcję centralnego systemu regulacji zachowania. Zdaniem J. Reykowskiego (1980) w skład tego systemu wchodzą podsystemy, które są ze sobą sprzężone i mają określoną hierarchię:
a) podstawowe struktury regulacyjne- mechanizmy popędowo-emocjonalne, czyli system popędów i potrzeb biologicznych oraz związanych z nimi emocji,
b) wyższe formy regulacji - sieć poznawcza, czyli wiedza o sobie i otoczeniu, a także system jej wartościowania (sieć wartości) oraz operowania nią (sieć operacyjna). Ważnym elementem tej sieci jest "struktura ja", czyli obszar osobowości opisujący i wartościujący samego siebie.

Osobowość rozwija się od urodzenia, etapami. Rozwój ten dotyczy też dzieci upośledzonych umysłowo. Ich osobowość wg W. Pileckiej (1998, s.20) "kształtują warunki życia i wychowania, relacje z innymi ludźmi, uprawiane formy aktywności, nabyte doświadczenia. Niestety, w obecnych warunkach społecznych osoby o obniżonej sprawności umysłowej mają mniejsze od przeciętnych możliwości rozwoju".
Dzieci upośledzone umysłowo doświadczają w swoim życiu wielu porażek (o czym pisałam wcześniej). Ich nagromadzenie powoduje obniżenie aspiracji dziecka upośledzonego umysłowo, zmierza ono coraz częściej do osiągania celów poniżej swoich możliwości. Stąd duża rola osoby dorosłej, nauczyciela-wychowawcy w doborze takich zadań, by były zgodne z możliwościami poznawczymi dziecka i nie przyczyniały się do kolejnej porażki. Stawianie zadań poznawczych jest dla dziecka upośledzonego okazją do nawiązywania nowego kontaktu emocjonalnego z osobą dorosłą, uzyskania aprobaty, nagrody. Dziecko realizuje tu swoją potrzebę miłości, bezpośredniego kontaktu emocjonalnego, uznania ze strony otoczenia.
Nowe zadania sprawiają także, że dziecko upośledzone umysłowo nie wierzy we własne możliwości i szuka pomocy otoczenia w ich realizacji. W. Pilecka (1998, s.21) mówi tu o "uzależnieniu od otoczenia, które z czasem przekształca się w wyuczoną bezradność". W ten sposób dziecko upośledzone rozwija w sobie poczucie stałej bezradności i przekonanie o potrzebie kontroli zewnętrznej. To uzależnienie od otoczenia zewnętrznego może być pomocne w rozwiązywaniu niektórych sytuacji zadaniowych, nie sprzyja jednak kształtowaniu spontanicznego i twórczego działania. Przyczyną niepowodzeń uczniów upośledzonych umysłowo jest skłonność do naśladownictwa.
Inną cechą osobowości dzieci upośledzonych umysłowo jest podwyższony poziom lęku. Lęk przed utratą bezpieczeństwa i miłości, przed nowym i obcym środowiskiem, które stwarza poczucie zagrożenia i zagubienia się w nim; rodzi poczucie winy i wstydu, kształtuje postawę lękową. Skazuje na niepowodzenia szkolne dzieci upośledzone umysłowo.
Zaburzona sfera emocjonalna upośledzonych umysłowo wyraża się także w ich nadpobudliwości lub zahamowaniu. R. Kościelak (1989) podkreśla tu podatności dzieci upośledzonych na zahamowanie, poprzez ich obniżoną zdolność radzenia sobie z trudnościami, wolne uczenie się, częste niepowodzenia, trudności w komunikowaniu się. Dzieci te ujawniają niechęć do szkoły, wykazują różne objawy nieprzystosowania, przejawiają cechy wycofywania się.
W charakterystyce rozwoju osobowości dzieci upośledzonych umysłowo dochodzimy do kształtowania obrazu samego siebie. Jest to element struktury osobowości, który wg W. Pileckiej (1998, s.25) "pełni funkcję integrującą i stabilizującą, reguluje aktywność jednostki, jej kontakty z otoczeniem, wyznacza sposób zachowania się w sytuacjach trudnych oraz jest źródłem motywacji do podjęcia pracy nad sobą, dążenia do stawania się coraz lepszym".
W kształtowaniu obrazu samego siebie pojawia się pojęcie samoakceptacji jako pozytywnej postawy wobec siebie i przyjmowania siebie takim, jakim się jest (I. Obuchowska red. 1995). Samoakceptacja wiąże się z zadowoleniem, z zaufaniem do samego siebie, wiarą we własne możliwości przy jednoczesnej świadomości swoich mocnych i słabych stron. Samoakceptacja kształtuje się przede wszystkim w toku interakcji społecznych w okresie dzieciństwa. Szczególne znaczenie mają tu reakcje i postawy rodziców dziecka upośledzonego umysłowo. Bardzo wcześnie dziecko może odczuć, że jest kochane i akceptowane, czy też niepotrzebne, nieakceptowane.
Na samoakceptację wg I. Obuchowskiej (1995) duży wpływ ma także porównywanie siebie z innymi, gdzie korzystny wynik takiego porównania podnosi poziom samoakceptacji.
Ważne są również doświadczenia z własnej aktywności, realizacji zadań. Poradzenie sobie z realizacją zadania na ogół wpływa dodatnio na samoakceptację osoby upośledzonej umysłowo.
Istnieje jednak niebezpieczeństwo niewłaściwej oceny własnych szans na realizację zadania, niebezpieczeństwo niewłaściwej samooceny. Samoocena zawyżona lub zaniżona powoduje negatywne konsekwencje w procesie przystosowania. Według I. Obuchowskiej (1995, s.128) "ocena zaniżona, czyli stan, w którym człowiek przypisuje sobie niższe możliwości niż posiada rzeczywiście, powoduje w konsekwencji ograniczenie aktywności i osiąganie znacznie mniej niżby można. Ocena zawyżona, a więc stan, polegający na przypisywaniu sobie wyższych możliwości niż posiada się rzeczywiście, powoduje bezkrytyczną gotowość jednostki do podejmowania zadań, których wykonanie przekracza możliwości. Niepowodzenie rodzić może w konsekwencji zawód i frustrację".

KOMPETENCJE SPOŁECZNE
Kompetencja społeczna upośledzonych umysłowo wiąże się z ideą integracji tych osób ze społeczeństwem. Chodzi o poziom umiejętności dla radzenia sobie w społeczeństwie, w różnego rodzaju nieuniknionych sytuacjach życia codziennego. T. Witkowski w swojej pracy (1985, s.8) przytoczył definicję kompetencji społecznych H. Gunzburga: "kompetencja społeczna ujawnia się tym, na ile jednostka potrafi i chce dostosować się do zwyczajów, nawyków, standardów zachowania przyjmowanych przez społeczeństwo, w którym żyje; ujawnia się w stopniu, w którym jest zdolna czynić to niezależnie, tzn. bez kierowania i nadzoru; ujawnia się w stopniu konstruktywnego partycypowania w zdarzeniach i przedsięwzięciach swojej społeczności".
Pojęcie kompetencji społecznej obejmuje treść dającą się wyrazić w kategoriach umiejętności społecznych. W. Pilecka (1998) omawia następujące aspekty kompetencji społecznych:
a) umiejętność wczuwania się w drugą osobę (empatia) - wyznacza przyszłe relacje między osobą upośledzoną umysłowo a społeczeństwem. Dzieci o obniżonej sprawności umysłowej ujawniają braki w rozwoju empatii, a bezpośrednią tego przyczyną jest ich wzmożony i dłużej trwający egocentryzm;
b) spostrzeganie społeczne - dzieci upośledzone umysłowo tworzą schematy poznawcze innych osób czy interakcji społecznych z punktu widzenia własnego dobra, osiąganych korzyści;
c) rozumienie i wnioskowanie społeczne - dzieci upośledzone umysłowo mają trudności z analizą sytuacji społecznych, nie potrafią dostrzec relacji między ich elementami. Niewłaściwe zrozumienie sygnałów społecznych może utrudniać, a czasem uniemożliwiać podjęcie odpowiednich decyzji i wybór pożądanych zachowań społecznych;
d) umiejętność komunikowania się - zaburzenia mowy i nieprawidłowe sposoby komunikowania się dzieci o obniżonej sprawności umysłowej utrudniają nawiązanie kontaktu z innymi, porozumiewanie się zarówno na etapie nadawania, jak i odbioru komunikatu;
e) rozwój moralny - zdobywanie nowych doświadczeń sprzyja rozwojowi moralnemu osób upośledzonych umysłowo. Im wyższy wiek umysłowy, tym wyższy poziom rozwoju moralnego. Długi pobyt dziecka w instytucjach wychowawczych wpływa ujemnie na poziom rozwoju moralnego;
f) umiejętność rozwiązywania problemów społecznych - dzieci upośledzone umysłowo lepiej radzą sobie z sytuacjami problemowymi o charakterze poznawczym niż społecznym. W rozwiązywaniu sytuacji problemowych o charakterze społecznym najczęściej stosują strategię próby. Upośledzenie umysłowe nie pozwala na właściwe planowanie, wartościowanie i przewidywanie skutków działań.

Na rozwój kompetencji społecznych dzieci upośledzonych umysłowo ma również wpływ sytuacja społeczna, w jakiej przychodzi im żyć. Mam na myśli środowisko rodzinne, grupy rówieśniczej i instytucji wychowującej. Największe znaczenie należałoby przypisać jednak rodzinie, a zwłaszcza matce, z którą każde dziecko nawiązuje pierwsze kontakty społeczne. Upośledzenie umysłowe dziecka nie sprzyja rozwojowi jego kontaktów społecznych z rodzicami. Większość rodziców postrzega swoje niepełnosprawne dziecko jako problem egzystencjalny i przeżywa z tego powodu ciężki szok, z którego szczególnie matka wychodzi bardzo powoli. Występuje wówczas zwątpienie, uczucie bezsilności i często poczucie winy. W takiej sytuacji trudno o wywołanie u rodziców nastroju radosnej beztroski, skłaniającej ich do zabawy z dzieckiem, rodzaju społecznego kontaktu.
Kolejnym zagrożeniem rozwoju społecznego dziecka upośledzonego umysłowo jest jego izolacja społeczna. I. Obuchowska (1995, s.135) mówi o izolacji, której "doświadcza dziecko już od najwcześniejszych lat życia, kontaktów z dzieckiem niepełnosprawnym unikają (z różnych przyczyn) sąsiedzi, znajomi, dalsza, a czasem najbliższa rodzina. Izolacja, o której mowa, pogłębia się z chwilą podjęcia przez dziecko nauki w szkole specjalnej, a później w zakładzie pracy chronionej. Kontakty społeczne zostają wówczas często ograniczone do grona osób niepełnosprawnych i personelu danej placówki".
Dziecko zaczyna wchodzić w relacje społeczne z grupą rówieśniczą składającą się z dzieci opóźnionych w rozwoju i rówieśników pełnosprawnych. Dotykamy tu problemu integracji, wspólnego wychowania dzieci sprawnych i niepełnosprawnych. Jest to szansa dana różnym dzieciom, pozwala nawiązać wzajemne kontakty, nawzajem dostosować i uczyć się oraz stworzyć jedną grupę. Rolą nauczycieli-wychowawców jest organizowanie sprzyjających warunków integracji, gdzie dzieci zdrowe i niepełnosprawne mogłyby gromadzić pozytywne doświadczenia interpersonalne.
To uspołecznienie dzieci upośledzonych umysłowo napotyka także na przeszkody, wynikające z ich cech osobowości, takich jak: egocentryzm, lękliwość, bierność, oczekiwanie porażki, czasem wrogość. Jest to jednak związane ze środowiskiem, najczęściej rodzinnym, dziecka upośledzonego.
Przedstawione wyżej bariery w rozwoju kompetencji społecznych dzieci upośledzonych umysłowo nie muszą dotyczyć wszystkich w takim samym stopniu. Odpowiednie oddziaływanie wychowawcze, skierowane na dziecko, a także otoczenie społeczne, pozwala w dużym stopniu (a czasem całkowicie) przeszkody te pokonywać.

PODSUMOWANIE
Przedstawiając szanse i zagrożenia rozwoju psychoruchowego dziecka upośledzonego umysłowo, co pewien czas pojawiał się problem środowiska rodzinnego dziecka, a głównie postaw rodzicielskich. Postawy te, jako wyraz stopnia akceptacji dziecka upośledzonego umysłowo są szansą albo zagrożeniem jego rozwoju psychoruchowego. I tak postawa akceptacji jest tu postawą pożądaną i korzystną dla rozwoju dziecka, wywołuje u niego poczucie bezpieczeństwa i stwarza mu optymalne warunki rozwoju. Akceptacja dziecka upośledzonego umysłowo polega na przyjęciu go takim jakie jest, z jego cechami fizycznymi, usposobieniem, z jego możliwościami umysłowymi, z uzdolnieniami lub ich brakiem. Nie oznacza to jednak, że akceptując dziecko rodzice nie podejmują działalności rehabilitacyjnej. Wręcz przeciwnie, rodzice którzy mądrze kochają dziecko, mają silną motywację do wytrwałego i konsekwentnego usprawniania i stymulowania jego rozwoju. Miłość do dziecka pozwala rodzicom na przezwyciężenie wielu trudności, rozterek, wątpliwości. Dziecku zaś miłość rodziców pozwala na budowanie poczucia własnej wartości i akceptacji siebie, jest podstawą kształtowania się jego prawidłowej osobowości.
Postawą rodziców niekorzystną dla rozwoju dziecka upośledzonego umysłowo jest postawa perfekcjonizmu. Rodzice przejawiający postawę perfekcjonizmu nie aprobują dziecka, stawiają mu nadmierne wymagania, stale korygują i krytykują. Działania usprawniające, jeżeli są prowadzone, nie przynoszą odpowiednich efektów, gdyż rodzice prowadzą je na granicy lub powyżej możliwości dziecka. Przy tego rodzaju postawie może wytworzyć się u dziecka brak wiary we własne siły, niepewność, lękliwość, negatywizm, a także różne formy agresji.
Nadmierna koncentracja rodziców na dziecku prowadzi, bądź do przytłaczania go ich autorytetem, bądź do zbytniego pobłażania. Pobłażliwy stosunek do dziecka upośledzonego umysłowo wynika z przekonania, że nie należy mu utrudniać życia, gdyż i tak jest dostatecznie nieszczęśliwe. Postawa taka stwarza duże niebezpieczeństwo pozostawienia rozwoju dziecka bez koniecznej rehabilitacji. Ponadto jest niekorzystna, gdyż znacznie opóźnia rozwój dojrzałości społecznej u dziecka, oraz wywołuje zbytnie uzależnienie od matki i brak samodzielności.
Postawa jawnego odtrącania wyraża się w zaniedbywaniu dziecka upośledzonego umysłowo, w stosowaniu surowych kar, jawnej niechęci. Rodzice odrzucający dziecko traktują je jako niepotrzebny ciężar, jako karę za nie popełnione przewinienia, pozostawiając je często samemu sobie. Nie podejmują żadnych działań usprawniających. U dziecka postawa taka wywołuje agresywność, zaburzenia w rozwoju uczuć wyższych. Często rodzi lęk i apatię.
Moim zdaniem przedstawione wyżej postawy rodziców mają wpływ na stosunek do dziecka upośledzonego umysłowo jego rodzeństwa, krewnych, znajomych, grupy rówieśniczej i społeczeństwa. Stosunek ten dotyczy akceptacji upośledzenia umysłowego dziecka lub jej braku i pozostaje nie bez wpływu na jego rozwój.
Innym czynnikiem stwarzającym szansę właściwego rozwoju dziecka upośledzonego umysłowo jest możliwie wczesna i jasna informacja o rodzaju, przyczynach, stopniu i skutkach niepełnosprawności, a więc diagnoza i prognoza. Jeżeli wcześnie w procesie rozwoju dziecka upośledzonego umysłowo może być postawiona właściwa diagnoza, zapewniona opieka lekarska, różne formy terapii, oddziaływanie wychowawcze i społeczne - to wówczas fakt niepełnosprawności zostanie włączony w życie i nastąpi faktyczna akceptacja upośledzenia.
W naszym kraju pojawia się coraz więcej ośrodków wczesnej interwencji. Tam rodzice, zamiast miotać się samotnie ze swoimi problemami, mogą skorzystać z oferowanej pomocy. Wczesna interwencja jest szansą dla niepełnosprawnego dziecka, aby pozostając w swoim naturalnym środowisku we właściwym czasie ćwiczyć swoje umiejętności, wyrównywać opóźnienia rozwojowe dzięki odpowiedniej terapii i przygotowywać się do bardziej samodzielnego życia (G. Hundertmarck red. 1993). Utrudnieniem może być miejsce zamieszkania rodziny dziecka upośledzonego umysłowo. Ośrodki wczesnej interwencji na ogół mieszczą się w większych miastach, do których systematyczny dojazd z odległych wsi może stanowić problem. Podobnie jest z dotarciem do placówek leczniczych, rehabilitacyjnych, oświatowych.
Wszystkie formy usprawniania dzieci upośledzonych umysłowo powinny mieć już we wczesnym dzieciństwie swój właściwy cel, a mianowicie zmierzać do integracji upośledzonego dziecka w społeczeństwie.
Integracja jako wspólne wychowanie dzieci sprawnych i niepełnosprawnych to szansa na nawiązanie wzajemnych kontaktów, tworzenie jednej grupy. Im wcześniej spotkają się w bezpośrednim kontakcie dzieci sprawne i niepełnosprawne, tym łatwiej i naturalniej uczą się urzeczywistniać we wzajemnych relacjach autentyczne partnerstwo.
Istnieje niebezpieczeństwo, że dzieci upośledzone umysłowo korzystając od urodzenia, aż do dorosłości z zakładów i szkół specjalnych, nie będą miały możliwości włączenia się w normalne życie społeczne, co umożliwia integracja.
Już kilkakrotnie zostało podkreślone znaczenie budowania pozytywnego obrazu własnej osoby dziecka upośledzonego umysłowo. Szansę stanowi tu rozwijanie umiejętności, a czasami nawet talentów dzieci upośledzonych umysłowo. Zarówno dzieci, jak i dorośli upośledzeni chętnie malują, haftują albo grają, traktując te zajęcia jako hobby. W roku 1986 odbył się w Warszawie pierwszy plener malarski dla upośledzonych umysłowo. Kilka wykonanych tam prac miało rzeczywistą wartość artystyczną.
Zdaję sobie sprawę, że w powyższym podsumowaniu zwróciłam bardziej uwagę na szanse niż zagrożenia w rozwoju dziecka upośledzonego umysłowo. Zrobiłam to celowo, aby pokazać pozytywne momenty w jego rozwoju. Do tej pory często postrzegano dziecko upośledzone umysłowo jako głęboko nieszczęśliwe, którego życie zostało rozbite i zmarnowane. Nie postrzegano niepełnosprawności jako szansy. Natomiast stała konfrontacja z niepełnosprawnością sprawia, iż "pełniej rozumiemy sens ludzkiej egzystencji, znoszenia przeciwności, przezwyciężania ich i dorastania do nich" (G. Hundertmarck red. 1993, s.18)

BIBLIOGRAFIA
Bogdanowicz M., (red.), Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1991
Frohlich A., Stymulacja od podstaw, WSiP SA, Warszawa 1998
Kościelak R., Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, PWN, Warszawa 1989
Obuchowska I., (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa 1995
Olechnowicz H., (red.), U źródeł rozwoju dziecka, Nasza Księgarnia, Warszawa 1988
Pileccy W. i J., (red.), Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1998
Reykowski J., Szkice z teorii osobowości, WP, Warszawa 1980
Witkowski, Poziom rozwoju społecznego upośledzonych umysłowo, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1985

Barbara Stańko
Przedszkole nr 2 - Integracyjne w Cieszynie

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie