Iwona Wojnarowicz
Rozwój fizyczny dziecka niesłyszącego pod względem ilościowym przebiega w taki sam sposób jak u dziecka słyszącego. Dziecka niesłyszące, wzrasta, zwiększa swoją masę. Jego organizmem rządzą te same prawa, które kierują etapami rozwoju dziecka słyszącego. Podobnie jak u dziecka słyszącego zauważamy zależność pomiędzy rozwojem fizycznym a umysłowym dziecka. Szczególnie zauważalną jest zależność pomiędzy rozwojem ruchowym a psychicznym. Wiadomo, że całokształt procesów poznawczych, a także dotyczących sfery emocjonalno dążeniowej jest ściśle związany z rozwojem motorycznym. Psychologowie zajmujący się tym zagadnieniem wskazują, że związek ten jest tym silniejszy im młodsze dziecko (J. Smoleńska, 1988). Dlatego też w psychologii rozwojowej stosowany jest w odniesieniu do małych dzieci termin „psychomotoryka”, wskazujący na zależność pomiędzy ich rozwojem ruchowym a psychicznym.
Literatura surdopsychologiczna (J. Smoleńska, 1988), poświęca wiele miejsca sprawności motorycznej dzieci głuchych. Na tej podstawie możemy stwierdzić, że dzieci głuche w wieku niemowlęcym nie różnią się w zakresie motoryki od dzieci słyszących. Różnice pojawiają się wraz z wiekiem, dotyczą statyki i szybkości wykonywanych ruchów. Przyczyną zaburzeń statyki może być uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, lub kanałów półkolistych. Obniżenie szybkości może wynikać z trudności zrozumienia tego pojęcia przez głuchych. Myklebust (1964) jest zdania, że przy bardziej złożonych czynnościach ruchowych tempo pracy osób głuchych jest wolniejsze. Badania przeprowadzone przez tego autora wykazały, że dzieci głuche oprócz gorszej koordynacji statycznej, wykazują gorszą integrację czynności motorycznych organizmu.
Problem sprawności fizycznej dzieci głuchych był przedmiotem badań J. Dziedzica (1980). Badania te dowiodły, że „dziewczęta głuche wykazują lepszą sprawność fizyczną niż chłopcy; dzieci głuche są na ogół mniej sprawne fizycznie niż dzieci słyszące (T. Gałkowski, 1988; s. 48).
Jednym z aspektów motoryki jest proces lateralizacji, czyli dominacji stronnej. Jak podaje literatura (Myklebust, 1964) u dzieci głuchych może być więcej zaburzeń lateralizacji „jest to spowodowane wpływem głuchoty na pewne struktury neurologiczne i czynniki zachowania, co w konsekwencji może wywoływać zaburzenia procesu lateralizacji” (T. Gałkowski, 1988; s. 50). Wystąpienie takich zaburzeń wpływa na przebieg nauki czytania i pisania.
Szczególne trudności występują w przypadku wykrycia u dziecka głuchego lateralizacji nieustalonej lub skrzyżowanej. Lateralizacji nieustalonej towarzyszą zaburzenia w orientacji przestrzennej wynikające z braku odczuwania różnic w napięciu mięśniowym między jedną a drugą stroną ciała, co powoduje trudności w odniesieniu pojęć „prawa”, „lewa” strona do odpowiednich części własnego ciała.
U dzieci o lateralizacji skrzyżowanej niejednorodnej w zakresie ręki i oka spotykamy zaburzenia w koordynacji wzrokowo-ruchowej. W procesie czytani i pisania objawia się to inwersją statyczną i dynamiczną polegającą na mieszaniu ze sobą liter o podobnych kształtach a innym położeniu i kierunku, oraz na zmienianiu kolejności liter. Problem ten dotyczy dzieci z dysfunkcją zmysłu słuchu i jest dla nich szczególnie istotny, ponieważ przez pisanie i czytanie skutecznie kompensują braki wiadomości wynikające z braku lub ograniczenia dopływu mowy dźwiękowej. Ponadto „rehabilitacja jest utrudniona i wymaga więcej czasu, gdyż czynność lewej półkuli musi być przeniesiona do prawej półkuli” (Mitrinowicz – Modrzejewska, 1968 w T. Gałkowski 1988; s. 52).
Dodatkowym utrudnieniem w pracy z dzieckiem niesłyszącym wynikającym z nieprawidłowo przebiegającego rozwoju fizycznego jest stwierdzenie u dziecka zaburzeń współwystępujących z głuchotą. Do których zaliczamy:
1. Zaburzenia ruchowe:
- porażenie mózgowe wpływające na rozwój zdolności językowych i ekspresję słowną,
- uszkodzenia mózgu w okolicach ośrodka mowy,
- zaburzenia ruchowe fonoartykulacyjne,
- ograniczona aktywność eksploracyjno-ruchowa,
- trudności w przyswajaniu schematu ciała.
2. Zaburzenia wzrokowe związane z:
- embriopatią na tle różyczki,
- zaburzenia wzrokowe związane z wystąpieniem zespołu Ushera.
3. Zaburzenia umysłowe:
- upośledzenia umysłowe,
- zaburzenia zachowania,
- choroby psychiczne (O. Perier, 1992)
Wystąpienie takich zaburzeń zmienia specyfikę pracy z dziećmi oraz poziom jaki muszą osiągnąć aby uzyskać dojrzałość szkolną. Należy podkreślić, że zaburzenia takie jak schizefrenia, autyzm, depresja rzadko występują u dzieci głuchych. Pojawiają się natomiast psychozy dziecięce ( O. Perier, 1992).
Jak wykazały badania przeprowadzone w 1960 roku (Myklebust), dzieci w przeciętnym wieku chronologicznym jedenaście lat i dziesięć miesięcy uzyskują średni wiek ruchowy dziewięć lat i sześć miesięcy. Niektórzy autorzy stwierdzili u dzieci głuchych niższy poziom pewnych czynności manualnych (Fleurant; 1960, Chebannier, 1967 w O. Perier 1992.
Mniej lub bardziej nasilone zaburzenia ruchowe mogą towarzyszyć głuchocie powstałej w skutek niedotlenienia lub niezgodności czynnika RH, jeśli przyczyny te obejmują centralny układ nerwowy. Zaburzenia te łączą się z mózgowym porażeniem dziecięcym, ich przejawem mogą być trudności w wypracowaniu schematu ciała.
U dzieci głuchych nie wykazujących dodatkowych upośledzeń można stwierdzić podczas chodzenia pociąganie nogami, które może zostać skorygowane podczas nauki szkolnej. Część dzieci niesłyszących nie wykazuje żadnych lub tylko niewielkie zaburzenia w zakresie rozwoju fizycznego. Dzieci takie funkcjonują normalnie. Dlatego nie powinniśmy myśleć o dzieciach niesłyszących jako o całkowicie zaburzonych w zakresie sfery fizycznej, a raczej zaburzenia odnosić do uszkodzonego zmysłu słuchu.
Bibliografia
1. Gałkowski T. , Stawowy- Wojnarowska I. ; Wychowanie dzieci głuchych w wieku przedszkolnym; PWN 1990.
2. Góralówna M. ; Dziecko z trwałym kalectwem słuchu, zagadnienia diagnostyki i postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego; PZWL Warszawa 1970.
3. Grzegorzewska M. ; Pedagogika specjalna; PiPS 1964.
4. Kirejczyk K. ; Ewolucja systemy kształcenia i wychowania dzieci głuchych; Warszawa 1967 .
5. Perier O. ; Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu; Warszawa 1994.
5. Perier O. ; Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu; Warszawa 1994. |
