Ewa Motyl - Kamoda (nauczyciel przedszkola) Urszula Kubiś (nauczyciel nauczania zintegrowanego) Jak wspierać dziecko nadpobudliwe? Przyczyny nadpobudliwości mogą być różne, powodowane przez: szybkie tempo życia, dużą ilość bodźców zewnętrznych, nieuporządkowany tryb życia, zmiany środowiska i wiele innych przyczyn. Objawami nadpobudliwości w sferze ruchowej są najczęściej: duża ruchliwość, aktywność, ekspresywność emocjonalna. Dzieci potrzebują więcej ruchu niż dorośli. Należy dobrze przyjrzeć się maluchowi, który pozostaje w bezustannym ruch. Warto zastanowić się, czy nie jest to nadpobudliwość. Dziecko nadpobudliwe podejmuje często zadanie bez zrozumienia polecania. Towarzyszy temu często brak zręczności i precyzji. W rezultacie coś psuje i upuszcza. Przejawia wówczas niepokój ruchowy, zdenerwowanie, niecierpliwość, złość. Dziecko takie często się kręci, nie potrafi usiedzieć w miejscu, gryzie ołówki, obgryza paznokcie, drapie się, tupie i wymachuje nogami pod stołem. Powtarzające się często te czynności przechodzą w nawyk. Nadpobudliwość wpływa także na sferę poznawczą. Utrudnia dziecku skupienie się i naukę, ponieważ ma krótkotrwałą uwagę. Niemal wszystko rozprasza jego uwagę, dezorientuje. Dziecko zapomina o czym była mowa przed chwilą. W sferze emocjonalnej drobne wydarzenia prowokują je do gwałtownych zachowań. Dzieci te popadają w konflikty, złoszczą się, czują się urażone lub płaczą. Chcąc pomóc dziecku nadpobudliwemu musimy wiedzieć, że nie uda nam się zmienić radykalnie jego zachowań. Możemy jedynie nimi sterować i ograniczyć przykre konsekwencje. Dobrze jest zmniejszyć i ograniczyć ilość bodźców. Zwolnić rytm rodzinny i zadbać o spokojną atmosferę w domu. Jest to bardzo wskazane dla dobra dziecka nadpobudliwego. Ważne jest by rozkład zajęć dziecka w ciągu dnia był stały i nie podlegał zmianom. Chcąc zminimalizować objawy nadpobudliwości dobrze jest zadbać o:
- Uporządkowanie środowiska - przyjaznego i stałego.
- Jak najwcześniejsze przystąpienie do nauki samodzielności pracy. (Dziecko w wieku szkolnym samodzielnie odrabia lekcje, a rodzice tylko je sprawdzają, zaś przedszkolak winien być wdrażany do samodzielności).
- W zależności od możliwości dziecka, wyznaczanie krótkich okresów na pracę i dłuższych na odpoczynek.
- Dbanie o spokój podczas wykonywania zadań domowych (bez telewizji i rozmów). Najlepiej przyzwyczaić dziecko do wykonywania pracy w jednym miejscu, o tej samej porze i w tych samych warunkach.
- Dla dzieci z nadmiarem energii doskonałym sposobem na pozbycie się jej są zabawy ruchowe, spacery, jazda rowerem, pływanie.
- Nie przesadzajmy z ilością zadań. Tak organizujmy dodatkowe zajęcia, by dziecko mogło rozwijać swoje zainteresowania, aby wystarczyło czasu na podwórkowe zabawy.
- Chwalmy je by wzmacniać ich samoocenę.
- Starajmy się nie strofować i nie karcić dzieci.
- Starajmy się dostosować obowiązki do możliwości dziecka, a nie odwrotnie.
- Dajmy mu czas na dostosowanie się do nowej sytuacji.
- Nie nalegajmy na zbyt długie przesiadywanie przy biurku.
- Wprowadzajmy z wyczuciem normy i zasady, i egzekwujmy ich przestrzeganie.
- Ograniczmy dziecku czas przesiadywania przed telewizorem jednocześnie kontrolując co dziecko ogląda.
- Ograniczmy dziecku czas przesiadywania przed komputerem.
- Wietrzmy pomieszczenie, w którym przebywa dziecko.
- Starajmy się aby dziecko codziennie było na spacerze (niezależnie od pogody, dobrze żeby dziecko było na spacerze przed snem).
- Wieczorna bajka przed zaśnięciem pomoże dziecku wyciszyć się po całym dniu wrażeń.
- Nie okazujmy swojego zniecierpliwienia.
Wszystkie te działania powinien łączyć szczegółowy plan zajęć naszego dziecka ze stałymi porami snu, kąpieli, posiłków, odrabiania zadań domowych. Dobrze byłoby, aby czynności obudowane były stałymi rytuałami. Powtarzanie tych samych sekwencji prowadzi do uporządkowania świata dziecka. Należy dzieciom nadpobudliwym powierzać odpowiednie zadania, poprzedzone wzmocnieniem (np. pochwała za wykonane poprzednio zadanie, wymienienie sukcesów, okazanie wiary w możliwości dziecka). Dobrze dać dziecku takie zadanie, z którego ma możliwość wywiązać się. To pozwala mu uwierzyć we własne siły i prowadzi do samodzielności. Znajdźmy codziennie w zachowaniu naszego dziecka coś pozytywnego i doceńmy to, pochwalmy - choćby za drobiazg. Tak mobilizowane dziecko, będzie mogło pokonywać coraz to nowe i większe trudności. Pamiętajmy o tym, że możemy korzystać ze wsparcia pedagogów i psychologów. Propozycje zabaw (pomysły zabaw zainspirowała książka Jadwigi Stasica):
- W jakim kolorze przyszedłeś dziś do przedszkola (klasy)?
Dzieci siedząc w kole wybierają spośród przygotowanych (w koszyczku) barwnych karteczek tę, która odpowiada jego nastrojowi. Próbuje opowiedzieć w jakim jest nastroju i co go spowodowało.
- Co myślisz i czujesz patrząc na maskotkę?
Dzieci siedzą w kole. Na środku leży maskotka. Nauczycielka opowiada co odczuwa patrząc na nią. Potem zachęca dzieci do dzielenia się swoimi odczuciami i doznaniami.
- W co chciałbyś dziś bawić się w przedszkolu?
Dzieci stoją w szeregu lub kole. Nauczycielka rzuca kolejno do nich piłkę i zadaje pytanie: W co chciałbyś dziś się bawić Jasiu? Dziecko łapie piłę i odpowiada: Chciałbym ...
Odrzuca piłkę nauczycielce. Pamiętajmy, by nie pominąć żadnego dziecka.
- Skrzynia ze skarbami
Dzieci siedzą w kręgu. Nauczycielka prosi dzieci aby wyobraziły sobie, że znalazły skrzynię ze skarbami. Opowiedzcie co znaleźliście w skrzyni.
- Dokończ zdanie
Dzieci mogą siedzieć w kole. Nauczycielka podaje dziecku maskotkę (upoważnia ona do wypowiedzi), prosząc aby dokończyło zdanie:
- Jestem zadowolony, kiedy...
- Źle czuję się, gdy...
- Bardzo nie lubię...
- Najbardziej na świecie chcę..
- Przepadam za...
- Najgorzej wychodzi mi...
- Najlepiej udaje mi się...
- Popraw mi humor ("Mim")
Dzieci mogą siedzieć na krzesełkach ustawionych w szeregu. Kolejno każde ma za zadanie rozśmieszyć kolegów występem.
- Pokaż czynność, o której opowiadam
- wchodzę po drabinie
- gram w tenisa ziemnego
- zamiatam podłogę
- zbieranie jabłek w sadzie
- przeskakiwanie przez rów
- Mechaniczna zabawka
Dzieci dobierają się parami. Uzgadniają między sobą, jaką zabawkę będą prezentować. Jedno "nakręca zabawkę". Zabawka zaczyna się poruszać. Pozostali uczestnicy gry odgadują, kim jest "nakręcona zabawka".
- Komplementy
Dzieci stoją w kole. Na środku stoi dziecko. Zamyka oczy. Obraca się. Dziecku, do którego zwróci się twarzą po trzech obrotach mówi komplement.
- Magiczne okulary
Dzieci siedzą w kręgu. Nauczycielka ma założone czarodziejskie okulary. Rozpoczyna zabawę opowiadając co by chciała... przekazuje okulary dziecku siedzącemu najbliżej, które opowiada co ono by chciało...itd.
- Moje ulubione ćwiczenie gimnastyczne
Bawimy się na wzór zabawy "Ojciec Wergiliusz".
- Medytacja relaksująca
Nauczycielka poleca dzieciom położyć się wygodnie na dywanie i zamknąć oczy. Wraz z dziećmi wykonuje kilka spokojnych, głębszych oddechów. Kolejno prosi by dzieci oddychały powoli i uważnie słuchały co opowie.
- Leżysz wygodnie na słonecznej plaży. Słyszysz szum morza. Jest ci bardzo dobrze. Oddychasz powoli, nie spieszysz się. Masz dużo czasu na odpoczynek. Zamykasz oczy. Czujesz jak unosisz się do góry. odczuwasz swobodę i bezpieczeństwo. Stajesz się ptakiem lecącym nad plażą. Z góry widzisz całą plażę. Kąpiące się osoby. Dzieci budujące na brzegu zamki z piasku. Słyszysz śmiech dzieci przeskakujących przez fale. Cieszysz się swobodą i lekkością lecąc nad morzem. Masz w pobliżu bezpieczne gniazdo. Właśnie tam zmierzasz. Uśmiechasz się myśląc o powrocie do gniazda. Przypominasz sobie ciepło i ciszę.
Za chwilę policzę do trzech, a ty znowu staniesz się przedszkolakiem (uczniem). Będziesz uśmiechnięty, zadowolony i wypoczęty. Znów będziesz bawił się wesoło z kolegami. Będziesz pokonywał wraz z nimi trudności spokojnie i sprawiedliwie. Jeden – czujesz się bardzo dobrze. Dwa – jesteś spokojny. Trzy – otwierasz powoli oczy. Jesteś wśród przyjaciół. Czujesz się wśród nich dobrze i bezpiecznie. Razem z nimi będziesz się bawić i poznawać wiele ciekawych rzeczy. Czy słyszysz ciszę. Teraz włączę muzykę. Będziecie mogli podnieść się, napić i bawić. Starajcie się by muzyka była cały czas słyszana. Ewa Motyl - Kamoda i Urszula Kubiś Bibliografia
- Nowak Agnieszka – Łojewska, Relaks i wizualizacja w postępowaniu terapeutycznym, w: Poznawanie i pomoc dziecku z trudnościami edukacyjnymi, red. Mirosława Nyczaj - Drąg, Zielona Góra 2004.
- Bogdanowicz Marta, Rymowanki – przytulanki, Gdańsk 2002.
- Daj Jenifer, Twórcza wizualizacja dla dzieci, Poznań 1994.
- Szyszko – Bohusz A., Funkcja ćwiczeń odprężających w nowoczesnym procesie kształcenia. Kraków 1979.
- Stadnicka J., Terapia dzieci muzyką, ruchem i mową, Warszawa 1998.
- Suder Elżbieta, Kinezjologia edukacyjna jako metoda wspierająca rozwój, w: Poznawanie i pomoc dziecku z trudnościami edukacyjnymi, red. Mirosława Nyczaj - Drąg, Zielona Góra 2004.
- Hannaford C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Warszawa 1998.
- Stasica Jadwiga,160 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I – III. Rozwijanie fantazji, zainteresowań i zdolności uczniów. Zajęcia relaksujące, Kraków 2003.
|
