Inscenizacja pt."Spotkanie szlachty w karczmie" jest elementem lekcji,przedstawia w sposób barwny opinie, komentarze szlachty dotyczące pierwszych wolnych elekcji.Może być też wykorzystana w czasie uroczystości szkolnych. SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII W KLASIE II. Elżbieta Gustaw – Ducin Temat: Pierwsze wolne elekcje. Kompetencje kluczowe:
- komunikacja w języku polskim,
- poszukiwanie i analizowanie informacji,
- samoocena.
Cel główny: Istota i znaczenie wolnej elekcji. Cele operacyjne lekcji:
- Uczeń zna:
- Pojęcia : bezkrólewie, wolna elekcja, artykuły henrykowskie, interrex ,pole elekcyjne,
- daty: 1572,1573,
- postacie : Zygmunt II August, Henryk Walezy, najistotniejsze fakty związane z panowaniem Henryka Walezego, postanowienia artykułów henrykowskich.
- Uczeń rozumie :
- genezę i skutki wolnych elekcji,
- zasady funkcjonowania wolnej elekcji,
- wyżej wymienione pojęcia
- Uczeń potrafi :
- opowiedzieć, w jaki sposób dokonywano wyboru króla w Polsce,
- umieszczać wydarzenia w czasie,
- ocenić znaczenie wolnej elekcji dla Polski
- wskazać na mapie miejsce wolnej elekcji,
- wyjaśnić, dlaczego doszło w Polsce do zmiany sposobu wyboru władcy,
- wskazać różnice między elekcją w rodzie Jagiellonów a wolną elekcją,
- ukazać wpływ artykułów henrykowskich na ugruntowanie pozycji politycznej szlachty w Polsce.
Metody nauczania:
- praca pod kierunkiem,
- rozmowa nauczająca,
- analiza tekstu źródłowego,
- inscenizacja.
Środki dydaktyczne:
- " Historia. Polska Jagiellonów"J. Klusek, podręcznik dla kl. II gimnazjum,
- mapa "Rzeczpospolita Polska w latach 1505 – 1648",
- tekst źródłowy – art. 17 z "Artykułów henrykowskich,
- portrety władców: Zygmunt II August, Henryk Walezy,
- " Labirynty historii 1385 -1795"K. Bogucka, T. Makowski, K. Stawiasz.
Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca
- Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności.
- Rekapitulacja wtórna – nauczyciel prosi uczniów przypomnienie:
- Kto był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów?
- Dlaczego po śmierci Zygmunta Augusta II zaistniała konieczność innego sposobu wyboru władcy?
Faza realizacyjna
- Nauczyciel zapoznaje uczniów z celami lekcji i ustala z nimi temat zajęć.
- W oparciu o tekst podręcznika i ilustrację "Pole elekcyjne" uczniowie odpowiadają na pytania:
- Czego dowiedzieliście się o wolnych elekcjach?
- Jak wyglądał wybór króla podczas wolnej elekcji?
- Zaznaczcie na linii czasu datę pierwszej wolnej elekcji, odszukajcie na mapie Warszawę, Lublin.
- Nauczyciel przydziela grupom zagadnienia do opracowania, związane z treścią inscenizacji:
GRUPA I :
- Kto zastępował króla w okresie bezkrólewia i jakie miał uprawnienia?
- Kto sprawował w tym czasie sady?
GRUPA II:
- Jacy władcy ubiegali się o tron Rzeczypospolitej i kto odniósł zwycięstwo?
GRUPA III:
- Dlaczego nie zaproponowano polskiego kandydata?
ZADANIE IV dla całej klasy:
- Jakie prawa miał zagwarantować szlachcie wybrany król?
- Uczniowie oglądają inscenizację pt. "Spotkanie szlachty w karczmie po pierwszej elekcji"( ZAŁĄCZNIK )
- Prezentacja pracy grup.
- Przedstawienie zadania IV . Uczniowie dostają paski z poprawnymi i fałszywymi zdaniami. Ich zadaniem jest poprawne wybranie i odczytanie praw gwarantowanych przez króla szlachcie. Po przeanalizowaniu praw uczniowie odpowiadają na pytania:
- Jak został nazwany zbiór praw, których władca musiał przestrzegać?
- Jak oceniacie pozycję króla w świetle artykułów henrykowskich?
- Uczniowie analizują tekst źródłowy – art.17 artykułów henrykowskich i odpowiadają na pytania:
- Czym groziło królowi nieprzestrzeganie praw?
- Jak zakończył się okres panowania pierwszego króla elekcyjnego? ( na podstawie testu z książki " Labirynty historii 1385- 1795",str.79)
Faza podsumowująca
- Uczniowie dokonują oceny wolnych elekcji, odpowiadając na pytanie:
- Czy wolne elekcje można uznać za dobry sposób wyboru króla?
- Zadanie pracy domowej: Wklej do zeszytu postanowienia artykułów henrykowskich i napisz : Dlaczego wolna elekcja i artykuły henrykowskie utrwalały rządy szlachty w państwie?
Załącznik INSCENIZACJA –Pierwsza wolna elekcja w Rzeczpospolitej. Scenka w karczmie
1- Karczmarzu daj no każdemu po szklanicy, ino żywo, bośmy utrudzeni wielce.
2 - Ale i kontenci, bośmy wreszcie w Karczmie pana naszego obrali
K - Takem myślał, bo wrzask, trzask i strzelanie z dział na godzinę prawie trwało, choć to spory kawałek od Warszawy, gdzieście panowie króla obierali.
A takie wokół mnóstwo senatorów i ludzi rycerskiego stanu, jakiego nigdy razem na jednym miejscu w tym kraju nie było. Mówią, że 50 tysięcy szlachty zjechało ...
3 - I w dodatku zbrojnych. Ile to ze szlachtą przyjechało służby i pachołków!
1 - A prawili, że przy takim mrowi luda - niech no tylko jaki tumult wybuchnie, jakie porwanie do szabel - to żywych ino połowa zostanie.
2 - Tumulty zwykła rzecz, ale przecież to już rok prawie, jak po śmierci Zygmunta Augusta Rzeczpospolita osieroconą została. Pomnę, jak zbroił się każdy, kto tylko trochę grosza miał. Zdawać się wtedy mogło, że okres bezkrólewia, kiedy żadne sądy nie działają, będzie czasem dogodnym dla rabusiów i rzezimieszków.
1 - Ale sprawnie konfederację wojewódzkie sądy kapturowe powołały i żaden podły motłoch do głosu nie doszedł. Nadto prymas, na interrexa powołany, miał posłuch u narodu. Kiedy więc czas bezkrólewia bez zamieszek większych upłynął, miałaż szlachta na sejmie elekcyjnym tumultem zbrojnym czy innym warcholstwem pokazać, że niegodna wespół z senatem króla obierać? Zdaliśmy egzamin waszmościowie.
3 - A tak, tak ... Nie daliśmy się odepchnąć, choć szabel dobywać nie musieliśmy. Historyczny to dzień dla szlachty. Już po wsze czasy króla wybierać będzie szlachta, bez względu na zamożność i zajmowane stanowisko.
1 - I słusznie. Wszystkim jednako król panuje, nie tylko możnowładcom.
2 - Nic o nas bez nas! Ale powiem ja wam, że nasz stan godnym reprezentantem się objawił.
3 - Starostę bełskiego - Zamoyskiego masz, panie bracie, zapewne na uwadze.
2 - A jak by inaczej. Toż to człek wykształcony za granicą, zaznajomiony ze stanem praw we wszystkich chyba królestwach Europy. I jak umie się odezwać ...
1 - Jakbyś tyle podróżował, tyle widział - też byłbyś dobry w gębie. Ale co innego jeszcze rzeknę. Zważcie, że to my sami sobie prawa ustanowiliśmy.
Król przyjdzie już do praw gotowych, musi je tylko zaprzysiąc. A szlachta nie będzie się więcej z władcą o swe przywileje targować.
2 - A zaprzysięże! Jakeśmy Francuza wybrali, to głowy nie daje za gwarancje. Insza sprawa, gdybyśmy koronę Habsburgowi oddali. Toż i ksiądz dobrodziej z ambony na katolika głos oddać nakazywał.
3 - Prawisz waszmość, jakbyś w Wielkopolsce miał swój majątek. A tu jest Małopolska, my tu cenim tolerancję i innowierców. A co arcyksiążę uczynił w Czechach, Niderlandach i na Węgrzech? Mieliśmy wierzyć, że u nas zagwarantuje prawa niekatolików?
- Już Wanda Niemca nie chciała, a poselstwo Habsburgów tak ci się u nas rozpanoszyło, jakoby arcyksiążę już miał koronę Piastów. Żadnych zakazów interrexa nie uznawali, jawnie kpili z naszych praw ... A sam książę tak ochoczo przystał na ożenek z Anna Jagiellonką - czy nie wydaje się to waszmościom dziwne? Przecie ona matką mu być mogła, nie żoną.
1- Niedoczekanie Niemców, żeby na naszym tronie zasiedli. Ale wiem i to, że car Iwan Groźny też nie lepszy. Obiecali jego posłowie zakończenie wojny z Moskwą, wspólną wyprawę na Turka ... . Szlachta liczyła na nadania ziemskie na Rusi ... . Nawet język - podobny naszemu - na korzyść Iwana przemawiał.
Co z tego, skoro car sam warunki stawiał, woli naszej uszanować nie chciał.
2 - Habsburga krytykujecie, a zapomnieliście, że obrany naszym królem Henryk Walezy takoż z tolerancji nie zasłynął. Któż inny, jak nie on wyciąć kazał rzesze hugenotów w ową noc Świętego Bartłomieja!
A ten jego poseł - biskup francuski - widzi mi się jako zręczny krasomówca, ale chyba równie sprytny czarodziej. Obiecał długi Zygmunta Augusta pospłacać, stu synów szlacheckich na nauki do Paryża wysłać ... Już stanowiska i nagrody w imieniu przyszłego króla porozdzielał !
3 - Ale jak żywo ten biskup mówił: 3 godziny bez przerwy. I jak wszyscy go ten czas długi bez znużenia słuchali ...
K - Wybaczcie waszmościowie, że ośmielę się wtrącić, ale jako to? Francuz na naszym tronie? To już Piasta nam nie staje, żeby obcy nami rządzili?
1 - Cichaj waść, twój interes - karczmy doglądać i szlachetnie urodzonym służyć, a nie do polityki się mieszać. Piasta mu się zachciało?
2 - To i powiadali, że Zamoyski mógłby ...
3 - Zamojski? Równy nam stanem miałby być jaśnie panem? A dlaczego właśnie on, a nie ja? Na to zgody być nie może!
1 - I słusznie. Jakże to tak jednego z nas wywyższyć? Któren wreszcie - choćby magnat miał majątek równy królewskiemu.
2 - Pokój waszmościowie. Co tam majątek. Prawa mamy, których król, chcąc na naszym tronie panować, przestrzegać na wsze czasy musi, bo inaczej my, szlachta, posłuszeństwo królowi wypowiemy.
3 - I to jakie prawo! Odtąd władza królewska dziedziczną nie będzie, jeno król w wolnej elekcji obierany będzie.
1 - Sejm co 2 lata zwoływanym ma być, a bez jego zgody król samowolnie pospolitego ruszenia zwoływać nie może. I za granicę wyprowadzić go bez stosownej opłaty też nie może.
2 - A wojsko kwarciane utrzymać - to już obowiązek króla, nie szlachty. Krótko rzeknę - król musi przestrzegać wszystkich praw i przywilei naszych. |
