Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Istota i podstawy teoretyczne samokształcenia nauczycieli

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 8909 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Izabela Kasza
Nauczyciel
Miejskiego Przedszkola Nr 4 w Zambrowie


1 września 1999 roku idea nowej szkoły podstawowej i gimnazjum zderzyła się z rzeczywistością. Oświatowa transformacja na tym poziomie nauczania została złożona w ręce nauczycieli. Widać wyraźnie jak mocno reforma związania jest z człowiekiem – nauczycielem, którego umiejętności zawodowe, jego wiedza o życiu i zrozumienie współczesnych problemów świata, chęć samodoskonalenia oraz zaangażowanie emocjonalne w wykonywane dzieło, odrywają kluczową rolę.
Reforma związana jest też z samorządowcem – człowiekiem, który w mniejszym lub większym stopniu doświadcza poczucia, że placówka za którą przejął odpowiedzialność, to szkoła jego dzieci lub dzieci sąsiadów, zarządza więc nią jak własną dziedziną.
Dobre i złe wieści o efektach reformy już dziś pokazują, że przy jej wdrażaniu konieczne jest przestrzeganie prawa, towarzyszą jej fundusze, ale najwięcej zależy od woli człowieka.
Wezwanie dla reformy stanowiło przygotowanie ucznia do życia we współczesnym społeczeństwie i wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce dnia codziennego. Do głównych zadań należało zatem przygotowanie przyszłych absolwentów do życia w cywilizacji informacyjnej, zachowania tożsamości kulturowej wobec zagrożeń niesionych przez postępujące procesy globalizacji, dokonywania dobrych wyborów w czasach panującego powszechnie chaosu wartości, odnajdowania swojego miejsca w różnorodnych układach społecznych oraz przygotowanie uczniów do szybko zmieniającego się rynku pracy.
Istotnym elementem reformy jest nowy ustrój szkolny, w którym niemałą rolę musi odegrać nauczyciel. Aktualne jego przygotowanie do nowej roli odbywa się w różnorodnych formach doskonalenia (studia podyplomowe, kursy kwalifikacyjne, krótsze i dłuższe formy warsztatowe oraz szereg innych form doskonalących).Przygotowanie nauczycieli do zmian wynikających z reformy programowej w klasach I – III oraz do nauczania zintegrowanego odbywa się głównie w formie kursów doskonalących i studiów podyplomowych.
Stosunek nauczycieli do reformy jest zróżnicowany. Istnieją środowiska głęboko zaangażowane w proces reformowania edukacji. Dowodem na to są szkoły z programami autorskimi, rozpoczęte innowacje pedagogiczne oraz wielu promotorów reformy. Różne programy form doskonalących są nierzadko odpowiedzią na zmiany w polityce edukacyjnej państwa lub regionu. System doskonalenia tworzy ofertę mającą ponadindywidualny wymiar. Doradztwo zaś, ma charakter indywidualny, jest odpowiedzią na osobistą potrzebę nauczyciela. Jednak nadal wielu nauczycieli oczekuje bezpośredniej pomocy przy swoim warsztacie pracy. Jej podstawę stanowi pojecie dobrej szkoły - miejsca, które uczniom i nauczycielom zapewnia klimat sprzyjający pracy i własnemu rozwojowi. Doskonałą rolę odgrywają tutaj liderzy WDN bądź edukatorzy. Zmiana systemu doskonalenia i doradztwa implikuje wprowadzenie dodatkowych ról nauczyciela takich jak:
 opiekun stażysty ( mentor ) – którego zadaniem jest wprowadzenie do zawodu młodego nauczyciela,
 lider zespołu blokowego – którego zadaniem jest organizowanie i inspirowanie pracy zespołu oraz pomoc merytoryczna itp.
Wspieranie kariery nauczyciela od strony merytorycznej jest jednym z najważniejszych czynników służących podnoszeniu szeroko rozumianej jakości działania szkoły, a może nawet najważniejszym. Szeroko rozumiana autonomia umożliwia każdemu z nauczycieli wybrania odpowiedniej drogi i daje mu szansę stosownie do swoich możliwości działania w środowisku lokalnym na rzecz rozwoju ucznia a poprzez wybór odpowiedniej ścieżki awansu zawodowego poprawę warunków materialnych.
Nauczyciel musi przystosować się do otoczenia, w którym funkcjonuje. Musi, zatem sprostać w stopniu tolerowanym przez otaczające go środowisko i świat wymagania, które są formułowane pod jego adresem. Jeżeli dąży do zamierzonych celów, i chce się rozwijać musi jak najlepiej spełniać oczekiwania otoczenia, a nawet je wyprzedzać. Nie ma zatem już sporów, że podstawowym zadaniem edukacji jest wspieranie osobowości człowieka w ciągu całego życia. Wobec powyższych zmian pozostają ciągle aktualne cele kształcenia człowieka – obywatela - pracownika już nowego społeczeństwa, postindustialnego i informacyjnego. Musi, zatem rosnąć zainteresowanie kształceniem na coraz wyższym poziomie.
Na takie zapotrzebowanie odpowiadają cztery powszechnie uznawane filary edukacji:
 Uczyć się, aby wiedzieć,
 Uczyć się , aby działać,
 Uczyć się , aby żyć wspólnie , uczyć się współżycia z innymi,
 Uczyć się aby być
Uwzględniając powyższe uwarunkowania, Międzynarodowy Kongres Kształcenia Dorosłych ( Hamburg 1997 ) przyjął trzy koncepcje: ludzkość wkracza w nowy system społeczny, w wiek informacji i komunikacji, kształcenie dorosłych pozwoli sprostać wszelkiej transformacji, skarbnica wiedzy i doświadczenia jest gotowa i dostępna do wykorzystania.
S. Kaczor twierdzi, że kształcenie ustawiczne jest przyszłością człowieka a E. Trempała, że ,, rozpoczyna się już w przedszkolu” . Problem jest znacznie szerszy. To nie jest tylko sprawa rozwoju indywidualnego jednostki, ale kształcenie należy rozpatrywać w triadzie: kształcenie ustawiczne jednostki, ucząca się organizacja i uczące się społeczeństwo.
Wzrasta zatem zapotrzebowanie na wiedzę pedagogiczną. Wszyscy musimy nauczyć się uczyć, opanować nowe technologie kształcenia. Rynek oświatowy, system zapewniania jakości usług edukacyjnych wymuszają osiągnięcie nowego poziomu jakości w kształceniu i przygotowaniu absolwentów. System zapewniania jakości kształcenia powinien więc jednym z podsystemów otwartego systemu edukacji ustawicznej. Konieczność budowy wielopoziomowego systemu ustawicznej edukacji zawodowej integrującego system szkolny, pozaszkolny, doświadczenie i samokształcenie świadczy o wielkiej sile edukacji, która jest często traktowana jako czynnik rozwiązywania wielu problemów współczesności. Bowiem ustawiczna edukacja staje się centralną płaszczyzną realizacji polityki społecznej, nie tylko lokalnej, ale państwowej i światowej. Stanowią one nowe wyzwania wymagające wsparcia ze strony państwa, uczelni i MENiS w różnorodnych programach edukacyjnych. Jednym z nich jest,, Koncepcja wyrównywania szans edukacyjnych młodszych dzieci poprzez upowszechnianie wychowania przedszkolnego i obniżanie wieku obowiązku edukacyjnego do sześciu lat’’.
Autorzy Koncepcji proponują nowatorski program upowszechniania edukacji przedszkolnej na wsi, poprzez uzupełnianie sieci przedszkoli publicznych. Koncepcja zakłada tworzenie małych centrów wspierania rozwoju dziecka w środowisku wiejskim, które nazwano Ośrodkami przedszkolnymi. Długofalowym celem prezentowanego rozwiązywania jest wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci 3-6 letnich z terenów wiejskich poprzez upowszechnianie jakościowego wychowania przedszkolnego. Podstawowym zadaniem Ośrodków ma być jak najpełniejszy rozwój umiejętności społecznych, twórczych i poczucia wartości każdego dziecka, umożliwiających mu osiągnięcie gotowości do podjęcia obowiązków szkolnych. Wprowadzenie nowych form edukacji dla małych dzieci wyzwala kreatywność pracy nauczycieli nastawionych na rozwój dziecka i wspierania rodziny. Proponuje się organizację zajęć o charakterze zabawy edukacyjnej, której celem jest usprawnienie dziecka, wyrównanie jego deficytów i ogólny społeczny, emocjonalny i wychowawczy rozwój młodego człowieka.
Planowane od dnia 1 września 2004 roku wprowadzenie obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci 6 – letnich wprowadzone ostatnią zmianą zatwierdzoną przez parlament 27 czerwca 2003 roku ustawą o systemie oświaty nakładają w znacznie rozbudowanych artykułach 14a i 14b zadania dla poszczególnych gmin, rodziców, dyrektorów przedszkoli i szkół podstawowych oraz w nowym artykule 22 a zadania dla nauczycieli .
W artykule tym wyraźnie zapisano, że nauczyciel ma prawo wyboru programu wychowania przedszkolnego, programu nauczania oraz podręcznika spośród programów i podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego. Ma również prawo do opracowania własnego programu. Artykuł ten określa również warunki, jakie muszą spełniać programy i podręczniki, by mogły być dopuszczone do użytku szkolnego. Przeredagowano również przepisy dotyczące kształcenia ustawicznego.
Poprzez kształcenie ustawiczne - ustawodawca rozumie kształcenie w szkołach dla dorosłych, a także uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych przez osoby, które spełniły obowiązek szkolny .
Podstawową zmiana w kształceniu ustawicznym jest malejące znaczenie funkcji kompensacyjnej polegającej na nadrabianiu zaległości szkolnych, natomiast rosną jego zadania związane z koniecznością stałego podnoszenia poziomu wiedzy oraz doskonaleniem i rekwalifikacją nauczycieli.
Dezaktualizacja wiedzy wyniesiona z uczelni jest obecnie szybsza niż kilka lat temu. Wynika to ze światowego tempa naukowo – technicznego, wdrażania postępu naukowo – technicznego oraz dużego tempa rozwoju gospodarczego. Wszystkie zmiany zachodzące w życiu społecznym powinny być poprzedzone takim przygotowaniem ludzi, aby byli oni w stanie sprostać nowym sytuacjom. Bardzo ważne jest zlikwidowanie poczucia zagrożenia wynikającego z braku umiejętności niezbędnych do realizacji nowych zadań i przystosowania się do nowych wymagań.
Naturalnym dążeniem każdego nauczyciela pragnącego zostać mistrzem w swoim zawodzie jest szukanie nowych rozwiązań problemów pedagogicznych, które pojawiają się w codziennej pracy. Inicjowanie jakichkolwiek działań ma swoje źródło w zauważaniu różnic pomiędzy stanem bieżącym a stanem postulowanym. Rodząca się wtedy chęć zniwelowania tych rozbieżności, lub przynajmniej maksymalnego ich zniwelowania jest potrzeba dokształcania i doskonalenia się lub samokształcenia.
,, Konieczność dalszego,,uprawiania” i doskonalenia działalności samokształceniowej nieodparcie towarzyszy unowocześnianiu i modernizacji systemów edukacyjnych, odradzania się edukacji ustawicznej i kształtowaniu się coraz rozleglejszego systemu oświaty równoległej.’’
W miarę demokratyzacji oświaty, rozwój zawodowy staje się potrzebą nauczycieli o określonych postawach, odznaczających się intelektualną autonomią i otwartością, wyobraźnią i wrażliwością. Stanowi on ważny element życia zawodowego nauczycieli wpływający na jego powodzenie i osobiste zadowolenie w pracy z,,małym człowiekiem”. Zawód nauczycielki przedszkola jest o tyle specyficznym zawodem, że wymaga gruntownej wiedzy psychologicznej i pedagogicznej. Wyróżnia się ona umiejętnością nie tylko przekazywania informacji małemu dziecku, ale przede wszystkim umiejętnością dostrzegania potrzeb dziecka i przyczyn jego zachowania, umiejętnością twórczego przekształcania starego modelu procesu edukacyjnego. Nauczycielka przedszkola zdobywa je w drodze praktyki swojego rozwoju zawodowego.
Dzisiejszym wychowankom – uczniom potrzebny jest pedagog, który ciągle, systematycznie odnawia wiedzę, doskonali umiejętności, konfrontuje swoje doświadczenia z doświadczeniami innych, krytycznie je ocenia i weryfikuje, okazuje ciągłe zainteresowania osobistym samokształceniem uwarunkowanym potrzebami placówki i potrzebami osobistymi.
,, Poszukiwanie nowego sensu samokształcenia koresponduje z ruchem intelektualnym zapoczątkowanym przez B. Suchodolskiego, określającym na nowo sens edukacji w kategoriach rozumieć świat – kierować sobą. Dla współczesnych nauczycieli może to oznaczać - rozumieć rzeczywistość i w perspektywę owego rozumienia włączyć refleksje o samokształceniu. Wyrazem sygnalizowanej tu tendencji i konieczności jest nurt metodologiczny w pedagogice, który umownie można określić poszukiwaniem znaczeń. Dodajmy, iż w świetle teorii G. Habermasa, o interesach konstytuujących poznanie, będzie to sens ważności twierdzeń’’.
Jak pisze R. Szulz ,, w naukach pedagogicznych potrzebne jest dziś myślenie typu rozumiejącego, zorientowane na ustalanie praw ogólnych czyli na ujawnianie sensu, znaczenia określonych procesów i zjawisk (...), bo odnosi się wrażenie, jak byśmy wiedzieli coraz więcej, a rozumieli coraz mniej .
W tym kontekście W. Prokopiuk pokazuje wizję normatywną ( prospektywną) samokształcenia nauczycieli jako wartość, jako przyszły i pożądany stan rzeczy i jako ideał, do którego należy dążyć.
Samokształcenie nauczycieli traktuje On jako pojęcie nadrzędne, jako syntezę procesów autodydaktyki i samowychowania. Takie stanowisko prezentuje uwzględniając fakt ,,wieolwymiarowości’’ natury nauczyciela funkcjonującego w także ,,wielowymiarowej’’ cywilizacji współczesnej. Zakłada On, że samokształcenie nauczyciela jest komponentem jednego złożonego, wielokierunkowego i dynamicznego procesu kształtowania jego osobowości i kompetencji jako człowieka – pedagoga – specjalisty określonej dyscypliny, realizowanego na etapie preorientacji i selekcji zawodowej, w okresie kształcenia wstępnego oraz rozwoju zawodowego i osobistego .
W celu zrozumienia roli samokształcenia nauczyciel powinien sam je podjąć. Nowy jego sens,, Wyzwanie i szansa współczesnej cywilizacji’’ wypływa zarówno z przyspieszonego jej rozwoju, jak i różnorodnych przełomów, konfliktów i impulsów. W procesach edukacyjnych trzeba rozwijać świadomość świata globalnego. Trzeba wychowywać człowieka w pokoju, dla pokoju, do współistnienia, dla sumienia ekologicznego. Musi on posiąść rzadką dziś,, specjalność’’’ – poliokularnego widzenia świata. Zdaniem W. Prokopiuka w kontekście przemian edukacyjnych w Polsce XX wieku trzeba odwoływać się do idei społeczeństwa policentrycznego, pluralistycznego, demokratycznego, poszukującego i urzeczywistniającego alternatywne drogi i sposoby życia i współżycia w skali globalnej, narodowej i międzykulturowej .
Samokształcenie jest wyzwaniem i szansa dla edukacji. Oznacza to, iż nauczyciel pozostaje być wychowawcą, lecz staje się przewodnikiem i pomocnikiem młodocianego osobnika w jego samokształceniu. Poprzez samokształcenie winien on skutecznie przezwyciężać szereg zagrożeń w postaci dramatycznych patologii współczesnego świata ( alkoholizm, narkomania, terroryzm). Przekształcenia te muszą następować w teologii i aksjologii edukacyjnej od encyklopedyzmu do teorii wielostronnego kształcenia. Zmienia się również hierarchia celów kształcenia – ( postawy, wartości, kształtowanie osobowości, sprawności, wiedza). Nowe spojrzenie prowadzi w stronę edukacji podmiotowej.
Dziś samokształcenie jest wyzwaniem dla edukacji nauczycieli. Poprzez samokształcenie możliwe jest zachowanie ciągłości rozwoju nauczyciela jako współczesnego człowieka – pedagoga – kompetentnego specjalisty, ze szczególnym uwzględnieniem procesu wchodzenia w problemy kultury ( nauczyciel jako odbiorca treści kultury, współtwórca i jej wartości). Najbardziej oczekiwany jest model edukacji wielostronnej, funkcjonalnej, w którym realizowana jest zasada podmiotowości, zabezpieczająca przygotowanie nauczyciela do dialogu, komunikacji, partnerstwa z uczniami. Realizacji tych zamierzeń winna sprzyjać zmiana metod i programów kształcenia nauczycieli oraz struktura dokształcania i doskonalenia pedagogów.
Zdaniem W. Prokopiuka,,implikacje dla nowego sensu samokształcenia nauczycieli wypływają w sposób istotny z humanistycznej filozofii człowieka, która jednostkę ludzką traktuje jako wartość autonomiczną i niepowtarzalną, zdolną do samorealizacji twórczej na gruncie pluralistycznego systemu wartości . ,,Człowiek, jaki będzie, to zależy od niego – co z siebie zrobi. Może być innym, wszystkim albo niczym’’. W samokształceniu nauczycieli zagadnienia indywidualności są szczególnie ważne. Występują one jako mechanizm określania samego siebie, wytwarzania idei,,siebie’’, definiowania swoich możliwości, cech swoistych, wartości i celów życiowych. Staje się on odpowiedzialny nie tylko za siebie, lecz za wszystko, co go otacza. Kształtuje swoją osobowość, kiedy aktywnie działa. Jego doświadczenie dokonuje się na drodze doświadczeń w kontaktach z innym człowiekiem poprzez komunikowanie i nawiązywanie różnorodnych kontaktów między jednostkami.
Zdaniem autora cytowanej publikacji,, szczególnie ważne dla kształtowania się nowej orientacji samokształceniowej nauczycieli są założenia psychologii humanistycznej, które traktują o podmiotowości człowieka oraz antropotwórczej relacji człowiek – człowiek’’. Głównym celem praktycznym tej psychologii jest pomoc człowiekowi w odkrywaniu własnego,,ja’’. Owo odkrywanie to wizerunek samorealizacji człowieka i harmonijnego rozwoju jego osobowości. Podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój. Czynnikiem sprawczym tego procesu są siły wewnętrzne tkwiące w nim samym ( jego wola i wolność). Przedmiotem zainteresowania psychologii humanistycznej jest proces stawania się nauczycielem. Pokazuje on, jak człowieka można nauczyć odkrywania i realizowania siebie. Przenosi on punkt ciężkości z myślenia technologicznego na osobowościowy, personalistyczny. Daje podstawy do kształtowania autonomicznej tożsamości nauczyciela. Jego założenia pomagają ukierunkować myślenie o nauczycielu jako jednostce rozwijającej się i twórczej.
Również,,najważniejszą inspirację teoretyczną koncepcja samokształceniowa nauczycieli znajduje w psychologii poznawczej, która jednostkę widzi jako podmiot zdolny do badania rzeczywistości ( zdobywania o niej wiedzy), przystosowania się do świata i kształtowania go’’. Oznacza to, iż czynności człowieka nie są sterowane przez pojedyncze informacje, lecz przez czynniki poznawcze takie jak system informacji o świecie zewnętrznym i o własnej osobie. W procesie samokształcenia nauczycieli informacje o sobie, o własnych kompetencjach, o swoim,,Ja’’ pozwalają stworzyć obraz samooceny czy własnego autoportretu. Efektywność samokształcenia zależy bowiem od poziomu rozumienia siebie. Ważna tu jest nie tylko wiedza,,Kim jestem’’, ale i wiedza,, Jakim chciałbym być’’. Ta pozwala sformułować cele i kierunki samokształcenia w obszarze samodzielności i podmiotowości. Czynniki samokształcenia warunkowane są nie tylko przez podmiot procesu, lecz także przez środowisko. Kluczowa rolę odgrywa tu proces przewidywań i oczekiwań zewnętrznych. Nauczyciel jako kierownik i organizator procesu dydaktyczno- wychowawczego musi przyczyniać się do powstawania nowych wartości – nie tylko uczyć jak poznawać świat i jak w nim skutecznie działać, lecz także jak w tym świecie godnie żyć. Ważnym elementem w procesie samokształcenia jest rozwijanie emocji intelektualnych.
,, Na przemiany idei i praktyki samokształcenia nauczycieli wpływ mają tendencje w naukach pedagogicznych ’’. Nauczyciele funkcjonują w wymiarze zawodowym i pozazawodowym. Proces ich samokształcenia rozpatrywany jest w wymiarze ogólnym- przez pryzmat teorii uczenia się ludzi dorosłych, jednostkowo – jako proces stawania się profesjonalistą oraz jednostkowo – jako kreowania osobowości indywidualnego człowieka – nauczyciela. Samokształcenie winno urzeczywistnić zatem istotne sfery aktywności dorosłych w zakresie zdobywania i wzbogacania wiedzy, doskonalenia warsztatu zawodowego, uczestnictwa społeczno – kulturalnego.
Samokształcenie nauczycieli wymaga również rozwoju edukacji ustawicznej ,, rozumianej szerzej niż w przeszłości – nie tylko jako idei, lecz jako zasady przenikającej systemy edukacyjne, jako potrzeba i właściwość współczesnego człowieka oraz jako coraz bardziej koheralny system oświatowy’’ . Zatem nauczyciele jako profesjonaliści muszą zmieniać podmioty samokształcące w celu osiągania,,pełni życia’’.
Zdaniem W. Prokopiuka,, Samokształcenie nauczycieli, pozostając w ścisłym związku z wypełnianiem określonej funkcji społecznej, jaka jest praca zawodowa, znajduje się na pograniczu spontanicznej potrzeby życiowej człowieka i ogólnospołecznych oczekiwań wobec niego jako pracownika. Dlatego ten fenomen i proces społeczny, jakim jest proces samokształcenia nigdy nie występuje w postaci czystej. Jest z jednej strony,, sokratyczną cnotą’’ uprawianą dla ich wartości autotelicznych, a z drugiej – ważnym czynnikiem podnoszenia jakości ich pracy zawodowej .
W dobie rozwijającej się gospodarki rynkowej i różnicowania się stopnia zamożności społeczeństwa, nowego wymiaru nabiera podstawowy cel wychowania przedszkolnego, którym jest,,optymalizowanie rozwoju dzieci i stopniowe włączanie ich w społecznie zorganizowana działalność i współżycie ludzi ’’.
Dziecko w nowych warunkach społecznych oczekuje od wychowawcy nie tylko wiedzy, ale przede wszystkim zainteresowania, pomocy, akceptacji, poszanowania jego autonomii oraz nakreślenia nowych dróg rozwoju. Nauczyciel posiada pewne kwalifikacje. Oddziałowuje na wychowanka jako osoba odpowiednio przygotowana, która ma własny stosunek do świata i otaczającej go rzeczywistości, do innych ludzi, reprezentuje określone postawy do dzieci i własnej osoby. Jego proces edukacyjny polega na wchodzeniu z wychowankiem w różnorodne interakcje werbalnej i niewerbalnej komunikacji. Dziecko w trakcie interakcji rozwija kompetencje komunikacyjne, dzięki którym kolejne kontakty są łatwiejsze, bogatsze i wartościowsze. Realizacja wyżej wymienionych celów i zadań wymaga od nauczyciela stworzenia odpowiednich warunków. Istotną rolę odgrywa tu właśnie przygotowanie nauczyciela. Od niego oczekuje się organizowania środowiska wychowawczego, procesu uczenia się dzieci oraz kreowania nowego typu kontaktów dziecko – dorosły. Owe przygotowanie to jego kompetencje:
 Praktyczno – moralne ( kompetencje interpretacyjne, moralne i komunikacyjne), – które są wyznacznikiem całej działalności nauczyciela,
 Techniczne ( postulacyjne, metodyczne, realizacyjne) - które warunkują powtarzalność pracy,
Przez kompetencje interpersonalne R. Kwaśnica określa zdolność rozumiejącego odnoszenia się ( do rzeczy, do innych ludzi i do samych siebie) w aktach samorealizacji. Dzięki tym kompetencjom świat jawi się nie tylko jako przedmiot sprawczych oddziaływań, lecz jako rzeczywistość wymagająca stałej interpretacji. Umożliwiają one zadawanie pytań, dzięki którym rozumienie świata staje się niemającym końca zadaniem.
,,Istota kompetencji moralnych zawiera się w zdolności do refleksyjności. Tu najważniejsze są pytania o prawomocność moralną naszego postępowania. Refleksja, jako wynik kompetencji moralnych, jest zawsze autorefleksją, jest samorozumieniem ’’.
Kompetencje komunikacyjne przejawiają się w zdolności empatycznego rozumienia i bezwarunkowej akceptacji, w zdolności do krytyki, w postawie niedyrektywnej, w doborze przez nauczyciela środków i tworzeniu warunków sprzyjających realizacji celów, w częstotliwości i otwartości kontaktów nauczyciel – dziecko.
Kompetencje postulacyjne – to umiejętność opowiadania się za takimi, a nie innymi celami.
Wyrazem kompetencji metodycznych jest umiejętność działania według reguł określających optymalny porządek czynności.
Umiejętność doboru przez nauczyciela środków dla tworzenia warunków sprzyjających realizacji celu to sedno kompetencji realizacyjnych .
Aby rozwijać swoje kompetencje i rozwiązywać najistotniejsze problemy nauczyciel musi winien zdiagnozować swoje potrzeby w odniesieniu do swojej placówki, możliwości i warunków. Wspólnie z dyrektorem winien zaplanować odpowiednie formy dokształcania i doskonalenia w korelacji z wewnątrzszkolnym doskonaleniem i oczekiwaniami środowiska lokalnego. Ożywienie wymagań stawianych nauczycielom na bazie jego warunków pracy staje się bardziej przydatne dla jego placówki i siebie samego.
Zagwarantowane nauczycielom prawa do twórczości pedagogicznej jako efekt samokształcenia powinny się uwidaczniać na różnych poziomach jego pracy.,,Istota podejścia do jego osobowości zawiera się w uznaniu niepowtarzalności każdego, szacunku dla jego godności, zaufania do niego, akceptacji osobistych i zawodowych celów, potrzeb i zainteresowań, w tworzeniu warunków do maksymalnego rozwoju na bazie analizy indywidualnych osiągnięć, możliwości i barier’’ .
Edukacja ustawiczna staje się potrzebą i właściwością współczesnego nauczyciela, warunkującą rozwijanie jego zdolności nadążania za postępem naukowo – technicznym i kulturalnym oraz wszechstronny jego rozwój jako osoby. Różnorodność działań nauczyciela powoduje atrakcyjność życia placówki i wychowanków. Nauczyciel bliżej dziecka to warunek nowej jakości edukacyjnej i efekt samokształcenia założonych reform edukacyjnych.
Nauczycielską twórczość charakteryzuje się w literaturze pedagogicznej w trzech ujęciach:
 jako samodzielne rozwiązywanie przez nauczycieli ich zawodowych problemów praktycznych,
 jako czynność łączenia teorii pedagogicznej z praktyką wychowawczą,
 jako współtworzenie teorii pedagogicznej przez nauczycieli.
Przykład pierwszej koncepcji nauczycielskiej twórczości znajdujemy u
W. Okonia, który zinterpretował ją jako,, samodzielne rozwiązywanie przez nauczycieli zadań praktycznych w toku oddziaływania na wychowanków, prowadzące do wybitnych wyników, a zgodne z określonym ideałem wychowawczym’’ .
Z kolei stanowisko S. Kaczmarka jest przykładem drugiego ujęcia. Twierdzi on, że twórczością nauczycielską jest,,każde udoskonalenie procesu nauczania i wychowania moralnego, polegającego na pełniejszym, lepszym dostosowaniu go do odkrytych przez nauki pedagogiczne prawidłowości’’ .
Innowacje pedagogiczne są przejawem twórczego niepokoju nauczyciela – pisze P. Kowalik, – podczas, którego rodzą się zmiany celowe i uzasadnione, możliwe do sprawdzenia w praktyce’’ .
Właściwe, twórcze działanie nauczyciela powinno przejawiać się w nowym, swoistym formułowaniu zasad nauki, wdrażaniu idei pedagogicznych, odkrywaniu w sobie talentów, tworzeniu możliwości na wyrażanie samego siebie jako profesjonalisty.
S. Palka wyróżnia trzy źródła twórczego działania nauczycieli:
 realizacja innowacji sprawdzonych w innych placówkach,
 wdrażanie przez nauczycieli odkryć pedagogicznych do praktyki pedagogicznej,
 samodzielne wytwarzanie innowacji przez nauczycieli w oparciu o własne doświadczenia zawodowe .
Nauczyciel, to również twórczy wychowawca, który osiąga nowy rodzaj satysfakcji z pracy, mianowicie sprawdza on nie tylko swój rozwój zawodowy, ale i rozwój całej osobowości – pisze R. Miler .
Twórczy nauczyciel nie tylko samorealizuje się, lecz jednocześnie umożliwia samorealizację swoim uczniom, otwiera drogę do postaw twórczych, ku światu ludzkich, humanistycznych wartości .
Według J. Rutkowiak warunkiem rozwoju zawodowego i pozazawodowego rozwoju nauczycieli jest między innymi zaspokajanie ich psychospołecznych potrzeb wynikających z istoty pracy pedagogicznej .
W kontekście rozwoju zawodowego i osobistego, potrzeby te W. Prokopiuk sprowadził do trzech kategorii:
 potrzeby związane z wykonywaniem zawodu, które rozdzielają się na dwie grupy: merytoryczne dotyczące nauczanego przedmiotu i dydaktyczno – wychowawcze:
 potrzeby osobowościowe służące wspieraniu i rozwijaniu podmiotowości nauczyciela
 potrzeby egzystencjonalne wiążące się nie tylko z codziennymi trudnościami, ale także z rozleglejszą perspektywą kondycji ludzkiej i systemu wartości wiarygodnie tłumaczących’’ .
Rozwój zawodowy i osobisty nauczyciela przedszkola zorientowany jest głównie na samodzielne, indywidualne zdobywanie wiedzy i umiejętności w różnych formach doskonalenia w korelacji z potrzebami indywidualnymi jak i oczekiwaniami środowiskowymi, w którym on pracuje. Wymaga również przemyślenia w zakresie planowania udziału własnego doskonalenia i samokształcenia, by sprostać współczesnym wyzwaniom.
Gotowość zawodowa podlega dynamicznym przeobrażeniom pod wpływem okoliczności zewnętrznych i wewnętrznych. Aktywność i odpowiedzialność nauczyciela zależy wyłącznie od niego samego.
Przedszkole jako organizacja otwarta, nastawiona na rozwój to przede wszystkim system, który zmierza do integracji zewnętrznej i wewnętrznej. Integrację zewnętrzną można rozumieć jako dążenie do wykształcenia odpowiednich postaw i zachowań jednostek i grup identyfikujących się z daną instytucją. Integracja zewnętrzna to dążenie do jak najlepszego spełniania swojej misji społecznej oraz stałe kształtowanie zachowań nowatorskich we współpracy z otoczeniem. Jej otwartość oznacza zorganizowaną zbiorowość nastawioną na ciągłe uczenie się i doskonalenie siebie. Powinnością współczesnego dyrektora i samorządu terytorialnego motywowanie nauczycieli do podejmowania działań kreatywnych i celowego doskonalenia i samokształcenia nauczycieli.




,, Ideały są jak gwiazdy,
Nie zawsze można do nich dojść,
Ale można się nimi kierować’’.

Bibliografia

1. H. Bednarczyk, Współczesne trendy edukacyjne. Vademecum menadżera
i praktyka, Warszawa 1995, Wyd. Prawnicze, ,Justitia”, s. 8.

2. S. Guz. Edukacja przedszkolna w okresie przemian. Warszawa 1996, s.58.

3. S. Kaczmarek, Kształtowanie twórczej postawy nauczyciela. Wrocław 1960, ss.8-9.

4. P. Kowalik, Nowatorstwo pedagogiczne nauczycieli klas początkowych, W: Teoretyczne odniesienia i praktyczne rozwiązania w pedagogice wczesnoszkolnej, Katowice 1994, Śląsk, s. 227.


5. R. Kwaśnica. Wprowadzenie do myślenia. O wspomaganiu nauczycieli
w rozwoju. W:Z zagadnień pedeutologii i kształcenia nauczycieli.,, Studia
pedagogiczne’’.L.XI,1995, s.18, 21.

6. R. Miler, Socjalizacja – wychowanie – psychoterapia, Warszawa 1981, PWN, s.34.


7. W. Okoń. O postępie pedagogicznym, Warszawa 1970, s. 256.

8. S. Palka, Teoretyczne podstawy innowacji pedagogicznych,W: Nowatorstwo
pedagogiczne w nauczaniu początkowym, W. Puślecki ( red.), Opole 1992, s. 10.


9. W. Prokopiuk, Wyznaczniki nowego sensu samokształcenia nauczycieli,
Białystok 1998, Wydawnictwo Trans Humana, s. 249, 250, 252, 253, 255, 256, 259.


10. W. Prokopiuk. Obraz nauczyciela w kontekście reformującego się systemu
edukacji narodowej. Dziecko – nauczyciel- rodzice. Konteksty edukacyjne
Białystok- Warszawa 2003. s. 220.

11. W. Prokopiuk, Samokształcenie współczesnych nauczycieli. Teorie i praktyka, Warszawa 1995, Wyd. Prawnicze, "Justitia", s. 8.


12. J. Rutkowiak, Rozwój... op. cit., ss. 97-98. oświaty, Radom 2000, s.26.

13. Ustawa z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty, Dz. U. z 1996 r. Nr 67,
poz. 329 ostatnia zmiana z 2003 r. Nr 6 poz. 65 i Nr 137, poz.1304.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie