Życie w nowoczesnym i stale rozwijającym się społeczeństwie zmusza nas do nieustannej konfrontacji naszych dotychczasowych zdolności i umiejętności z nowymi wymaganiami, które świat przed nami stawia. W celu łatwiejszego i przynoszącego satysfakcje uczenia się zaczęto stosować program nazwany Kinezjologią Edukacyjną- to praktyczny i dynamiczny system, który posługuje się prostymi ruchami ciała , żeby zintegrować funkcje mózgu. Kiedy ruch powstaje na bazie równowagi całego mózgu, odżywają naturalne mechanizmy, przywracając harmonię funkcjonowania.
Dr Paul Dennison, twórca metody, stworzył nowe narzędzia dla każdego aspektu uczenia się poprzez połączenie terapii edukacyjnej z technikami i informacjami z dziedziny optometrii, badań nad mózgiem, Kinezjologii Stosowanej, Programowania Neuroligwistycznego, rozwoju motorycznego, psychologii, akupunktury i rozwoju umiejętności językowych.
Kinezjologia Edukacyjna jest efektywnym narzędziem uczenia się i funkcjonowania na optymalnym poziomie. Bazuje na gruntownych badaniach klinicznych przeprowadzonych przez dr. Paula Dennisona, jego żonę Gail Dennison i ich współpracowników. Większość procedur równoważeń Kinezjologii Edukacyjnej P. Dennison zaproponował 20 lat temu, gdy zajmował się jako terapeuta przyczynami i usuwaniem trudności w uczeniu się.
Program „ Gimnastyka Mózgu”, to pierwszy stopień Kinezjologii Edukacyjnej zwany metodą radosnego i łatwego uczenia się. Jest on poświęcony naturalnemu rozwojowi dziecka.
W szczególności przedstawia metodykę „ ożywienia” i aktywizacji naturalnych mechanizmów pracy mózgu poprzez naturalny fizyczny ruch ciała. Natura obdarzyła człowieka nieograniczonymi możliwościami rozwoju intelektualnego i fizycznego. Ruch fizyczny i rozwój intelektu szczególnie ściśle związane są ze sobą w dzieciństwie, a rozwój dziecka w myśl Matki Natury powinien kroczyć naturalna drogą w oparciu o naturalne mechanizmy integracji myśli i ruchu. Naturalny rozwój dziecka 5- 7 letniego zostaje zburzony, czego przyczyną są współczesne warunki kształcenia. Związane jest to z faktem, iż kształcenie wymaga od dziecka niezwykłej pracy umysłowej przy minimalnym wykorzystaniu ruchu. Na równi z silną kontrolą wewnętrzną u dziecka wzrasta lęk i strach, że nie poradzi sobie z nauką, co z kolei hamuje rozwój jego myśli, twórczości i spontaniczności . Stanowi to istotny czynnik stresujący dla organizmu dziecka.
Paul i Gail Dennisonowie odkryli, iż przestrzeganie prawidłowości naturalnego rozwoju jest jednym z najlepszych sposobów na obniżenie stresu w procesie uczenia się .
Tym wybitnym odkryciem w dziedzinie ruchu oraz mechanizmów integracji myśli i ruchu jest ujawnienie dwóch zasadniczych typów ruchów.
Typ pierwszy to ruchy przekraczające pewną linię środka ( utworzoną przez prawą i lewą
stronę ciała). Przykładem może tu być np. praca oczu przy czytaniu, pisaniu, rysowaniu, praca narządów słuchu, praca rąk w trakcie wykonywania jakiejś czynności . Ruchy te integrują myślenie i ruch , powodują uaktywnianie naturalnych mechanizmów i w związku z tym dziesięciokrotnie zwiększają szybkość przekazywania informacji.
Drugi typ to jednostronne ruchy ciała, powodujące rozdzielenie myśli i ruchu. Wymaga on wytężonej pracy umysłu, wysiłku i znacznej energii mózgu i ciała. „ Zamraża’’ on jakby i prowadzi do „ustatkowania” w zachowaniu , które jest potrzebne do skupienia świadomości w sytuacji zarówno uczenia się, jak i stresu.
Obydwa typy ruchów są konieczne, gdyż zapewniają dwa rodzaje mechanizmów., będących podstawą zarówno czynności poznawczej , jak i każdej innej. Mechanizm rozdzielenia myśli i ruchu jest konieczny w początkowym etapie dowolnej umiejętności szkolnej .
Na etapie przyswojenia i automatyzacji nawyku ustępuje on miejsca mechanizmowi integracji myśli i ruchu . Zgodnie z tym, co zostało powiedziane powyżej, kształcenie pozbawia ruchu, a liniowość logiki abstrakcyjnej prowadzi do tego, że dzieci i dorośli
„ zapominają” o naturalnych możliwościach kształtowania nawyków i ucząc się oddzielają
myślenie i ruch.
Ćwiczenia Gimnastyki Mózgu, jak potwierdzają liczne badania przeprowadzone na dzieciach w wielu krajach, pobudzają określone części mózgu i mechanizmy integracji myśli i ruchu, dzięki czemu nowy sposób uczenia się staje się bardziej naturalny, bystry, spontaniczny i sprzyja jednocześnie lepszemu zapamiętywaniu. Wiedza w sposób naturalny zostaje włączona w aktywne działanie, tworząc potrzebę osobistej samorealizacji, gdyż już na wstępnym etapie kształtowania wiedzy włączony zostaje mechanizm integracji myśli i ruchu. Ćwiczenia dzięki ich naturalności wykonuje się z łatwością , odczuwając zadowolenie z wysiłku fizycznego. Zostały one podzielone na cztery grupy:
I grupa. Ruchy umożliwiające przekroczenie linii środka. Stymulują one pracę zarówno dużej jak i małej motoryki. Główny mechanizm „ jedności myśli i ruchu”, będący podstawa tych ćwiczeń sprzyja udoskonaleniu i integracji połączeń prawej i lewej półkuli mózgu oraz całościowego odbioru materiału na poziomie analizy i uogólnień.
II grupa. Ćwiczenia rozciągające mięśnie ciała . Gdy mięśnie są rozciągnięte i mają właściwą sobie długość przekazują do mózgu sygnał informacyjny o tym, że człowiek jest rozluźniony, spokojny i gotowy do pracy poznawczej. Możliwy jest wtedy przepływ informacji z tylnych części mózgu do obszarów przednich, przyczynowo uwarunkowanych
poprzez układ limbiczny stanowiący „ bramę”, przez którą wiadomości ( doświadczenie) przedostają się do wyższych obszarów mózgu, będąc jednocześnie źródłem radości.
III grupa. Ćwiczenia energetyzujące ciało , lub innymi słowy, zapewniające niezbędną prędkość i intensywność przebiegu procesów nerwowych między komórką i grupami komórek nerwowych mózgu. Podstawą ćwiczeń jest doskonała znajomość obszarów odruchowego i „ psychologicznego” funkcjonowania ciała.
IV grupa. Ćwiczenia pogłębiające, które sprzyjają zwiększonemu, pozytywnemu nastawieniu lub wpływają na emocjonalno- limbiczny układ mózgu, współdziałający z ośrodkami percepcji własnego „ Ja”. Ćwiczenia stabilizują i rytmizują procesy nerwowe organizmu, co sprzyja osiągnięciom w nauce.
Ćwiczenia należy wykonywać w określonej kolejności, kompleksowo. Każde z nich trwa
przez 1-2 minuty, co nie zabiera zbyt dużo czasu, są łatwe, wykonuje się je w tempie umiarkowanym, powodują radość i zadowolenie. Osoba wykonująca ćwiczenia
może osiągnąć znakomite rezultaty.
Program „ Gimnastyka Mózgu” jest akceptowany i rozwija się w 40 krajach świata.
W 20 z nich – USA, Kanada, Niemcy, Anglia i in. – został włączony do programu szkolnego.
W Rosji program aktywnie adaptuje i rozwija się od 1989r. w eksperymentalnych przedszkolach, szkołach i ośrodkach pomocy psychologicznej dla dzieci i dorosłych.
Przez ostatnie 13 lat dr Swietłana Masgutowa prowadzi badania naukowe nad technikami stosowanymi w Kinezjologii Edukacyjnej jako kierownik Laboratorium Psychologiczno- Pedagogicznej Pomocy w Rozwoju Twórczym i Osobowości i Instytutu Naukowo- Badawczego Rozwoju Twórczego i Osobowości Rosyjskiej Akademii Nauk.
Obecnie Swietłana Masgutowa prowadzi wiele treningów z zakresu Kinezjologii Edukacyjnej, prezentując najnowsze opracowane przez siebie programy. Sponsoruje
i organizuje warsztaty w Rosji, w Polsce i innych krajach prowadzone przez zaproszonych gości . W naszym kraju istnieje od 1995r. Polskie Stowarzyszenie Kinezjologów afiliowane
w Fundacji Kinezjologii Edukacyjnej. Od 2000r. dr Swietłana Masgutowa pełni funkcję Mentora ds. rozwoju Kinezjologii Edukacyjnej w Polsce.
W naszym kraju przeszkolonych zostało ponad 2500 pedagogów, psychologów i specjalistów innych zawodów wspomagających. Uczestnicy kursów uczą się , jak za pomocą konkretnych ćwiczeń i procedur doskonalić własną komunikatywność, rozumienie i umiejętności akademickie, a także w jaki sposób nauczyć tego innych. Doskonalą także praktyczne narzędzia uczenia się i redukcji stresów, które mogą wykorzystywać w każdym miejscu i czasie.
Uczestnicząc w czterogodzinnej Konferencji Promującej Program „ Kinezjologia Edukacyjna” ,miałam możliwość poznać i wykonywać wybrane ćwiczenia Gimnastyki Mózgu było to dla mnie bardzo cenne doświadczenie. Miałam możliwość uaktywnienia całego mózgu, poprzez wykonywanie zaproponowanych przez trenera ćwiczeń. Całościowa organizacja mózgu jest pojmowana jako dynamiczny, nieustannie zmieniający się proces obejmujący trzy wymiary:
- wymiar Lateralności lewa- prawa: myślenie, przetwarzanie, komunikacja
- wymiar Ześrodkowania góra- dół: uczucia, stabilność, organizacja
- wymiar Skupienia przód- tył: czucie, uczestnictwo, rozumienie
Lateralność to nasza sprawność informacyjna. Kształtuje się ona przede wszystkim poprzez sposób, w jaki przetwarzamy język pisany i mówiony na wejściu i na wyjściu. Ześrodkowanie to nasza inteligencja emocjonalna, źródło radości, namiętności, przyjemności, pamięci i skojarzeń oraz podstawa naszego poczucia samych siebie i osobowości. Koncentracja to sprawność naszej uwagi. Mózg organizuje swoją działalność wokół centrum uwagi w celu jak najbardziej skutecznego, ukierunkowanego działania.
Gdy te trzy wymiary inteligencji są nam dostępne, mamy poczucie celowości i swobody w dążeniu do celu. Swoje emocje odczuwamy jako głęboko zorganizowane , jesteśmy gotowi do łatwiejszego przetwarzania informacji w sposób lateralny, z lewej półkuli do prawej i z prawej do lewej lub gotowi do zaprzestania przetwarzania jej w ograniczony czasowo, liniowy sposób. Pełna integracja tych trzech aspektów tworzy całościową organizację mózgu i stanowi większy potencjał niż suma możliwości wszystkich części składowych.
Opiszę kilka ćwiczeń, które były omawiane, a następnie wykonywane przez uczestników konferencji. To ćwiczenia Dennisona, które służą przede wszystkim stymulowaniu obu półkul mózgowych i tworzeniu nowych połączeń nerwowych, aktywizujących myślenie poprzez ruch.
Ćwiczenia na przekraczanie linii środka:
„ Ruchy Naprzemienne”- w pozycji stojącej dotykanie prawą ręką uniesionego lewego kolana i na przemian lewą ręką – prawego kolana, w pozycji leżącej dotykanie na przemian prawym łokciem lewego kolana, lewym łokciem prawego.
Ćwiczenie to wzmaga aktywność organizmu, poprawia koordynację wzrokowo- ruchową, aktywizuje jednocześnie prawą i lewą półkule mózgową.
„ Leniwe Ósemki”- kreślenie kciukiem, płynnym ruchem poziomej ósemki, zaczynając od punktu środkowego na wysokości oczu w lewo, ( ok. 10 ósemek prawą ręką, 10 lewą i 10 obiema. Ćwiczenie to jest pomocne w reedukacji dzieci dyslektycznych.
Poprawia płynność czytania, zapamiętywanie, myślenie.
„Słoń”- ręka wyciągnięta w przód grzbietem dłoni do góry, głowa przytulona uchem do ramienia wzrok podąża za poruszającą się ręką. Pozycja stojąca w małym rozkroku.
Rysowanie ręką „ Leniwych Ósemek”. Ćwiczenie rozluźnia mięśnie szyi i oczu, poprawia pamięć, pomaga lepiej słuchać, aktywizuje zmysł równowagi. Rozwija zdolności matematyczne, ułatwia wypowiadanie się.
„ Oddychanie Przeponowe”- leżąc lub stojąc: przy wdechu wypełnia się klatkę piersiową i brzuch powietrzem, wydycha się powietrze krótkimi dmuchnięciami, jakby się chciało utrzymać piórko w powietrzu. Ćwiczenie zwiększa pojemność płuc, poprawia dotlenienie organizmu, wzmacnia i uelastycznia pracę przepony, wpływa na ekspresję wypowiedzi i dykcję.
„ Krążenie Szyją”- w pozycji siedzącej należy rozluźnić mięśnie szyi, głowę bardzo wolno przetoczyć do dołu , zataczać głową od jednego obojczyka do drugiego., miarowo oddychając. Ćwiczenie dobrze wpływa na centralny układ nerwowy, reguluje oddech.
Pozycje pogłębiające:
„ Pozycja Dennisona”- pozycja siedząca nogi skrzyżowane w kostkach, kolana lekko ugięte, ręce splecione, oczy zamknięte, język przy podniebieniu.
Ćwiczenie wpływa na poprawę koncentracji, stabilności emocjonalnej, wzmocnienie poczucia własnej wartości.
„ Punkty Pozytywne”- lekko należy dotknąć palcami punktów położonych na wypukłościach czoła , między brwiami a linią włosów- w połowie tej odległości.
Ćwiczenie to wpływa na racjonalne myślenie, odpręża, uspokaja, odblokowuje pamięć
Ułatwia uczenie się, poprawia samopoczucie.
Ćwiczenia energetyzujące:
„ Punkty na Myślenie”- kciukiem i palcem wskazującym, zgodnie z ruchem wskazówek zegara wykonuje się masaż punktów położonych poniżej i nieco na zewnątrz początku obojczyka. Druga ręka powinna w tym czasie znajdować się na pępku. Symulacja tych punktów powoduje dotlenienie mózgu, dotyk pępka przywraca równowagę i stabilizację całego ciała, ułatwia czytanie.
„ Punkty Równowagi”- palcami prawej ręki należy dotknąć punktu za uchem, tuż poniżej wyrostka sutkowego, drugą rękę położyć na pępku; głowa prosto. Ćwiczenie wykonuje się w ciągu 30 sekund, następnie trzeba zmienić ręce.
Ćwiczenie ułatwia podejmowanie decyzji, koncentrację, myślenie skojarzeniowe, wyostrza zmysły. Poprawia umiejętność uczenia się, samopoczucie oraz umiejętności potrzebne o gier i zajęć sportowych.
Ćwiczenia wydłużające:
„ Aktywna ręka”- wyciągniętą w górę przy głowie rękę stawia się opór naciskowi drugiej ręki, nacisk następuje przy wydechu , w czterech kierunkach: w kierunku głowy ( 3x), w kierunku przeciwnym( 3x), ku przodowi( 3 x), do tyłu ( 3x), zmiana ręki.
Ćwiczenie odpręża mięśnie barków, pobudza zdolność działania mięśni ramion.
Wzmacnia koncentrację , poprawia charakter pisma, ułatwia rysowanie.
Gimnastyka Mózgu to proste ćwiczenia, które sama systematycznie wykorzystuję oraz stosuję w pracy z dziećmi. Sprawiają zarówno dzieciom jak i mnie wiele przyjemności, zwłaszcza w połączeniu z muzyką relaksacyjną lub dynamiczną np. przy wykonywaniu Ruchów Naprzemiennych. Zauważam, iż codzienne wykonywanie ćwiczeń stymuluje do działania i znacznie poprawia samopoczucie.
Przykłady ćwiczeń Dennisona w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym i szkolnym , znajdują się w Biuletynie Informacyjnym PTD pt. „ Kinezjologia Edukacyjna – wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych’’ wydanie specjalne pod redakcją S. Masgutowej i W. Brejnaka. oraz w książce pt. „ Twórcza kinezjologia w praktyce”, Propzycje dla każdego, KINED- J. Zwolańska. Publikacja ta stanowi zbiór wypowiedzi, scenariuszy zajęć, zabaw i rymowanek, w których ważną rolę odgrywają ćwiczenia dr P. Dennisona. Jest rejestrem doświadczeń nauczycieli , trenerów, terapeutów, którzy nie zmieniając toku zajęć, wspomagają swoją pracę i pracę uczniów prostymi, ale bardzo skutecznymi ćwiczeniami.
Ewa Rogalska |
