Poziom kultury fizycznej i edukacji obronnej społeczeństwa w znacznym stopniu uzależniony jest od wiedzy, umiejętności i postawy tych, którzy społeczeństwo wychowują. Pedagog – z tytułu swego zawodu i pozycji społecznej – wywiera wpływ na rozwój i zdrowie młodzieży, na aktualny i przyszły styl jej życia, a w szczególności na stan ducha patriotyczno – obronnego oraz jej obyczaj zdrowotny. Ponadto oddziałuje na szersze środowisko, tak przez uczniów i rodziców, jak też z racji pełnienia licznych zazwyczaj funkcji społeczno – oświatowych.
W niniejszym artykule pragnę zwrócić uwagę na zagadnienia przygotowania człowieka do rozwiązywania sytuacji ekstremalnych, polegających na samoobronie lub obronie innych osób, gdyż potencjał obronny społeczeństwa warunkuje w ogromnej mierze czynnik ludzki. Przetrwanie narodu zależy od zdrowia psychicznego i somatycznego obywateli, ich sprawności psychofizycznej, odporności na stresy, umiejętności rozwiązywania trudnych sytuacji. Wyrobienie tych cech i właściwości możliwe jest na płaszczyźnie kultury fizycznej i zdrowotnej oraz edukacji obronnej. A zatem im większy jest dostęp do kultury fizycznej obywateli tym większy potencjał obronny społeczeństwa. Już autorzy założeń programowych Komisji Edukacji Narodowej w 1773 roku mieli tą świadomość formułując tezę: „Należy mieć baczność na edukację fizyczną, która by układała młodego człowieka do rycerskich dzieł”.
Niestety w publicznych debatach pomimo podnoszenia kwestii kultury fizycznej i psychicznej społeczeństwa zwłaszcza dzieci i młodzieży marginalnie traktowana jest problematyka związków kultury fizycznej z edukacją obronną państwa. Dlatego też w tej pracy chciałbym zwrócić uwagę na wybrane powiązania kultury fizycznej, zwłaszcza wychowania fizycznego, z przygotowaniem obronnym społeczeństwa.
Oczywiście zdaję sobie sprawę, iż artykuł ten nie wyczerpuje wielości zagadnień, jakie rzeczywiście łączą kulturę fizyczną z edukacją obronną i nie wyjaśnia wielu istotnych implikacji.
Celem tego artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: Jaka jest rola kultury fizycznej w edukacji obronnej?
Polidyscyplinarny charakter moich rozważań dedykuje wszystkim dla których sport i edukacja obronna ma jakieś znaczenie . Staram się naświetlić skalę problemu. Ośmielam się twierdzić, iż kultura fizyczna jest jednym z najważniejszych czynników skuteczności działań w zakresie obronności. Przecież sprawność fizyczna żołnierzy stanowi w pewnym stopniu o sile armii. Również policjantowi, strażakowi, ratownikowi do pracy potrzebna jest sprawność fizyczna, nie umniejszając roli odpowiedniej wiedzy na temat zagrożeń.
Podsumowując można sformułować wniosek, iż edukacja obronna powinna znaleźć należne miejsce we wszystkich uregulowaniach prawnych odnoszących się nie tylko do obronności, ale także do całego systemu oświatowego w tym wychowania fizycznego w Polsce. Jednocześnie konieczne staje się opracowanie rozwiązań systemowych, które powinno być skierowane na szkolenie kadr organizatorów, instruktorów i sędziów sportowych, zdobywania odznak sprawnościowych i uprawnień państwowych, a przede wszystkim odznaki sprawności obronnej. Winna ona być miernikiem osiągnięć sfederowanych stowarzyszeń i ich członków.
Wychowanie w kulturze fizycznej polega na współdziałaniu i wymaganiu rozwoju umysłowego, moralnego i estetycznego. Jest ważnym celem edukacyjnym, zarówno ze względu na potrzeby biopsychiczne uczestniczących w niej osób, jak i z uwagi na wartości społeczno – pedagogiczne wynikające z tego uczestnictwa .
Wśród efektów wychowawczych kultury fizycznej najczęściej wskazywanych w literaturze, wymienia się takie cechy charakteru i woli, jak zrównoważenie i opanowanie, odporność psychiczną i wytrwałość, zdecydowanie, odwagę, świadome zdyscyplinowanie.
W kontekście wychowania w kulturze fizycznej, znaczącą rolę powinno spełniać wychowanie zdrowotne, pojmowane jako „krąg spraw wychowawczych skupiających wokół zdrowia” .
Zaniedbanie masowej, pozaszkolnej kultury fizycznej zaliczyć należy do bardzo poważnych problemów, przed którymi stoi nasz kraj. Zagadnienie to posiada rozległe implikacje związane z funkcjonowaniem państwa i społeczeństwa, a więc między innymi – obronne, produkcyjne, zdrowotne, edukacyjne, kulturotwórcze. Każda z tych funkcji posiada fundamentalne znaczenie, lecz uwagę naszą przyciągają szczególnie problemy obronności.
Nadal jest wysoka liczba poborowych z kategorią A2 i A3. Mało jest młodych ludzi cieszących się wybitnym stanem zdrowia. Akcentem pozytywnym może być bardziej widoczna działalność instytucji i stowarzyszeń propagujących tematykę obronności.
Jednak w działaniach na rzecz szeroko pojętej edukacji obronnej pozostało wiele barier. Jedną z najgroźniejszych jest niedostatek przepisów wykonawczych do konstytucji. A każda działalność edukacyjna, zwłaszcza nie komercyjna musi pochłaniać określone nakłady.
Ostatnio pocieszający może być klimat życzliwego zainteresowania i aktywnej pomocy wśród kadry kierowniczej, administracji państwowej, szczebla miejskiego czy wojewódzkiego. Kilka lat starałem się zorganizować strzelanie dla uczniów z broni sportowej. Wszystko rozbijało się o pieniądze, inne potrzeby były ważniejsze od „militarnego szkolenia”. Faktycznie, jeśli weźmiemy pod uwagę cenę wynajęcia strzelnicy przez jedną godzinę 50 płn. plus cenę jednego naboju do kbks – u 30gr, pomnożymy przez liczbę klas programowo objętych strzelaniem oraz osób w tejże klasie to suma zapewne odstraszy każdego dyrektora szkoły, zdecydowanego ewentualnie pomóc nauczycielowi przysposobienia obronnego. Po kilku latach starań organizacja tego „makro?” przedsięwzięcia stała się faktem.
Być może, uogólniając społeczeństwo nasze dorosło do podjęcia próby zetknięcia się „oko – w oko” z tematyką edukacji obronnej i kultury fizycznej, tak do nie dawna omijanej i zaniedbywanej. Oby ta praca choćby w maleńkim stopniu przyczyniła się do skierowania uwagi kogokolwiek na płaszczyzny bezpieczeństwa państwa i przygotowania fizycznego obywateli do obrony macierz.
mgr Arkadiusz Mojsa
amojsa@poczta.onet.pl |
