Wiele rzeczy jest dla dziecka zupełnie niezrozumiałych, wiele rzeczy rozumie nieprawidłowo, ale fakt, że przyroda pociąga je nieprzeparcie, że wnosi w jego życie żywe i niezapomniane wrażenia. Dzięki temu, przyroda służyć może bardziej bezpośrednio niż każda inna dziedzina życia, wychowawczym celom wszechstronnego rozwoju dziecka.
Przebywanie dzieci w otoczeniu przyrody i ruch na świeżym powietrzu uzdrawiają je, sprawiają, że są pełne radości życia,rześkie i zręczne. Obcując z przyrodą, która zawsze daje dużo radosnych przeżyć dzięki swemu pięknu, dziecko przywiązuje się do niej w sposób naturalny. Przyjmuje wiele rzeczy uczuciowo, ciesząc się ze wszystkiego co jest ładne, nowe, co je zachwyca i to wyraża swą radością.
Dziecko bardzo lubi spacerować. Ciągnie je do lasu, do parku, do ogrodu, na łąkę. I tu właśnie wiele jego cennych spostrzeżeń uchodzi jego uwagi. Dlatego jest potrzebny doświadczony, znający i lubiący przyrodę wychowawca.
Jednym z podstawowych zadań wychowawcy przedszkola jest budzić naturalne zainteresowanie dzieci p[rzyrodą, wyrabiać miłość do niej, troskliwy i opiekuńczy stosunek do roślin i zwierząt, uczyć dzieci wiedzieć wszystko to, co ich otacza w przyrodzie ojczystej i rozkoszowac się nim.
Problem ten jest tak ważny, ponieważ dzieciom w wieku przedszkolnym, należy poświęcić specjalną uwagę zaznajamianiu z otoczeniem przyrodniczym.
W każdej dziedzinie działalności konieczne jest określenie celów, którym służy. Cele bowiem to inaczej mówiąc świadomie założone skutki działania.
W czasie realizowania treści przyrodniczych należy uwzględniać następujące cele:
- kształcenie spostrzegawczości oraz umiejętności obserwowania obiektów i zjawisk przyrody,
- wyrabianie samodzielności w zakresie dokonywania spostrzeżeń i obserwacji oraz prowadzenia czynności pielęgnacyjnych roślin i zwierząt,
- kształtowanie logicznego myślenia między dostrzeganymi obiektami i zjawiskami, porównywanie ich, uogólnianie, klasyfikowanie, rozumowanie,
- budzenie i rozwijanie uczuć estetycznych i etycznych poprzez wyrabianie wrażliwości na piękno przyrody, odczuwanie przyjemności w obcowaniu z przyrodą, wzbudzanie wrażliwości na brak jej poszanowania,
- kształtowanie przekonania o konieczności ochrony przyrody,
- eliminowanie niewłaściwego nastawienia do obiektów i zjawisk przyrodniczych i korygowanie fałszywego ich interpretowania.
Zasady wychowania w przedszkolu to najogólniejsze normy przwidłowego kierowania rozwojem dzieci.
Poznawanie przyrody przez dzieci powinno opierać się na dwu zasadach:
- na podglądzie, polegająca na zaznajamianiu się z konkretnymi obiektami czy zjawiskami,
- na samodzielnej działalności dzieci, wynikające z naturalnej potrzeby aktywności. Dzieci same powinny oglądać i obserwować obiekty, porównywać z innymi, wysuwać wnioski. Rola nauczyciela polega na kierowaniu procesem poznawania przyrody.
Metoda obejmuje świadomie zaplanowany tok i rodzaj czynności nauczyciela oraz związane z nimi czynności dziecka.
Z uwagi na możliwości poznawcze dzieci, za szczególnie przydatne są następujące metody:
- metody kierowania samodzielną pracą dzieci; obserwacja, praca w ogrodzie przedszkolnym i "kąciku przyrody", praca z książką, zajęcia plastyczne,
- metody poszukujące; rozmowa, pogadanka heurystyczna,
- metody podające; opowiadanie i opis, czytanie.
Stosowanie określonej metody zależy od treści przekazywanych dzieciom.
W pracy wychowawczo - dydaktycznej chodzi, o stwarzanie sytuacji sprzyjających rozwojowi aktywności poznawczej dzieci.
Organizowanie przez nauczyciela sytuacji sprzyjających poznawaniu przyrody przez dzieci powinno mieć miejsce zarówno w czasie dowolnych zabaw, jak i planowanych zajęć.
W procesie kształtowania aktywności poznawczej dzieci nauczyciel odgrywa decydującą rolę. On to bowiem pobudza ich aktywność, uczy obserwować obiekty przyrodnicze, organizuje sytuacje, w czasie których motywuje do myślenia, kierując jego przebiegiem.
Zachowanie nauczyciela stanowi dla przedszkolaków wzorzec. Jeżeli będzie on przejawiał zainteresowania przyrodnicze to, wówczas i dzieci będą naśladowały jego postępowanie.
Przygotowując zajęcia przyrodnicze należy uwzględnić:
- zakres treści, aby były one interesujące,
- metody, wykorzystując procesy porównywania i klasyfikowania,
- środki dydaktyczne, jak: okazy roślin i zwierząt, obrazki, rysunki, przeźrocza,
- budzenie i rozwijanie motywacji, z uwzględnieniem właściwości psychicznych każdego dziecka,
- sposób przekazywania treści, prowadzenia zajęć,
- organizowanie sytuacji, w których dzieci mogą swobodnie wymieniać uwagi na temat oglądanych obiektów, odpowiadać na pytania nauczyciela,
- urządzenie "kącika przyrody", w którym dzieci mogą wykonywać wiele czynności.
Aby nauczyciel mógł prawidłowo realizować treści przyrodnicze programu, powinien wykazywać:
- dobrą znajomość teoretyczną i praktyczną zagadnień przyrodniczych,
- umiejętność określania podstawowych gatunków roślin i zwierząt,
- umiejętność prowadzenia hodowli roślin doniczkowych i na działce, hodowli domowych zwierząt.
Wiadomości zdobyte przez dziecko drogą mimowolnej obserwacji, powinny być uporządkowane i poszerzane przez nauczyciela.
Na nic nie zdadzą się nowe teorie kształtowania pojęć, jeżeli nauczyciel nie zechce zrozumieć i przyswoić zawartych w nich idei, a następnie twórczo je realizować w praktyce.
Poznanie przez dzieci świata przyrody i kształtowanie prawidłowych pojęć przyrodniczych jest tak wielkie, że trudno sobie wyobrazić ich rozwój.
Dziecko zawsze zaczyna od poznawania "świata", którym jest otoczenie domowe, ludzkie, przyrodnicze. Wszystkie te zajęcia, budzą zainteresowanie przyrodą i kształtują opiekuńczy stosunek do niej. Zaciekawienie, a razem z nim zainteresowanie, powstaje przy bezpośrednim zetknięciu się z przyrodą.
Zajęcia związane z poznawaniem otoczenia przyrodniczego rozwijają się bardzo pożądane cechy charakteru.
Jeśli dziecko wykazuje intensywne zainteresowanie roślinami, zwierzętami i zjawiskami przyrody, to równocześnie kształtują się w nim silne i trwałe uczucie w stosunku do najbliższego otoczenia.
Dziecko lubi swoje podwórko, miejsce w którym przebywa w ciągu wszystkich pór roku, kocha zwierzęta,dostarczających mu interesujących przeżyć. Z tych wszystkich pojedynczych przeżyć rozwija się trwały stosunek do ojczyzny.
Ojczyzna, to nie tylko pola, łąki, lasy, jeziora, rzeki i źródła, ale również to, co tworzą ludzie, którzy w tym otoczeniu żyją i pracują, a także uczą się coraz lepiej panować nad przyrodą.
Otaczająca przyroda pobudza dzieci do stawiania pytań, należy zatem jak najwięcej zajęć przeprowadzać w bezpośrednim kontakcie z przyrodą w ogrodzie, w sadzie, w parku, na łące itp.
Powodzenie zajęć przyrodniczych zależy w wielkiej mierze od samej nauczycielki prowadzącej grupę. Zawsze musi pamiętać, że potrzebny jest celowy i systematyczny proces kierowania zainteresowań dzieci przyrodą.
Rozwijają się one jedynie w wyniku dobrze przemyślanej i realizowanej pracy wychowawczo - dydaktycznej, w wyniku prawidłowej postawy nauczycielki, poprzez ciągłe pobudzanie i kontrole aktywności dzieci.
Przyroda, jest uznawana jako coś doskonałego, zarówno pod względem piękna, jak i złożoności.
Z tego też wynika, że same obcowanie z nią wyrabia poczucie piękna, a więc i estetyki, jako elementu składowego piękna. Więc, jeżeli odpowiednio pokierujemy rozwojem dziecka, to w przyszłości będzie ono jednostką dbającą o środowisko, wrażliwą na piękno, które roztacza się wokół niego, zainteresowaną żywymi istotami.
S.Szuman w sposób niezwykle trafny ocenia, iż "przyroda otwiera się dla uczucia, a nie tylko dla umysłu dziecka - gdy ono w niej przebywa jak najczęściej i najswobodniej, równocześnie uroda świata widzialnego odsłania się przed naiwnymi i czystymi oczyma dziecka, tak jak nigdy nie odsłoni się przed dorosłymi".
Grażyna Pacuk |
