Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Likwidacja błędów językowych na podłożu gwarowym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3750 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 WSKAZÓWKI METODYCZNE DO PRACY NAD LIKWIDACJĄ BŁĘDÓW JĘZYKOWYCH O PODŁOŻU GWAROWYM.

     Główne przyczyny trudności w pracy ucznia nad językiem tkwią w braku świadomego stosunku uczniów do języka jako materiału, z którego kształtuje się wypowiedź oraz z braku dostatecznych informacji o sposobach konstruowania zdań i dłuższych wypowiedzi złożonych ze zdań.
     Rozpoczynając pracę nad poprawnością językową uczniów precyzujemy, w oparciu o program nauczania i podstawę programową języka polskiego, cel zabiegów dydaktycznych. W edukacji polonistycznej wyodrębnia się kształcenie językowe, literackie i kulturalne. Celem kształcenia językowego jest wyrabianie sprawności w mowie i w piśmie. Sprawność ta, to rezultat wiedzy o budowie i funkcjonowaniu języka.
Osiąganie poprawności w języku mówionym i pisanym wymaga szczególnego wkładu pracy zarówno ze strony ucznia, jak i nauczyciela. Do pracy w tym zakresie konieczne jest stosowanie odpowiednich metod i środków rzeczywiście pomocnych w osiąganiu podstawowych celów nauki języka ojczystego.
     Sprawność językową ucznia w znacznym stopniu warunkują ćwiczenia:

  • słownikowo-frazeologiczne,
  • gramatyczno-stylistyczne,
  • kompozycyjne,
  • w pisaniu dłuższych form wypowiedzi.
     Celem ćwiczeń słownikowo-frazeologicznych jest bogacenie czynnego i biernego słownictwa, osiągnięcie poprawności językowej, wyrażanie myśli w sposób precyzyjny i ciekawy. Ćwiczenia te mają swój udział w zapobieganiu błędom językowym. Umiejętności w zakresie konstrukcji zdań kształcą ćwiczenia gramatyczno-stylistyczne. Dzięki atrakcyjnie i umiejętnie prowadzonym ćwiczeniom prace uczniowskie są bardziej rozbudowane, poprawne pod względem językowym.
     Ćwiczenia kompozycyjne są elementem przygotowań ucznia do konstruowania dłuższych wypowiedzi spójnych treściowo, o ustalonym układzie graficznym.
Kompozycja uczy planowania pracy, porządkowania faktów, wnioskowania i uogólniania.
     Współczesna dydaktyka nauczania zaleca," by uczniowie orientowali się we wzajemnych powiązaniach różnych elementów języka i zdawali sobie sprawę z jego wewnętrznej spoistości". /Polański E., Orłowa K.,: Kształcenie językowe w klasach 4-8. Poradnik metodyczny. Warszawa 1995, s.8./ W procesie przekazywania wiedzy należy wykorzystywać: analizę i obserwację zjawisk językowych, weryfikację wiedzy, utrwalenie i kontrolę. Ważne jest stwarzanie sytuacji motywacyjno-problemowej, która pobudza ucznia i jest podstawowym determinantem efektywności kształcenia. Motywujemy przez odwołanie się do intuicji językowej, parafrazowanie tekstów, korektę wypracowań kolegów, przekształcanie form wypowiedzi. Uczeń postawiony w roli twórcy tekstu doskonali swój "warsztat językowy", poznawszy zasady, normy odwołuje się do nich w praktyce.
     Aktywność i działanie ucznia preferują metody:
  • analizy i twórczego wykorzystania wzorów,
  • norm i instrukcji,
  • przekładu intersemiotycznego,
  • praktyki pisarskiej;
     opisane przez Annę Dyduchową. /Dyduchowa A.,: Kształcenie sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika. Kraków 1998./
     Łączenie elementów literaturoznawstwa z językoznawstwem ma swoje zalety. Przy analizie językowej dzieła można wykorzystać wiedzę z nauki o języku, dokonywać obserwacji i interpretacji utworu. Kształcenie językowe dotyczy wiadomości teoretycznych o języku i o jego użyciu, jak i umiejętności posługiwania się językiem w praktyce. Najwięcej okazji do łączenia wiedzy z umiejętnościami występuje podczas lekcji ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Punktem wyjścia do tych ćwiczeń może być dzieło literackie, film, audycja telewizyjna lub radiowa, artykuł. Analiza utworów literackich wzbogaca słownik bierny uczniów. Istotę opisu, opowiadania, dialogu pozwala uzmysłowić odniesienie tych form wypowiedzi do konkretnego celu. Pracę nad dłuższą formą wypowiedzi poprzedza się ćwiczeniami słownikowo-frazeologicznymi. Nauczyciel kieruje pracą uczniów gromadzących odpowiednie (dla danego tematu) wyrazy.
     W redagowaniu tekstu pomocne są ćwiczenia syntaktyczne, polegające na konstruowaniu wypowiedzeń. Dana forma wypowiedzi wymaga posługiwania się odpowiednimi zdaniami i wskaźnikami zespolenia, np. telegram, plan pozwalają na użycie równoważników zdań, rozprawka wymaga ćwiczeń w budowaniu zdań współrzędnych, podrzędnych wielokrotnie złożonych.
     Uczniowie winni dostrzegać różnice pomiędzy językiem literackim a mową potoczną. Pozwoli to unikać w pracach pisemnych gwary i prozaizmów.
     Niezwykle ważne jest aktywizowanie słownictwa biernego, wprowadzenie nowych wyrazów często łączy się z wprowadzaniem związków frazeologicznych, uściślaniem znaczeń, możliwością zamiennego stosowania w wypowiedziach. Przez ćwiczenia słownikowe uaktywnia się słownictwo bierne.
Nasz język zawiera bogactwo wyrazów i ich znaczeń. W odkrywaniu i poznawaniu pomogą ćwiczenia w gromadzeniu wyrazów bliskoznacznych. Systematyczne wykonywanie ćwiczeń słownikowo-frazeologicznych, kompozycyjnych pozwala na zapobieganie błędom, sprzyja ich zwalczaniu.
     Lepiej, gdy uprzedzi się możliwość powstania błędu, poda odpowiednią formę wyrazu, czy konstrukcję składnikową.
     Nauczyciel języka polskiego podejmuje ważną pracę, ale musi być wspierany przez ogół nauczycieli danej szkoły, przygotowanych od strony merytorycznej. Do szkół podstawowych przychodzą dzieci z praktyczną znajomością języka w stopniu pozwalającym im na wyrażenie myśli i potrzeb wieku dziecięcego. Z różnych przyczyn język dzieci odbiega od norm uznanych za ogólnopolskie, poprawne. Język uczniowskich wypowiedzi nie jest ukształtowany. Odczuwa się skrępowanie w budowie zdań. Przeważają zdania pojedyncze współrzędnie złożone, co jest dowodem oddziaływania języka mówionego na pisemną formę wypowiedzi.
     Rozwój języka dziecka w okresie wczesnoszkolnym obejmuje fleksję i polega na coraz poprawniejszym używaniu form fleksyjnych. Umiejętność zastosowania tych form w sposób prawidłowy wiąże się z doskonalącą się umiejętnością posługiwania się związkami frazeologicznymi w postaci wyrażeń lub zwrotów, głównie z zakresu związków zgody i rządu. Mowa ludzi z otoczenia dziecka staje się wzorem naśladowanym przez nie w codziennym życiu i utrwalanym w nawykach mówienia.
     Dzieci o normalnym rozwoju mowy, rozpoczynające naukę w szkole, mają już opanowaną umiejętność tworzenia dłuższych wypowiedzi o współrzędnym lub podrzędnym stosunku zespolenia wypowiedzi składowych, tworzących myślową całość komunikatywną, zrozumiałą dla odbiorców. Wraz z doskonaleniem składni wzrasta liczba spójników jako wskaźników zespolenia zdań i przybywają nowe ich rodzaje. Wśród spójników używanych przez dzieci w mowie ustnej najczęściej występują spójniki parataktyczne, współrzędne, co uwarunkowane jest większą częstotliwością występowania w wypowiedziach dzieci zdań złożonych współrzędnie. Spójniki hipotaktyczne, podrzędne, występują częściej w języku pisanym. W związku z tym, że struktura zdań złożonych jest skomplikowana, dzieci popełniają błędy przy ich konstruowaniu, zwłaszcza w wypowiedziach pisemnych. Błędy te wynikają z braku umiejętności wykazania uzależnień zdań cząstkowych tworzących zdanie złożone oraz z braku sprawności rozumowania. W pisemnych wypowiedziach dzieci nierzadko spotyka się "potokowe" ujęcie treści, bez zastosowania znaków przestankowych, które najczęściej zastępowane są spójnikami.
    Wiele artykułów poświęconych poprawności językowej sugeruje konieczność wyjaśnienia uczniowi istoty błędu językowego. W wypadku obciążeń przyzwyczajeniami gwarowymi, środowiskowymi należy postępować niezmiernie ostrożnie i taktownie. Znam wypadki niewłaściwego postępowania nauczycieli przy ocenie błędu językowego mającego swoje podłoże w gwarze. Samo ośmieszenie dziecka nie wystarcza, nie wyjaśnia przyczyn, ą tylko wprowadza pewnego rodzaju kompleks językowy. Uczniowie tracą swobodę wypowiedzi, formułują zdawkowe, ubogie pod względem słownictwa, złożone z jednych typów zdań, wypowiedzi ustne i pisemne. O zagadnieniu regionalizmów w nauczaniu języka polskiego wiele pisano, stąd też nauczyciele powinni mieć rozeznanie w tej kwestii. Uczniowie powinni /w przewidzianym stopniu/ poznać odrębności językowe gwary w porównaniu z ogólnopolskim językiem literackim.
     Przeprowadzone przeze mnie lekcje na ten temat potwierdzają słuszność takiego postępowania. W uczniach wyzwala się chęć poznania sposobów kształcenia poprawności językowej, ą jest ich sporo. Można tu wymienić ćwiczenia redakcyjne z użyciem podanych wyrazów i form wyrazowych. Należy przy tym zadbać o pełne zabezpieczenie pomocy naukowych w postaci wydawnictw poprawnościowych, a zwłaszcza wszelkiego rodzaju słowników.
     Zbigniew Saloni pisał: "Walka z błędami nie powinna być czymś samoistnym, musi ona bowiem stanowić część programu pomyślanego szerzej, programu praktycznego kształcenia językowego." /Saloni Z.,:Błędy językowe w pracach pisemnych uczniów liceum ogólnokształcącego. Warszawa 1971./
     Należy zrezygnować z metody "słupkowego" uczenia gramatyki na rzecz kształcenia umiejętności i nawyków stosowania poprawnych form w wypowiedziach ustnych i pisemnych. Wielką rolę odgrywają poprawy zadań domowych i klasowych. Nie można poprzestać na rozdaniu zeszytów.
     Nie będzie stratą czasu, poświęcenie co najmniej dwóch godzin w półroczu na szczegółowe omówienie błędów spotykanych w domowych pracach uczniów. Idąc za wskazaniami polonistów trzeba dobrze przygotować się do prowadzenia lekcji poświęconych poprawie zadań klasowych. Chodzi o to, by przed całą klasą omawiać stopniowo wszystkie błędy językowe z pełną dokumentacją i podaniem rozwiązań. Natomiast z poszczególnymi uczniami omawia się wypadki jednostkowe i to te, których uczeń sam nie potrafi rozwiązać. Odpowiednia recenzja pod zadaniem wskazać powinna nie tylko na niedostatki treści, ale także na usterki językowe poprawionego wypracowania.
     Znaczna część nauczycieli chętnie realizuje tzw. lekcje literackie, unikając zagadnień językowych, nie zdając sobie sprawy z następstw takiego postępowania.
     Już od szkoły podstawowej powinniśmy kształcić u uczniów poczucie odpowiedzialności za słowo; potrzebę precyzji i umiejętnego doboru słów do zamierzonej treści. Obok uwarunkowań środowiskowych na język ucznia mają wpływ zjawiska rozwojowe, psychofizyczne, a z tym wiąże się dostosowanie metod do wieku ucznia.
     Obserwujemy nawyki niedbałej, niechlujnej wymowy, przejętej przez dziecko od dorosłych mówiących w zasadzie językiem ogólnopolskim. Często uczeń nie zdaje sobie sprawy z tego, że popełnił błąd, nie koryguje swojej ustnej, czy pisemnej wypowiedzi. Należy wykorzystać możliwość utrwalenia wypowiedzi ucznia na taśmie magnetofonowej, później odtworzyć ją, by uczeń spostrzegł swoje usterki, błędy i uchybienia w wymowie i w budowie gramatycznej wypowiedzi. Uczniowie mają wiele trudności i szkoła powinna pomóc w ich rozwiązaniu.
     "Powinno być tak, żeby język, którego się dziecko uczy w szkole, był językiem wzorcowym i żeby można było w razie wątpliwości kierować się znajomością form języka popartego autorytetem szkoły." /Doroszewski W.,: Kryteria poprawności językowej. Warszawa1950, s.103./

BIBLIOGRAFIA
  1. Doroszewski W.,: Kryteria poprawności językowej. Warszawa 1950.
  2. Dyduchowa A.,: Kształcenie sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika. Kraków1998.
  3. Polański E., Orłowa K.,: Kształcenie językowe w klasach 4-8. Poradnik metodyczny.Warszawa 1995.
  4. Saloni Z.,: Błędy językowe w pracach pisemnych uczniów liceum ogólnokształcącego. Warszawa 1971.
Małgorzata Koralewicz

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie