Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Strategie nauczania: metody aktywizujące

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 11805 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 Nowocześnie pojmowana edukacja przywiązuje szczególną wagę do kształcenia osobowości ucznia, a w tym: jego pozytywnego stosunku do nauki, rozbudzania ciekawości świata, rozwijania indywidualnych predyspozycji i zdolności poznawczych, a także umiejętności uczestniczenia w życiu społecznym. Osiągnięciu tych celów służy dobór właściwych metod nauczania, w tym nowatorskiej strategii organizowania zajęć lekcyjnych, jaką są metody aktywizacji uczniów. Mają one poprzez swoją atrakcyjność motywować dzieci do twórczego wysiłku i intensywnego działania, dążenia do wiedzy i nabywania umiejętności.

Czym jednak jest aktywizacja? Według Słownika języka polskiego aktywizacja to pobudzanie do działania, aktywny jest ten, kto jest skłonny do działania, biorący w czymś żywy udział, pełen inicjatywy, czynny, ma aktywny stosunek do życia. Aktywność to skłonność, zdolność do intensywnego działania, do podejmowania inicjatyw. W procesie edukacji aktywizacja to ogół poczynań nauczyciela i uczniów zapewniający im czynny udział w realizacji zadań. Podczas tej aktywności uczniowie uczą się najlepiej i najwięcej, w sposób trwały i przyjemny. Aktywizacja nauczania to metoda nauczania polegająca na wyrabianiu w uczniu aktywnego stosunku do nauki, wdrażaniu go do samodzielnej pracy. Nie ulega wątpliwości, że należy często z tej metody korzystać.

NAUCZYCIEL AKTYWIZUJĄCY

Ludzie mają wrodzoną potrzebę aktywności i działania. Są wśród nich bardziej aktywni i tacy, których trzeba pobudzić do aktywności, tak jest i z dziećmi. Pewne jest, że każde dziecko lubi coś robić, ale ta działalność musi wpływać pozytywnie na poczucie własnej wartości i sensu. Każda metoda, zwana aktywizującą, może zostać zrealizowana jako aktywizująca lub utrwalająca bierność poznawczą. I tutaj zaczyna się odpowiedzialna rola nauczyciela, który poprzez odpowiedni dobór metod nauczania stymuluje rozwój ucznia, wzbogaca jego osobowość i pobudza go do działania poprzez aktywność w dążeniu do wiedzy. Nauczyciel powinien tak organizować proces dydaktyczny, aby nie wywoływać zbyt silnych uczuć negatywnych, a pobudzać uczucia pozytywne, np. zaciekawienie, radość z odkrywania nowych zjawisk. Ważnym więc zadaniem jest stworzenie w klasie właściwego klimatu emocjonalnego, czyli wzajemnego zaufania, bezpieczeństwa, akceptacji.. Wiele zależy też od zachowania nauczyciela, który może pobudzić reakcje ucznia do działania, bądź je zablokować, poprzez właściwy dobór metod można stymulować aktywność poznawczą ucznia i inspirować go do poszukiwania rozwiązań problemów oraz do jakiejkolwiek ekspresji. Podstawowym warunkiem uaktywnienia ucznia jest wstępne organizowanie sytuacji zainteresowania. Najprostszym sposobem jest odwołanie się do przeżyć dzieci np.: do wydarzeń na wycieczce, w życiu rodzinnym, społecznym, także do wydarzeń inspirowanych literaturą, filmem, muzyką czy obserwacją.

Aby uczniowie chętnie uczestniczyli w zajęciach prowadzonych metodą aktywizującą ważne jest przygotowanie potrzebnych pomocy, rekwizytów i przyborów, które muszą znajdować się w zasięgu ręki, nauczyciela i uczniów. Nauczyciel decydujący się na prowadzenie zajęć nietypowych, mający odwagę działania i odchodzenia od schematów musi być świadomy swoich umiejętności oraz wkładanego wysiłku i czasu w to niełatwe przedsięwzięcie. W nauczaniu aktywizującym nauczyciel jest modelem, a zarazem organizatorem pracy ucznia, jest jego towarzyszem rozwoju, ale jest jednocześnie twórcą i nowatorem.

METODY AKTYWIZUJĄCE

Nauczyciele pracujący w zreformowanej szkole muszą ciągle doskonalić swój warsztat pracy, zmierzać do optymalizacji procesu kształcenia i sprawiać, aby prowadzone przez niego nauczanie przynosiło wysokie efekty. Powinni zatem stosować różne metody pracy z uczniami ze szczególnym uwzględnieniem metod aktywizujących. Doświadczony pedagog poprzez wieloletnią praktykę stosuje wypróbowane metody, może jednak skorzystać z metod rzadziej stosowanych, gdyż wymagających większego zaangażowania i odwagi - z metod aktywizujących.

Należą do nich następujące metody:
1. twórcze rozwiązywanie problemów (np. "burza mózgów", "technika 635"),
2. projekt,
3. drama, odgrywanie ról,
4. diagramy przyczynowo- skutkowe,
5. piramidy priorytetów,
6. drzewka decyzyjne,
7. mapy pojęciowe,
8. analizy gwiazdy pytań, pola sił...
9. działania terenowe,
10. przeprowadzanie doświadczeń,
11. ekspresja plastyczna, muzyczna, literacka, ruchowa,
12. i wiele innych.
Do bliższego omówienia wybrałam kilka ciekawszych metod.
Jako pierwszą przedstawię metodę "TWÓRCZEGO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW". Wszyscy ludzie mają pewien potencjał twórczy wyrażający się w każdej dziedzinie życia. Nauczyciel powinien pomagać uczniom w rozpoznawaniu ich potencjału twórczego i stylu wyrażania twórczości oraz w pełnym urzeczywistnieniu ich możliwości. W metodzie twórczego rozwiązywania problemów ważne jest, aby wiedzieć z której z 5 zasad twórczego myślenia chcemy skorzystać.
Zasada wartościowania z perspektywy czasowej (odroczonej oceny).
Zasada wielości - im więcej skojarzeń, tym lepiej.
Zasada wolnych skojarzeń.
Zasada kombinacji pomysłów .
Zasada stosowania analogii i metafor.
Jedną z technik twórczego rozwiązywania problemów , w której wykorzystuje się zasadę wielości skojarzeń jest "TECHNIKA 635". Polega ona na tym, że:
6 osób wypisuje na formularzach po
3 pomysły rozwiązania danego problemu
5 razy podaje się formularz z wypisanymi pomysłami sąsiadowi (z lewej strony).
Sesje generowania pomysłów trwają początkowo po 6 minut, później o minutę dłużej (7,8,9) Możliwość odczytania pomysłów już zapisanych wcześniej jest czynnikiem stymulującym powstawanie nowych. Zaletą tej metody jest łatwość stosowania, a jednocześnie intensywność pracy . "BURZA MÓZGÓW" jest metodą grupowego atakowania problemów, opracowana została przez A. Osborna, ma ona charakter sesji, podczas której uczestniczące w niej osoby zgłaszają wszystkie nasuwające się pomysły rozwiązania problemu{ zgodnie z zasadą wolności skojarzeń) , powstrzymując się od ich wartościowania i oceniania (zastosowana jest tu zasada odroczonej oceny). Metoda ta pobudza i ułatwia proces twórczego myślenia. Należy tutaj dodać, że jest to metoda niesłychanie żywiołowa, głośna i spontaniczna, dlatego nauczyciel podejmujący ją musi posiadać cechy organizatorskie, doskonałą podzielność uwagi i wielki takt pedagogiczny.

W technice 635 i "burzy mózgów" pomysły po zakończeniu fazy podlegają ewaluacji, czyli analizie, interpretacji i formułowania wniosków oraz ocenie i refleksji.

Inną ciekawą metodą pracy z uczniem jest "DRAMA". Jest to z kolei metoda bazująca na zachowaniach szczególnie bliskich dzieciom: zabawie, grach, umiejętności życia fikcją, improwizacji słownej, muzycznej, plastycznej i ruchowej. Drama to sposób pracy z uczniem, którego podstawą jest fikcja, wyobrażeniowa sytuacja, powstająca, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów. Istotą dramy jest odgrywanie ról. Wprowadzając na swoje zajęcia dramę nauczyciel musi dokładnie wiedzieć w jakim celu to robi. Drama służy realizowaniu celów związanych z rozwojem dziecka i nie może być "sztuką dla sztuki". Może w niej uczestniczyć cała klasa, powinna się odbywać w pomieszczeniach przestronnych i wolnych od mebli, albo w otwartej przestrzeni, która bardzo pobudza wyobraźnię i inspiruje dzieci do działania.

Sama drama jest formą improwizacji, lecz wymaga od nauczyciela starannego przemyślenia musi on ustalić wcześniej:
1. Jaki jest cel podejmowanego tematu?
2. Czy drama stanowić będzie tylko fragment analizy tematu, czy też cały blok zajęciowy?
3. Jak zaplanowana została struktura zajęć ?
4. Jakich użyje się technik podstawowych ?
5. Z jakich materiałów pomocniczych trzeba skorzystać ?

Drama opiera się na wyobrażeniu sobie określonych sytuacji. W celu wzmocnienia lub pobudzenia wyobraźni dobrze jest dodać realnie istniejący przedmiot, który do naszej rzeczywistości przedostał się jakby ze świata kreowanego. Na przykład przygotowując dramę na temat odkryć geograficznych można przynieść do klasy starą, omszałą butelkę, wewnątrz której znajduje się znaleziony po latach list, informujący o odkryciu nowej wyspy... Lekcję historii można rozpocząć od wykorzystania dokumentu, fotografii, fragmentu pamiętnika lub przedmiotu związanego z danym tematem. Na lekcjach nauczania zintegrowanego omawiając baśnie wykorzystać element stroju baśniowej postaci itp. Elementy te natychmiast pobudzą zainteresowanie uczniów. Na lekcjach matematyki przedstawiając wielokąty przygotować modele figur, a dla uczniów role wcielające się w poszczególne figury jako rodzinę.

W trakcie rozwijania dramy należy "iść za uczniem" śledząc jego tok myślenia i przekładanie go na działanie. Jeśli zdarzy się sytuacja, że kreowana sytuacja nie jest zgodna ze scenariuszem, jednak za jej pomocą można uzyskać ważne efekty wychowawcze czy poznawcze należy odejść od koncepcji. Natomiast kiedy sytuacja wymyka się spod kontroli należy zareagować, ale w taki sposób, aby uczniowie nie poczuli, że im coś zostaje narzucone wbrew woli.

Podczas dyskusji po dramie należy dać możliwość swobodnego wypowiadania się uczestnikom, ale pamiętać należy, że ważniejsze jest samo pobudzenie refleksji, niż tak zwane ostateczne wnioski. Efektem pracy metodą dramy w młodszych klasach może być:
1. pozbycie się strachu przed wystąpieniem przed klasą czy społecznością szkolną,
2. rozbudzenie zainteresowań sztuką, literaturą, teatrem, plastyką, muzyką,
3. rozbudzenie twórczej aktywności w wielu sferach działalności szkolnej i pozaszkolnej,
4. wzbogacanie zakresu słownictwa, umiejętności wyrażania myśli za pomocą języka,
5. zintegrowanie uczniów w klasie,
6. wzrost dyscypliny, wykształcenie umiejętności podporządkowania własnych potrzeb potrzebom klasy,
7. nabywanie umiejętności samokontroli,
8. rozwój poczucia humoru, otwartej postawy wobec życia, życzliwości i serdeczności.

Kolejną aktywną metodą pracy z uczniem jest "PROJEKT EDUKACYJNY". Jako metoda pracy w systemie klasowo - lekcyjnym i poza nim pełni wielorakie funkcje:
1. motywacyjną,
2. poznawczą,
3. kształcącą,
4. wychowawczą,
5. samokształceniową,
6. integracyjną,
7. i wiele innych.

Pracując tą metodą rozwijamy także u uczniów umiejętność współpracy w grupie, obserwowanie rzeczywistości i ustosunkowywanie się do niej, wdrażanie zdobytej wiedzy do praktycznego działania, samooceny i osiągania samodzielności. Metoda projektów to wspólne - grupowe wykonywanie jakiegoś przedsięwzięcia, którego ukończenie zaowocuje konkretnym, materialnym wytworem. Szczególne zalety tej metody polegają na rozwijaniu umiejętności pracy grupowej, podejmowaniu różnych ról, komunikowaniu się w trakcie wykonywania projektu, przejmowaniu odpowiedzialności za własne uczenie się, korzystanie z różnych źródeł informacji, planowaniu działań oraz prezentacji wytworów.

Wyróżnić można kilka rodzajów działań w realizacji metody projektów :
Organizacja wypraw jako forma poszukiwań, badań, przeżywania przygód. Odchodzenie od "wycieczek klasowych'' na rzecz "wypraw" zawierających elementy przygody oraz dążenia do osiągnięcia określonego celu (np. plenery artystyczne, trasy zadaniowe, zajęcia w muzeach, zabytkach galeriach, zajęcia poszukiwawcze).
Projektowanie i budowanie wystawy jako formy prezentacji efektów działań projektowych (połączone z wyprawami, spotkaniami z rodzicami), gdzie dzieci wspólnie opracowują plan wystawy, dzielą się zadaniami oraz prezentują swe dokonania.
Tworzenie muzeum jako zbioru problemowego, formy odpowiedzi na wcześniej sformułowane pytania czy zagadnienia (Co znaczy, że jestem stąd? Jak jest zbudowany świat? "Moja miejscowość", "Ślady", Co wiem na temat...?, itp.).
Projekty badawcze, techniczne pozwalające dzieciom na samodzielne poszukiwanie rozwiązań, np. w jaki sposób zbudować maszynę z określonych elementów? Jak zrobić własną mapę świata z oznaczeniem występowania zwierząt występujących w charakterystycznych strefach klimatycznych? Jak wykonać album o mojej miejscowości? Jak zrobić drzewo genealogiczne? Jak wykonać makietę miejscowości?, itp.
Projekty artystyczne - wernisaże, formy teatralne (te, które samodzielnie przygotowują dzieci wchodząc w role aktorów, scenografów, charakteryzatorów, itp.), muzyczne, działania konstrukcyjne realizujące wyraźne, sformułowane przez dzieci cele (np. wehikuł czasu, baśniolot, bal tematyczny, itp.).
Projekty literackie - tworzenie książek, drukowanie i włączenie do zbiorów biblioteki (np. antologia tekstów o psie, "zbiór bzdur", humor zeszytów klasowych, własna opowieść, opowieść dla przybysza za 100 lat, itp.).

Metoda projektów daje szczególne możliwości dla działań długofalowych. Swoim zasięgiem może objąć zespół nauczycieli lub uczniów całej społeczności szkolnej realizujący np. projekt "Moja miejscowość", "Muzeum sztuki ludowej", albo projekt wychowawczy "Zdrowa klasa".

Ostatnia omawiana metoda aktywna to "EKSPRESJA ARTYSTYCZNA. Poprzez twórczość artystyczną dzieci wyrażają swoje uczucia, wyobrażenia i przekazują swoją wiedzę. Ekspresja artystyczna stwarza równocześnie sprzyjające warunki dla rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka, doskonali jego procesy poznawcze oraz wpływa na ćwiczenie jego zmysłów i motoryki. Wzbogaca osobowość dziecka i daje niepowtarzalną okazję do doświadczania radości, tworzenia oraz cieszenia się efektem swojej pracy. Wyniki takie można osiągnąć w następujących formach poprzez:
działalność plastyczną, ekspresję muzyczną, twórczość literacką, ekspresję ruchową, oraz inne formy będące połączeniem dwu lub kilku wcześniej wymienionych.

W proponowanych zajęciach twórczych stosuje się różnorodne sposoby pobudzania wyobraźni i wrażliwości dzieci. Sięgnąć można do tekstów literackich, utworów muzycznych, dzieł plastycznych, zapewniając równocześnie kontakt z dziełami sztuki. Można także odwołać się do obserwacji otaczającej nas rzeczywistości, ćwicząc u dzieci spostrzegawczość, pamięć, koncentrację uwagi i zaspokajając naturalną ciekawość świata. Nauczyciel powinien zaznajomić uczniów z bogactwem środków wyrazu i technik oraz zaproponować korzystanie z różnych materiałów, narzędzi, instrumentów. Podczas zajęć powinna panować swobodna i bezpieczna atmosfera pracy twórczej, aby dzieci mogły rozmawiać i wymieniać poglądy, dzielić się doświadczeniem i samodzielnie decydować o tym , kiedy praca jest skończona, albo spróbować ponownie , jeśli nie są zadowolone ze swego dzieła.

Zaproponowanie dzieciom pracy w grupach stworzy im możliwość samodzielnego organizowania swojej pracy, doskonalenia umiejętności komunikowania się z innymi, wzajemnego inspirowania się i wspierania nawzajem. Powstaje szansa stworzenia wspólnego dzieła, z którym wszyscy się identyfikują i cieszą.

Po każdych takich zajęciach należy wytwory dzieci, ich dzieła wyeksponować i zaprezentować, można utrwalić na fotografiach lub przechowywać w teczkach uczniów. Zamiast oceniania dobrze jest zaproponować omówienie prac, zinterpretowanie, bądź wybór najpiękniejszej pracy.

AKTYWNOŚĆ I MOTYWACJA

Współczesne tendencje edukacyjne podkreślają rolę i znaczenie czynnika aktywności i motywacji. Charakterystyka czynników własnej aktywności dziecka opiera się na dwóch przesłankach:
aktywność dziecka wpływa na przekształcenie otaczającej go rzeczywistości,
aktywność dziecka ma zasadniczy wpływ na poznanie świata.

Te czynniki wyznaczają podstawy działań pedagogicznych, a aktywność dziecka wyznacza role nauczycielowi. Są nimi :
organizowanie działania,
stwarzanie odpowiednich warunków dla kontaktu dziecka z rzeczywistością,
stymulowanie i motywowanie.
Nauczyciel organizując proces nauczania - uczenia się powinien zwrócić szczególną uwagę na możliwość zaspokajania potrzeby poznawczej uczniów oraz wykorzystać ich wrodzoną aktywność. Uczeń będzie aktywny, gdy:
1. cel jest dla niego bliski i wyraźny,
2. uwzględnia się jego zainteresowania,
3. ma poczucie bezpieczeństwa,
4. bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji,
5. odczuwa satysfakcję,
6. ma poczucie własnej wartości,
7. dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt,
8. kiedy ma możliwość realizowania własnych pomysłów.

Najważniejszym elementem zajęć aktywizujących jest fakt, że dziecko samodzielnie, lub w grupie wykonuje jakieś działanie, które sprawia mu satysfakcję, a nie zdaje sobie sprawy z faktu, że w ten sposób uczy się i rozwiązuje problemy. Dlatego tak ważne jest stosowanie metod aktywizujących w procesie dydaktycznym.

Metody aktywizujące, proponowane nauczycielom od dawna, nie są często stosowane ze względu na swą pracochłonność i brak dostępnych środków dydaktycznych, a czasem odpowiednich warunków i zespołu klasowego (zbyt liczna klasa). Często jednak nauczyciel stosuje je, nie zdając sobie sprawy, że aktywizuje dzieci do działania. Metody aktywizujące w porównaniu z innymi zapewniają lepsze efekty nauczania, gdyż rozwijają zainteresowania, kształtują umiejętność pracy w zespole, prowadzą do wzbogacania słownictwa i rozbudzają twórcze myślenie. Należy zatem tak często jak to możliwe je stosować. Należy przy tym pamiętać, że każde takie zajęcia wymagają starannego przemyślenia i przygotowania.

Robert Parzonka

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie