Joanna Gierat
nauczyciel matematyki
szkoła podstawowa
Matematycy kontrolują swoje błędy, a uczniowie tego nie robią, zapytani o to z czego korzystają nie odpowiadają, ale polecenia i zadania rozwiązują dobrze. Matematycy myślą analitycznie i pojęciowo, u uczniów występuje natomiast myślenie pseudoanalityczne i pseudopojęciowe. Zadaniem pedagoga jest wykluczenie takiego myślenia i wdrożenie do ciągłej autokontroli. Ze swojego doświadczenia i obserwacji badanych przeze mnie uczniów tylko około 20% dokonało małej autokontroli, na pytanie czy wykonałeś to dobrze około 40% podjęło autokontrolę, a tylko około 7% poprawiło błędy. Warto się nad takim stanem rzeczy zastanowić. Dokonywanie samokontroli rozwija ucznia, przekształca instrumentalny charakter jego kompetencji w intuicyjny, powoduje, że świadomie stosuje on znane prawa i twierdzenia, dokonuje procesu rozumowania i wnioskowania.
„Nauczanie matematyki to ze strony nauczyciela organizowanie aktywnego i świadomego procesu nauczania, kierowania jego prawidłowym przebiegiem i kontrolowanie jego wyników”
Z. Krygowska.
Drążąc tę myśl prof. Krygowskiej, szczególnie chciałam zwrócić uwagę na ciągłe kontrolowanie wyników nauczania i ewaluację błędów uczniowskich. Kontrola i ocena to niezbędny składnik procesu nauczania. Kontrolę należy traktować jako sprzężenie zwrotne między działalnością nauczyciela, a efektami ucznia. Jest to czynnik regulujący pracę ucznia. Nauczanie tzw. „pod sprawdzian’ nie służy rozwojowi dziecka, nie jest zgodne z duchem reformy. Należy szukać takich środków kontroli, które służą realizacji różnych celów np.. zwiększeniu aktywności uczniów, inwencji i twórczości . Wg dr M. Ćwik są dwa aspekty obiektywnej oceny:
- Ocena nie zależy od osoby oceniającej
- Ocena odzwierciedla rzeczywiste kompetencje ucznia.
Tworząc narzędzie kontroli ucznia, należy zadać sobie trzy pytania:
- W jakim celu kontrolujemy i oceniamy wiadomości
- Co należy i można kontrolować
- Jak dokonywać kontroli i oceny
Należy zmienić cel oceniania, musimy oceniać pracę i postępy uczniów, a nie tylko stan jego wiedzy, promować rozwój, wyraźniej wskazywać uczniowi , co zrobił dobrze, ile potrafi a nie tylko to czego nie potrafi. Kontrola i ocena musi nieść pełniejszą niż dotychczas informacje o aktywności , postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. Reakcja na błąd musi uczyć autokontroli, samooceny, musi zmuszać do kontrolowania siebie przy rozwiązywaniu zadań, aktywizować przy rozwiązywaniu problemów. Uczniowie często kodują sobie błędy, należy dociec skąd się one biorą, dzięki czemu łatwiej je wyeliminować: np. uczeń klasy czwartej przy dokonywaniu dzielenia mylił poszczególne części dzielnej z dzielnikiem.
Różne mamy przedmioty oraz cele kontroli. Oto taksonomia celów oceniania:
- zapamiętanie wiadomości, znajomość faktów i terminologii.
- rozumienie wiadomości (znajomość definicji, reguł, twierdzeń i ich interpretacji matematycznej)
- zastosowanie wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych.
- zastosowanie wiadomości i umiejętności w sytuacjach nietypowych, w rozwiązywaniu problemów. Kontrola to proces zbierania informacji o uczniu dotyczących wyników nauczania w różnych aspektach. Na podstawie tych informacji nauczyciel wydaje ocenę. Kontrola i ocena wyników nauczania jest konieczna ze względu na odpowiednią selekcję zawodową młodzieży, ze względu na możliwość sterowania edukacją, powinna ona służyć ulepszaniu tego procesu, poprawie błędów dydaktycznych, oceniać przydatność metod, środków, programów a nade wszystko ujawnianiu trudności uczniów i pomaganiu im w dokonywaniu samooceny i samokontroli. Rzetelna ocena powinna uwzględniać :
- Aktualny stan wiedzy i umiejętności ucznia.
- Tempo przyrostu jego kompetencji
- Jakościowy charakter jego kompetencji. (instrumentalny, intuicyjny).
Uwzględniając powyższe aspekty w sposób ciągły wdrażam uczniów do samokontroli. Każda praca czy indywidualna czy praca w grupie , w klasie czy w domu podzielona jest na trzy etapy: analizę problemu lub zadania, rozwiązanie oraz dokonanie kontroli lub sprawdzenia. Przy wprowadzaniu nowych umiejętności zawsze wypracowujemy z uczniami metody autokontroli. Ze względu na wagę kontroli i oceny uczniów wprowadziłam również „Dokumentację efektów kształcenia ucznia”. Po każdym teście lub pracy klasowej sprawdzającym istotne kompetencje, wypisuję „umiejętności dobrze opanowane”, „umiejętności słabo opanowane” , wyznaczam termin poprawy i zapoznaję z nim ucznia, na końcu wpisuję efekt poprawy.
Z informacjami tymi zapoznaję uczniów na bieżąco, a ich rodziców na zebraniach. Dzięki takiej dokumentacji mam szerszą wiedzę na temat postępów ucznia, jego trudności i umiejętności ich pokonywania. Po wprowadzeniu tych metod wdrażających do autokontroli dokonałam ponownego badania uczniów, w jego wyniku 91% dokonało autokontroli z czego 42% poprawiło błędy. Pozostali uczniowie, którzy popełnili błędy i ich nie poprawili, podczas omawiania sprawdzianu nie mieli problemu z odszukaniem błędów oraz częściową ich poprawą.
Opracowała mgr Joanna Gierat |
